Delft

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Delft is 'n stad en gemeinte in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, tösse Rotterdam en D'n Haog in. De gemeinte had per 1 juni 2005 94.098 inwoeners. Delft heet gein ander k�rne, al waor Tanthof (noe verdeild in de wieke Tanthof Oost en Tanthof West) oets 'n apaart d�rp. Delft is 'n technisch geori�nteerde stad en hoesv�s 'n technische universiteit (de TU Delft).

Stadsfuncties

Wie bove gezag hoesves de stad 'n universiteit, die hendeg v��l studente aontr�k, in groete mierderheid j�nges. Wie Leie is Delft 'n echte studentestad. V��l bedrieve h�bbe ziech dao vaanwege dees experties gevesteg, oonder andere Gist Brocades, allewijl deil vaan DSM, wie ouch 't oonderzooksinstituut TNO. Wijer is Delf euverloupgebeed veur de groete stei in h��r naobersjap, veural veur D'n Haog, boem�t 't de inmiddels euverlaoje Haogse veurstei Rijswiek en Voorburg oontlas.

Stadsgeziech

Delf heet 'n rieke binnestad m�t v��l historische gebouwe, boe-oonder de vreug-gotische Aw K�rk en de laat-gotische Nui K�rk, boe-in me sinds iewe de stadhawwerlike en later keuninklike femilie begr��f. De Nui K�rk ligk aon de merret, m�t ouch 't stadhoes en v��l veurnaom patrici�rshoezer. Die l�ste vint me ouch laanks de algemein good bewoerd gebleve grachte.

Historie

Delft is ein vaan de awwer stei vaan Holland: neet zoe aajd es Dordrech meh belangriek awwer es Rotterdam en D'n Haog. 't Oontstoond te l�ste in de elfde iew aon de samevleujing vaan de reveerkes de Delf en de Gantel, dee lankzaam verzandde. Hei vestegde de graof vaan Holland 'ne vroenhoof. In 1246 kraog Delft vaan graof W�llem II van Holland stadsrechte, boenao de plaots ziech snel k�s oontwikkele door zien centraol plaots in 't Zuiderkerteer vaan Holland. Me deeg aon handel en industrie: de stad woort o.a.d. bekind um zien beerbrouwerije. In 1389 groof me e kenaal, de Schie, nao de Maos, en me lag bij de m�nding vaan dat kenaal Delfshave aon, de have vaan de stad, die 'ne sterke concurrent vaan Rotterdam woort.

In 1536 woort de stad gooddeils door 'ne braand verweus. In d'n Tachtegjaoregen Oorlog sloot de stad ziech al gaw bij Willem van Oranje aon, wie deze evels in 1584 in Delft verbleef woort 'r vermaord door Balthasar Gerards. Delf bleujde in de zevetiende iew nog es derde stad vaan Holland - nao Dordrech en Haarlem en nog veur Amsterdam en Rotterdam, meh m�t d'n opkoms vaan de ziehandel oontwikkelde Amsterdam, Rotterdam en de Zuiderziestei Enkhuze en Hoorn ziech v��l sterker. Wel woort de stad bekind um zie Delfs Blaw, oontstoon oet 'n poging veur porselein te make. Ouch had 't oondanks zien ligking in 't binneland 'n kamer in de VOC. In 1654 oontplofden 't kroethoes; de krater dee dat achterleet is noe 'ne plei, de Paardenmarkt. Vaanaof 't ind vaan de zevetiende iew raakde de stad ech in verval.

Pas in de negetiende iew bleujde ze weer op: in 1842 woort dao de Keuninklike Academie gevesteg, de tegew��rdege universiteit. Ouch raakden 't door zien geunsteg ligking t�sse D'n Haog en Rotterdam al in 1847 m�t de spoorweeg verboonde. Later vestegde ziech dao 't gisfabrik en 't TNO. Vaanaof deen tied is Delft weer gegreujd. Nao d'n Twiede Wereldoorlog raakde Delft in gebruuk es euverloupgebeed veur de groete stei.