رشن: تفاوت میان نسخه‌ها
Yamaha5Bot (بحث | مشارکتها) جز تمیزکاری، + ماژول ابرابزار با استفاده از AWB |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مزدیسنا مزدیسنا}} |
|||
'''رَشْنْ''' از [[ایزد]]ان بزرگ [[زرتشتی‌گری|مزدیسنا]] و ایزد دادگری‌است. در روز پسین (آخرت) به عنوان سومین داور پس از [[مهر (ایزد)|مهر]] و [[سروش]] حضور دارد. [[یشت]] دوازدهم [[اوستا]] «رشن‌یشت» در ستایش اوست. هیجدهمین روز ماه به نام این ایزد است. |
|||
{{برای۲|ساتراپ دوره اشکانی|[[رشن (ساتراپ)]]}} |
|||
'''رشن''' از ایزدان مزدیسنا و ایزد [[عدالت|دادگری]]، در روز پسین (آخرت) به عنوان سومین داور پس از مهر و سروش حضور دارد. یشت دوازدهم اوستا [[رشن‌یشت]] در ستایش او است. هجدهمین روز ماه به نام این ایزد است. رشن ایزد عدالت آیین ایران باستان است. در سر پل [[پل چینود|چینود]] که روان درگذشتگان به داوری کشیده می‌شود و کردارهای خوب و بد و ثواب‌ها و گناهانشان سنجیده می‌شود، هیئت داوری را سه ایزد تشکیل می‌دهند: [[مهر (ایزد)|مهر]]، [[سروش]] و رشن. ترازوی مینوی را رشن در دست دارد. این ترازوی مینوی هرگز خطا نمی‌کند و به اندازهٔ سرمویی نه برای توانگران و نه برای درویش‌ترین مردمان منحرف نمی‌شود. این ایزد با صفت [[راست]] توصیف می‌شود.<ref>{{پک|آموزگار|دیگران|۱۳۹۴|ک=تاریخ ایران باستان|ص=۷۴–۷۵}}</ref> |
|||
== ریشه‌شناسی کلمه == |
== ریشه‌شناسی کلمه == |
||
صورت اوستایی |
صورت اوستایی رشن ''رشنو'' است و آن را با گمان پرهیزگاری یا درخشش معنی کرده‌اند. صورت [[زبان پارسی میانه|پهلوی]] این نام همان رشن است. در فارسی دری به صورت [[رش]] هم آمده‌است.<ref>{{پک|آموزگار|دیگران|سال|ک=تاریخ ایران باستان|ص=۷۴–۷۵}}</ref> |
||
== |
== رشن در اوستا == |
||
در اوستا یشت دوازدهم به ایزد رشن تعلق دارد و رشن در آن با صفاتی از قبیل پاک، راست‌ترین، مقدس‌ترین، داناترین، گزیننده‌ترین، بهترین پرتاپ کننده از دور، اجراکننده قانون و فروزننده دزدان ستوده می‌شود. به‌طورکلی با بررسی متون اوستایی می‌توان کارکردهای متفاوت این ایزد را در قالب ۴ گروه اصلی طبقه‌بندی کرد: ۱. نقش اصلی او که در اوستا و رشن یشت بر آن تأکید شده، حضور در مراسم [[ور]] است که در بندهای نه تا سی و هفت رشن یشت به یاری فراخوانده می‌شود. ور اصطلاحی است که به نوعی آزمایش آیینی اشاره می‌کند که توسط محاکمه شونده برای اثبات حقانیتش به کار گرفته می‌شود. ۲. نقش دیگری که براساس متون اوستایی می‌توان برای رشن متصور شد، جنگاوری و حضور و ستایش این ایزد در نبردها است. ۳. می‌توان نقش اجتماعی دیگری را برای این ایزد متصور شد، مطابق این کارکرد ایزد رشن در کنار برجیه، ایزد موکل دانه‌ها و غلات و نمانیه، ایزد موکل خانه‌ها نقشی مشابه آن‌ها ایفا می‌کند. ۴. رشن در نگهداری و محافظت از گیتی و آفریدگان اهورامزدا نیز مشارکت دارد.<ref name="ReferenceA">{{پک|زرشناس|رشنو|۱۳۹۶|ف=ایزد رشن و جایگاه او در دین زرتشتی|ک=نشریه زبان شناخت}}</ref> |
|||
''رشن'' و در اوستا: ''رَشنو''، به معنی پرهیزگاری است و به روایت [[یشت]] ۱۷، بند ۱۶، پسر [[اهوره مزدا]] و [[سپندارمذ]] است و همراه با [[بهرام]] و [[مهر (ایزد)|مهر]]، پدیدآورندهٔ پیروزی برای سپاهیان است. یشت دوازه، بدین ایزد اختصاص یافته‌است.{{|razi}} |
|||
== رشن در ادبیات فارسی جدید == |
|||
رشن، در بسیاری موارد با ایزد [[ارشتاد]] یک جا آمده‌است. رشن ایزد عدالت است و همراه مهر و سروش، به داوری روان درگذشتگان می‌پردازد. ترازوی سنجش در این روایت، همواره در دست رشن است و از این جهت همیشه با صفت راستی [دادگری] بیان می‌شود. |
