Empèri Otoman
L'Empèri Otoman (en turc otoman: دَوْلَتِ عَلِيَّهٔ عُثْمَانِیَّه, en turc modèrne: Osmanlı İmparatorluğu), istoricament nomenat Empèri Turc,[1][2] foguèt un ancian estat transcontinental fondat per lei tropas otomanas en 1299, existent fins a 1922. Venguèt una dei poissanças majoras au Pròche Òrient puei en Euròpa après la presa de Constantinòple en 1453. Conoguèt un periòde d'expansion fins ai sègles XVI e XVII onte sei caps obtenguèron lo títol de Califa. A son apogèu, s'estendiá dei Balcans a la Peninsula Aràbia e de Siria a Argèria. Pasmens, lei sègles XVII e XVIII veguèron una crisi majora dau govèrn e una tièra de desfachas que van causar divèrsei pèrdas territorialas durant lo sègle XIX, especialament au Magreb, en Egipte e dins lei regions europèas de l'Empèri. Maugrat d'assais de refòrmas e de modernizacion durant la segonda mitat dau sègle XIX, lo declin contunièt e leis Otomans venguèron enemics d'estats aliats a França e au Reiaume Unit. Après lei Guèrras Balcanicas (1913), l'Empèri venguèt l'aliat d'Alemanha durant la Primièra Guèrra Mondiala e foguèt batut en 1918 entraïnant son afondrament definitiu e son explosion en divèrsei territòris.
.svg)
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]La formacion de l'Empèri
[modificar | Modificar lo còdi]Originas deis Otomans
[modificar | Modificar lo còdi]L'origina deis Otomans es probablament situada dins la tribú dei Kayi que fasiá partida dei Turcs Occidentaus qu'envaïguèron l'Iran e sa region au sègle XI. En 1224, èran installats dins la region orientala de Turquia modèrna a l'entorn de la vila d'Alat. Pròche de la frontiera ambé l'Empèri Bizantin, aqueu fèu desvolopèt donc sei capacitats militaras durant lo sègle XIII. Ansin, son armada se renforcèt e leis Otomans obtenguèron lor independéncia en 1299 durant lo rèine d'Osman Ièr Gazi. Fondant sa dinastia dins lo corrent d'aquel eveniment, capitèt de prendre la vila bizantina de Bursa que venguèt sa capitala.
Fondacion de l'Estat Otoman
[modificar | Modificar lo còdi]
La fondacion de l'Estat Otoman fogu�t l'�bra dau fiu e successor d'Osman I�r Gazi. D'ef�ct, dich Orhan Gazi, aqueu darrier organiz�t una administracion, bategu�t moneda e cre�t una armada professionala formada d'un c�rs d'infantari� e d'un autre de cavalari�. Dins leis afaires estrangiers, gr�cias a una politica abila, capit�t de conquistar lo Principat musulman de Karesi (1335-1345) e d'aprofichar lei luchas e divisions de l'Emp�ri Bizantin per s'emparar de �znik (1331) e de �zmit (1337).
Son successor, Murad I�r (1360-1389), prengu�t lo t�tol de sultan. Persuadit que Constantin�ble �ra encara una posicion defensiva f�r�a solida per sei f�r�as, decidigu�t de contornejar la vila per anar en Eur�pa. En 1361 o 1362, conquist�t Andrin�ple que vengu�t sa capitala europ�a. Intervenent pus luench en Bulgaria, degu�t faciar una coalicion formada per lei r�is d'Ongria, de B�snia, de Serbia, de Valaquia e de Bulgaria. Venceire en 1363 e en 1371, Murad esquich�t seis adversaris a la batalha de Kosovo en 1389 e pogu�t annexar la m�ger part de Serbia.
