Raenger

Dit artikel is gesjreve (of beg�s) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs �mgaon.

Raenger is, juus wie snie� (ieskristalle) en haachel (bevraore raenger), 'ne vorm van naerslaag. Same wuuertj dit ouch waal hie�melwater geneump.

�ntstaon

Veure v�rming van naerslaag zeen oppe ie�ste plaats w�lk nuuedig, die bestaon oet al dan neet �ngerkeuldje drupelkes of ieskristalle die �ntstaon zeen door condensatie of sublimatie. Dees elemente waere wolkelemente geneump en h�bbe 'n doorsneej van inkel �m (1 �m = 0,0001 mm). Veur daodwirkelik toet naerslaag te k�mme m�tte de aafmaetinge vanne �ngerkeuldje drupelkes in 'ne wolk toenumme, zoeadet dees euvergaon in naerslaagelemente welch 'n doorsneej h�bbe van ten minste 100 � 200 �m.

't �ntstaon van w�lk geitj gepaardj mit verticaal bewaeginge die in snelheid k�nne vari�re van inkel cm/sec toet mie�der m/sec. Aangezeen wolkelemente valsnelheje h�bbe van slechs zoeaget 1 cm/sec, is 't nuuedzakelik det dees aanzeenlik aangreuje zoeadet die door 'ne wolk k�nne valle, verdamping inne neet-gecondenseerdje l�ch �ngere wolkbasis k�nnen euverlaeven enne gr�ndj es miezel, raenger enzoea k�nne bereike. De v�rming van relatief klein naerslaagdroepele oet enorm wiev��lheje uters klein wolkdrupelkes wuuerdj door e twie�taal processe gerealiseerdj: 't coalescentieproces en 't Wegener-Bergeron-Findeisenproces.

Coalescentieproces

Coalescentie duitj zich veur wen zich in 'ne wolk taalrieke wolkelement van diverse aafmaetinge bevinje. Door 't versjil in gewich z�lle dees versjillige valsnelheje h�bben en dus ten opzichte vanein bewaege. De groeate droepele z�lle snelder vallen es de kleinder inne �mgaeving, wobie ze tiejes de val taengen e deil hievan opboetsen en vervolges daomit samevleuje. Neet mit al de drupelkes inne baan vanne groeate droepele vinje boetsinge plaats; de kl�nste speulen inne l�chstruiming �mme groeate droepele haer (die waeren es 't waar ane kantj gedr�k). 't Succes bie 't invange - oetgedr�k es de invangverhajing - wuuertj veurnamelik bepaoldj door 't snelheidsversjil. Zoea zeen bie 'ne gemiddeldje straole vanne droepele in 'ne wolk van 6 �m inkel droepele mit 'ne straol van 20 �m neudig �m 't coalescentieproces op gang te bringe.

Nao eder boetsing waere de droepele gr�tter, kriege daodoor 'n gr�tter snelheid en greuje ummer snelder aan. Wen de waeg dore wolk lank zat is enne concentratie van vleujbaar water groeat zat is, k�nne de droepele toet sloet groeat zat waeren �m es raengerdroepele dore wolkbasis haer te valle. Veural bie d�n, gelaogdje bewolking en in cumuliform bewolking is de continu oetwisseling van belang, inne vorm van turbulentie, t�sse de wolk enne druueger l�ch daoboete. De drupelkes ane randj vanne wolk k�nnen in dees druueger l�ch verdampe. Tr�ds dit effek zal 't drupelkes m�tte gaeve die lank zat inne w�lk k�nne blieve veur zat aan te greuje.

Wegener-Bergeron-Findeisenproces

't Gr�tste deil vanne naerslaag op gemaotigdje br�djes �ntsteitj middels 't Wegener-Bergeron-Findeisenproces. Bie temperature lie�ger es -28 �C zeen de w�lk euverwaegendj iesw�lk, meh bie temperature t�sse de 0 �C en -23 °C bestaon de wölk groeatendeils oet óngerkeuldje waterdrupelkes mit slechs e väöl kleinder aantaal ieskristalle; in 't litste geval sprèk me van gemingdje wölk. Bie 't tegeliekertied veurkómme van óngerkeuldje waterdrupelkes en ieskristalle geldj det de verzadigingsdampdrök vanne ieskristalle lieëger is es die vanne waterdrupelkes, waat 'ne wichtige factor is in 't gehieël naerslaagvörmingsproces. Ónger dees ómstenjigheje zal e verveur van waterdamp gaon optraeje vanne óngerkeuldje waterdrupelkes nao de ieskristalle; de drupelkes verdampen enne waterdamp sublimeertj oppe ieskristalle. De sublimatie, welch ten kóste geitj vanne óngerkeuldje waterdrupelkes, is 't sterkste bie 'n temperatuur van zoeaget -13 °C. Bie dees temperatuur is 't versjil inne verzadigingsdampdrök van water en ies namelik 't grótste. De ieskristalle greuje dore ummer doordoerendje sublimatie aan, wodoor häör valsnelheid grótter wuuerdj en ze dore wolk nao ónger bewaege. Bie temperature van inkel gräöj ónger 't vreerpuntj klóntjere de aangegreujdje ieskristalle toet snieë same.

Vèltj deze snieë toet ónger 't O °C-niveau ('t 0 °C-niveau is 't lieëgste niveau worop de lóchtemperatuur lieëger is es 0 °C), den smultje ze en bereike de aerd es raengerdroepele. Aafhenkelik vanne waterinhaad vanne wolk kónne de door sublimatie aangegreujdje ieskristalle tiejes häöre val mit mieër of minder óngerkeuldje wolkdroepele in boetsing kómme, wobie de ingevange drupelkes bevrere. Vange de ieskristalle tiejes häöre val väöl en veural grótter óngerkeuldje waterdrupelkes in, den verlere ze häör oearsprunkelike structuur bao gans; 't vörmp zich den korrelsnieë of korrelhaachel, die 't aerdoppervlak bie 'n temperatuur van mieër es 0 °C ouch es raenger bereike.

Kènmerke

Boete de poealgebieden is raenger de veurkómmendjste vorm van naerslaag.

Vallendje raengerdroepele waere dökker aafgebeildj inne vorm van traonen of paere, meh die veurstèlling is neet krek. Klein raengerdroepele zeen vriewaal bolvörmig, wobie de oppervlakdje spanning grótter is wie kleinder de diamaeter is. Vanaaf 'n zeker gruuedje waere ze inne val dore lóchwaerstandj anen óngerkantj aafgeplatj. Bie hieël groeate droepele kan zelfs 'n saort aan parapluvorm veurkómme. Groeate raengerdroepele valle snelder es klein, det neet wuuertj veroearzaak dore versnelling vanne zwaordjekrach meh dore lóchwaerstandj dae veure klein droepele betrèkkelik grótter is. Veure klènste droepe, wie in mès, is lóch bie wies van spraeke zoea tej wie sjroeap. Ze valle namelik mit 'n snelheid van beveurbeild 1 cm de oer.

Van raenger wuuertj gespraoke es de diamaeter van 'ne waterdroepel grótter is es 0,5 mm.

Raengerdroepele - wie tiejes buie - waere meistes neet grótter es zoeaget 6 mm. Bie grótter aafmaetinge splitse de droepele zich döks op in twieë of mieëder droepele. Miezel besteitj meistes oet waterdroepele mit 'ne diamaeter kleinder es 0, 5 mm.