|||
برخی از آثار به نام ایزد رشن در ادبیات فارسی قابل مشاهده است؛ اما در هیچ‌یک از متون و اشعار به کارکردهای این ایزد اشاره ای نشده‌است. به‌طورمثال [[ابوریحان بیرونی]] در آثار الباقیه عن القرون الحالیه در فهرست روزهای ایرانی، این ایزد را رشن خوانده که در [[زبان سغدی]] رسن یح و در [[زبان خوارزمی]] رشن یح خوانده می‌شود. شعرای ایرانی نیز نام این ایزد و نیز روز متعلق به او را به صورت رش و رشن در اشعار خود آورده‌اند. دوران جدید و متون پژوهشی معاصر نیز از اشاره به نام و کارکرد ایزد رشن خالی نیستند، به‌طور مثال در [[لغت‌نامه دهخدا|فرهنگ دهخدا]] ذیل مدخل رشن، این واژه به روز هجدهم از هر ماه شمسی نسبت داده شده‌است. دهخدا همچنین با اشاره به‌شماری دیگر از فرهنگ‌ها آورده‌است که رشن نام فرشته ای است که تدبیر امور و مصالح رشن روز با او است.<ref name="ReferenceA"/> |
|||
== رشن روز == |
|||
روز |
روز هجدهم هر ماه به ایزد رشن اختصاص دارد و این روز را ایرانیان قدیم [[رشن روز]] می‌نامیدند. یشن روز را در ماه‌های شهریور و مهر، [[سعد]] (خوش‌یمن) و در دیگر ماه‌ها [[میانه]] می‌دانستند و در این روز مسافرت، بازرگانی، کشاورزی و پوشیدن لباس نو را نیکو می‌دانستند. گل ویژه این ایزد در بندهشن، [[نسترن|گل نسترن]] است.<ref>{{پک|هینلز|۱۳۸۵|ک=شناخت اساطیر ایران|ص=۱۳۸۵}}</ref> |
||
بنا به برخی روایات، رشن؛ دشمن راهزنان است و در هر جای [برای یاری مؤمنان [[مزدیسنا]]] باشنده است و به همین شَوَند):دلیل (پارسایان باید پیوسته از او کمک بگیرند. |
|||
گُل ویژهٔ این ایزد در [[بندهشن]]، [[گل نسرین]] یا [[گل نسترن]] است.{{نشان|bajlan}} |
|||
== پانویس == |
== پانویس == |
||
{{پانویس}} |
|||
# {{پاورقی|bahaardoost}}بهار ۸۴ دوستخواه ۹۹۲ |
|||
# {{پاورقی|bajlan}} باجلان ۱۴۲ |
|||
# {{پاورقی|razi}} رضی ۲۲۹ |
|||
== منابع == |
== منابع == |
||
* {{یادکرد|کتاب= |
* {{یادکرد|کتاب= شناخت اساطیر ایران|نویسنده =جان. راسل. هینیلز|ترجمه= باجلان فرّخی|ناشر = انتشارات اساطیر|شهر=تهران|سال=۱۳۸۵|شابک=964-331-264-X}} |
||
* نشریه زبان شناخت، مقاله ایزد رشن و جایگاه او در دین زردشتی، نویسندگان:زهره زرشناس و مریم رشنو، بهار و تابستان۱۳۹۶، دوره۸، صفحه۱۴و۱۵ |
|||
* {{یادکرد|نویسنده=دوستخواه، جلیل|کتاب=اوستا: کهن‌ترین سرودهای ایرانیان|ناشر=مروارید|شهر=تهران|چاپ = ششم|سال=۱۳۸۱}} |
|||
* تاریخ ایران باستان، جلداول، نویسندگان:دکترمحمودحریریان، دکترصادق ملک شهمیرزادی، دکترژاله آموزگار، نادرمیرسعیدی، صفحه۷۴و۷۵ |
|||
* {{یادکرد|کتاب= شناخت اساطیر ایران|نویسنده =جان. راسل. هینیلز|ترجمه= باجلان فرّخی|ناشر = انتشارات اساطیر|چاپ=دوم|شهر=تهران|سال=۱۳۸۵|شابک=ISBN 964-331-264-X}} |
|||
* {{یادکرد|کتاب=آیین مغان (پژوهشی درباره دین‌های ایرانی)|نویسنده=رضی هاشم|ناشر=انتشارات سخن|سال=۱۳۸۲|شهر= تهران}} |
|||
{{ایزدان ایران}} |
{{ایزدان ایران}} |
||
{{مزدیسنا}} |
|||
[[رده: |
[[رده:اسطوره‌شناسی ایرانی]] |
||
[[رده:ایزدان مزدیسنا]] |
[[رده:ایزدان مزدیسنا]] |
||
[[رده:ایزدان ایران باستان]] |
|||
[[رده:ایزدان عدالت]] |
|||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۳۱
| از سلسله مباحث |
| مَزدَیَسنا |
|---|
 |
 درگاه مزدیسنا |