Leis invasions de Tamerlan
[modificar | Modificar lo c�di]Bayezid I�r Yildirim fogu�t lo successor de Murad I�r. La premiera partida de son r�ine (1389-1402) fogu�t consacrada a l'organizacion dei prov�ncias asiaticas deis Otomans. Enterin, de campanhas militaras agu�ron lu�c en Eur�pa, en direccion d'Ongria, de Bosnia, de Valaquia e c�ntra Constantin�ble, e en Asia v�rs l'Eufrates. En 1396, obtengu�t un succ�s decisiu c�ntra una coalicion de pa�s europ�us que lo permet�t d'ocupar la m�ger part de Gr�cia. Pasmens, aquela expansion entra�n�t de probl�mas per assegurar la defensa de l'emp�ri. Ansin, en 1402, lei f�r�as otomanas fogu�ron esquichadas per lei Mong�ls de Tamerlan. Bayezid fogu�t capturat e morigu�t en captivitat. Gr�cias a lor vict�ria, lei Mong�ls ocup�ron totei lei regions asiaticas de l'Emp�ri Otoman que se replegu�t sus sei territ�ris europ�us.
La restauracion dau Sultanat Otoman
[modificar | Modificar lo c�di]Apr�s l'ocupacion de la m�ger part dau Sultanat, la restauracion de la poissan�a otomana fogu�t l'�bra de sei dos successors. D'ef�ct, la captivitat e la m�rt de Bayezid I�r entra�n�t una gu�rra civila entre sei tres fius. Son venceire fogu�t Memed I�r que rein�t de 1413 a 1421. L'eliminacion de sei fraires inaugur�t la l�i de succession dau tr�ne otoman que permeti� l'assassinat deis autrei candidats. Apr�s aqueu succ�s, Memed I�r capit�t de reconquistar Anat�lia apr�s dotze annadas de combats.
Son fiu Murad II (1421-1451) agu�t un r�ine guerrier que permet�t ais Otomans de replegar leis armadas crestianas v�rs lei Balcans e l'Eur�pa Centrala enterin que lo r�sta de l'Emp�ri Bizantin �ra enceuclat. Dins aqu�, lei premiereis operacions militaras dau peri�de fogu�ron malaisadas per leis Otomans batuts a Belgrad. La situacion cambi�t en 1444 a Varna (1444) puei au Kosovo onte lei Crestians subigu�ron doas desfachas gr�vas. Aqueu darrier succ�s permet�t l'ocupacion dei Balcans per leis Otomans e alunch�t Constantin�ble dau r�sta deis estats crestians preparant sa conquista dos ans apr�s.
L'apog�u de l'Emp�ri
[modificar | Modificar lo c�di]La conquista de l'Emp�ri Bizantin
[modificar | Modificar lo c�di]
Apr�s lo peri�de de Murad II, lo r�ine de son fiu Memed II (1451-1481) vegu�t l'afirmacion de l'Emp�ri entre lei pot�ncias majoras d'Eur�pa. D'ef�ct, lo Sultan nov�u fogu�t l'autor d'una �bra importanta ai niv�us militar e legislatiu. Ansin, de 1453 e 1461, capit�t de conquistar lei r�stas de l'Emp�ri Bizantin que sa capitala, Constantin�ble, fogu�t presa en 1453. Puei, apr�s la m�rt de Jan Hunyadi en 1456, la resist�ncia crestiana dins lei Balcans demenigu�t f�rtament entra�nant una ti�ra de conquistas dins la region fins a 1467. Enfin, Crim�a degu�t venir vassau deis Otomans enterin que lei marchands de G�noa perdegu�ron totei sei basas sus lei c�stas de la Mar Negra. Au niv�u legislatiu, Memed II desplac�t sa capitala a Constantin�ble e organiz�t la societat de l'Emp�ri. Lei Crestians obtengu�ron de libertats importantas e div�rsei Gl�isas (gr�ga, arm�nia...) fogu�ron organizadas per lo poder otoman. Ansin, fogu�t codificada la division de la populacion entre de grops religi�s possedent una autonomia relativa. Enfin, fogu�t tanben promulgat lo premier c�de de l�is turcas.
Lei r�ines de Bayezid II e de Selim I�r
[modificar | Modificar lo c�di]Lei r�ines de Bayezid II e Selim I�r marqu�ron un peri�de d'expansion nov�la de l'Emp�ri Otoman que son cap vengu�t califa durant lo r�ine dau segond. D'ef�ct, Bayezid II (1481-1512) adopt�t una politica relativament pacifica en Eur�pa e en Asia. De tractats fogu�ron signats amb� lei Mamelocs (Egipte), Iran, Ongria e Ven�cia.
En 1512, fogu�t rebutat per son fiu Selim I�r (1512-1520) sostengut par l'armada. Atacant l'Iran e l'Egipte, capit�t de prendre Tabriz puei de conquistar l'Anatolia sud-orientala. En 1516, dirigigu�t una campanha c�ntra lei Mamelocs e s'empar�t d'Al�p, de Damasc e de Jerusal�m. Lo 22 de genier de 1517, la batalha dau Mont Mugattam s'acab�t per la desfacha finala dei Mamelocs. Lo cherif de La M�ca reconogu�t la supremacia deis Otomans dins la proteccion dei Lu�cs Sants de l'Islam e lo califa abassida fogu�t capturat. Ansin, lo sultan Otoman prengu�t la carga de Califa e sa familha pogu�t revendicar l'autoritat supr�ma sus lei musulmans.
Lo r�ine de Soliman
[modificar | Modificar lo c�di]
Lo r�ine de Soliman I�r (1520-1566) marqu�t l'apog�u de l'Emp�ri Otoman que vengu�t la poissan�a majora d'Eur�pa e receb�t seis institucions definitivas. D'ef�ct, servits per de generaus e de diplomatas remarcables, Soliman realiz�t unei conquistas e vengu�t l'arbitre deis afaires europ�us. Una ti�ra de campanhas militaras permet�ron la conquista de Tunis e d'Argier (1516), Belgrad (1521), de R�des (1522), de Buda apr�s la vict�ria de Mohacs (1526) e sei f�r�as agant�ron lei barris de Viena en 1529. De mai, l'Emp�ri conclugu�t una alian�a amb� Fran�a qu'�ra tanben l'enemic de l'Ostau dei Habsborg. Au niv�u interior, lo peri�de de Soliman fogu�t caracterizat per una activitat arquitecturala que vegu�t la construccion de mosquetas a Istambol e a Andrin�ple.
Son fiu e successor, Selim II (1566-1574), fogu�t un prince gaire capable qu'abandon�t l'exercici dau poder a son vizir Mehmed Pasa Sokollu. Aqueu darrier capit�t de cochar lei Crestians de Chipre e d'agrandir l'Emp�ri fins a la Mar Caspiana. Puei, lo r�ine de Murad III (1574-1595) vegu�t lei conquistas de Georgia e de Lorestan marcant l'apog�u territoriau d'un Emp�ri que seis institucions acomen�avan de presentar de signes de declin.
Lei reviradas dei s�gles XVI e XVIII
[modificar | Modificar lo c�di]La crisi deis institucions otomanas
[modificar | Modificar lo c�di]Lo s�gle XVI fogu�t caracterizat per una crisi prefonda deis institucions otomanas qu'entra�na un afebliment dau poder e una diminucion dei capacitats militaras de l'Emp�ri. Ansin, lo Harem vengu�t lo lu�c centrau deis intrigas politicas e de l'exercici dau poder. De mai, l'armada, especialament leis unitats de la g�rdia imperiala (Janissaris), an pres un r�tle major dins la succession e lo mantenement dau Sultan. Enfin, apr�s la descub�rta d'America, lo centre dau com�rci mondiau s'alunch�t de l'Orient Pr�che que perdegu�t sa posicion estrategica marcant lo comen�ament d'un declin economic de l'Emp�ri.