رشن از ایزدان مزدیسنا و ایزد دادگری، در روز پسین (آخرت) به عنوان سومین داور پس از مهر و سروش حضور دارد. یشت دوازدهم اوستا رشن‌یشت در ستایش او است. هجدهمین روز ماه به نام این ایزد است. رشن ایزد عدالت آیین ایران باستان است. در سر پل چینود که روان درگذشتگان به داوری کشیده می‌شود و کردارهای خوب و بد و ثواب‌ها و گناهانشان سنجیده می‌شود، هیئت داوری را سه ایزد تشکیل می‌دهند: مهر، سروش و رشن. ترازوی مینوی را رشن در دست دارد. این ترازوی مینوی هرگز خطا نمی‌کند و به اندازهٔ سرمویی نه برای توانگران و نه برای درویش‌ترین مردمان منحرف نمی‌شود. این ایزد با صفت راست توصیف می‌شود.[۱]
ریشه‌شناسی کلمه
[ویرایش]صورت اوستایی رشن رشنو است و آن را با گمان پرهیزگاری یا درخشش معنی کرده‌اند. صورت پهلوی این نام همان رشن است. در فارسی دری به صورت رش هم آمده‌است.[۲]
رشن در اوستا
[ویرایش]در اوستا یشت دوازدهم به ایزد رشن تعلق دارد و رشن در آن با صفاتی از قبیل پاک، راست‌ترین، مقدس‌ترین، داناترین، گزیننده‌ترین، بهترین پرتاپ کننده از دور، اجراکننده قانون و فروزننده دزدان ستوده می‌شود. به‌طورکلی با بررسی متون اوستایی می‌توان کارکردهای متفاوت این ایزد را در قالب ۴ گروه اصلی طبقه‌بندی کرد: ۱. نقش اصلی او که در اوستا و رشن یشت بر آن تأکید شده، حضور در مراسم ور است که در بندهای نه تا سی و هفت رشن یشت به یاری فراخوانده می‌شود. ور اصطلاحی است که به نوعی آزمایش آیینی اشاره می‌کند که توسط محاکمه شونده برای اثبات حقانیتش به کار گرفته می‌شود. ۲. نقش دیگری که براساس متون اوستایی می‌توان برای رشن متصور شد، جنگاوری و حضور و ستایش این ایزد در نبردها است. ۳. می‌توان نقش اجتماعی دیگری را برای این ایزد متصور شد، مطابق این کارکرد ایزد رشن در کنار برجیه، ایزد موکل دانه‌ها و غلات و نمانیه، ایزد موکل خانه‌ها نقشی مشابه آن‌ها ایفا می‌کند. ۴. رشن در نگهداری و محافظت از گیتی و آفریدگان اهورامزدا نیز مشارکت دارد.[۳]
رشن در ادبیات فارسی جدید
[ویرایش]برخی از آثار به نام ایزد رشن در ادبیات فارسی قابل مشاهده است؛ اما در هیچ‌یک از متون و اشعار به کارکردهای این ایزد اشاره ای نشده‌است. به‌طورمثال ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه عن القرون الحالیه در فهرست روزهای ایرانی، این ایزد را رشن خوانده که در زبان سغدی رسن یح و در زبان خوارزمی رشن یح خوانده می‌شود. شعرای ایرانی نیز نام این ایزد و نیز روز متعلق به او را به صورت رش و رشن در اشعار خود آورده‌اند. دوران جدید و متون پژوهشی معاصر نیز از اشاره به نام و کارکرد ایزد رشن خالی نیستند، به‌طور مثال در فرهنگ دهخدا ذیل مدخل رشن، این واژه به روز هجدهم از هر ماه شمسی نسبت داده شده‌است. دهخدا همچنین با اشاره به‌شماری دیگر از فرهنگ‌ها آورده‌است که رشن نام فرشته ای است که تدبیر امور و مصالح رشن روز با او است.[۳]
رشن روز
[ویرایش]روز هجدهم هر ماه به ایزد رشن اختصاص دارد و این روز را ایرانیان قدیم رشن روز می‌نامیدند. یشن روز را در ماه‌های شهریور و مهر، سعد (خوش‌یمن) و در دیگر ماه‌ها میانه می‌دانستند و در این روز مسافرت، بازرگانی، کشاورزی و پوشیدن لباس نو را نیکو می‌دانستند. گل ویژه این ایزد در بندهشن، گل نسترن است.[۴]
پانویس
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- جان. راسل. هینیلز (۱۳۸۵)، شناخت اساطیر ایران، ترجمهٔ باجلان فرّخی، تهران: انتشارات اساطیر، شابک ۹۶۴-۳۳۱-۲۶۴-X
- نشریه زبان شناخت، مقاله ایزد رشن و جایگاه او در دین زردشتی، نویسندگان:زهره زرشناس و مریم رشنو، بهار و تابستان۱۳۹۶، دوره۸، صفحه۱۴و۱۵
- تاریخ ایران باستان، جلداول، نویسندگان:دکترمحمودحریریان، دکترصادق ملک شهمیرزادی، دکترژاله آموزگار، نادرمیرسعیدی، صفحه۷۴و۷۵