Lo r�ine dau Sultan Memed III (1595-1603) fogu�t donc caracterizat per l'influ�ncia de sa maire que fogu�t lo cap reau dau gov�rn. Son successor Amed I�r (1603-1617) assai�t de reprendre son autoritat mai mau capit�t d'enraiar lo desvolopament de la corrupcion. Fogu�t tanben obligat d'arrestar lo conflicte europ�u per la signatura de la patz de Zsitvatorok (1606) que reconogu�t lo statu quo entre Otomans e Imperiaus. Durant lei r�ines de sei successors, Mustafa I�r (1617-1618) e Osman II (1618-1622), sei tend�ncias s'accentu�ron e l'armada acomenc�t dins leis afaires de succession dau tr�ne. Contuni�ron durant lei premiereis annadas dau r�ine de Murad IV (1623-1640) que restabligu�t l'�rdre per una politica de repression implacabla. Obtengu�t egalament lei darriers grands succ�s militars de l'Emp�ri dins lo corrent d'una gu�rra c�ntra P�rsia (presa de Bagdad en 1638).
Pasmens, sei successors fogu�ron pas capables de dirigir lo pa�s abandonant la m�ger part dau poder au Harem, ai ministres e ai janissaris. Ansin, a partir de 1656 fins ais annadas 1710, lo poder es dirigit per lei vizirs de la familha Koprulu que capit�ron de mantenir la poissan�a deis Otomans maugrat de reviradas coma lo s�tge de Viena en 1683. De mai, Russia es venguda un enemic perilh�s per lei territ�ris n�rd de l'Emp�ri. En 1699, lo tractat de patz de Karlowitz marqu�t son premier reculament en Eur�pa au profiech d'una coalicion d'estats europ�us (�ustria, Russia, Ven�cia e Polonha-Litu�nia).
Lei desfachas dau s�gle XVIII
[modificar | Modificar lo c�di]Lo s�gle XVIII fogu�t un peri�de marcat per una ti�ra de desfachas per l'Emp�ri que sa crisi fogu�t encara renfor�ada per l'abs�ncia d'un sultan pron poder�s per s'impausar c�ntra lei faccions diferentas de sa Cort. Ansin, lei reviradas militaras se succedigu�ron durant tot lo s�gle enterin que lo com�rci otoman �ra mena�at per l'expansion d'aqueu dei pa�s europ�us.
D'ef�ct, maugrat la reconquista de Morea en 1715, leis Otomans mau capit�ron a l'entorn de Corfo. Perdegu�ron Temesvar (Timisoara) en 1716 e Belgrad en 1717. Aquelei p�rdas fogu�ron confirmadas per la patz de Passarowitz en 1718. Lo conflicte de la fin deis annadas 1730 fogu�t pus equilibrat gr�cias a una intervencion diplomatica de Fran�a mai Azov vengu�t russa. En revenge, leis Otomans fogu�ron tornarmai batuts per lei Rus durant la gu�rra de 1768-1774. Crim�a vengu�t un protectorat rus. Enfin, entre 1788 e 1792, una gu�rra c�ntra l'alian�a d'�ustria e de Russia comenc�t d'un biais desastr�s per lei Turcs. Pasmens, lo comen�ament de la Revolucion Francesa obligu�t �ustria d'arrestar lei combats e d'acceptar un patz sensa cambiament territoriau en 1791. Gr�cias au sost�n diplomatic britanic, leis Otomans pogu�ron donc resistir ai Rus qu'obtengu�ron solament Crim�a e Bessar�bia.
La fin e l'esclatament de l'Emp�ri
[modificar | Modificar lo c�di]L'independ�ncia deis estats maugrabins
[modificar | Modificar lo c�di]L'extension e la creissen�a dau com�rci dei pa�s crestians d'Eur�pa isol�ron pauc a pauc lo Magreb dau r�sta de l'Emp�ri. Tre la fin dau s�gle XVI, l'influ�ncia dei marchands franc�s, britanics e oland�s caus�t un declin accelerat de la pres�ncia otomana dins lo n�rd d'Africa. Leis estats de Tunis e d'Argier vengu�ron donc independents dins lo corrent dei s�gles XVII e XVIII. Ansin, au comen�ament dau s�gle XIX, lei gu�rras navalas entre estats europ�us e reiaumes d'Africa dau N�rd regardavan pas l'Emp�ri Otoman. Fogu�t egalament lo cas de l'invasion francesa d'Argi�r en 1830.
Leis assais de reformas
[modificar | Modificar lo c�di]Lo s�gle XIX vegu�t de sultans diferents assaiar de reformar l'organizacion de l'Emp�ri. Aqueu movement se deban�t principalament sota lei r�ines de Mamud II (1808-1839) e d'Abdulmecid I�r (1839-1861). Va permetre un transformacion prefonda deis estructuras de l'Emp�ri.
D'ef�ct, aprofichant lei trebols causats per la Revolucion Francesa, Selim III (1789-1807) assai�t d'introdurre una premiera ti�ra de reformas. Pasmens, sa politica se turt�t a l'oposicion dei militars e dei religi�s. Fogu�t donc rebutat e assassinat en 1807. Aprofichant lo desvolopament de trebols gr�us dins l'Emp�ri apr�s aquel assassinat, Mamud II (1808-1839) pogu�t per la seguida adoptar un premier ensems de reformas. Abandon�t lo palais de Topkapi ocupat per la dinastia dempuei lo s�gle XV, don�t un estatut nov�u a sei ministres que lor r�tle vengu�t similar ai ministres deis autrei gov�rns europ�us. Puei, en 1826, s'ocup�t dau cas dei f�r�as armadas. Lei Janissaris fogu�ron executats apr�s una rev�uta organizada per lo Sultan e una armada nov�la fogu�t organizada segon lo mod�l europ�u.
Aqu� permet�t a sei successors, Abdulmecid I�r (1839-1861) e Abdulaziz (1861-1876), de realizar un ensems de reformas pus importantas. D'ara endavant, lei diferents ciutadans de l'Emp�ri, musulmans o non, fogu�ron considerats coma egaus, la just�cia vengu�t identica per cada abitant, l'imp�st fogu�t pagat directament a l'Estat... etc. D'autra part, l'administracion anciana dei prov�ncias fogu�t transformada en prefondor amb� l'abolicion de cargas de pachas au profiech de governadors nomats per lo gov�rn. Lei mercats d'esclaus negres fogu�ron tanben enebits.
Leis insurreccions nacionalas
[modificar | Modificar lo c�di]
Maugrat lei reformas realizadas durant lo s�gle XIX, l'Emp�ri Otoman fogu�t victima dau desvolopament dau nacionalisme entre lei p�ples europ�us. Acomen�a de se manifestar tre lo comen�ament de transformacions enregadas per Mamud II. Va venir rapidament la causa principala de sa desagregacion. D'ef�ct, cada pa�s vengut independent vengu�t un fogau anti-turc e lo ponch de parten�a de nacionalisme nov�u entre lei p�ples vesins. De mai, lei movements nacionalistas dei populacions crestianas (Gr�cs, S�rbes...) podi�n tanben obtenir aisadament lo sost�n de pa�s occidentaus.
Ansin, la m�ger part deis insurreccions de populacions musulmans mau capit�ron e s'acab�ron per de vict�rias, mai o mens malaisadas, per leis Otomans. Per exemple, fogu�t lo cas de la rev�uta de Osman Pazvandoglu en Bosnia (1796-1807) o d'aquela dau pacha Ali de Tebelen en Albania (1803-1822). En revenge, l'eissida deis insurreccions de populacions europ�as fogu�t generalament diferenta. Ansin, de 1804 a 1830, la question s�rba fogu�t un ponch essenciau de la diplom�cia europ�a e lo pa�s obtengu�t l'estatut de territ�ris vassaus de l'Emp�ri amb una autonomia importanta.
Puei, dins leis annadas 1820, se deban�t la gu�rra d'independ�ncia gr�ga. Acomen�at en 1821 per la crida de l'arquev�sque de Patras, lo conflicte s'agrav�t en 1822 apr�s unei chaples de Turcs e de Gr�cs. Leis Otomans ocup�ron lei vilas principalas de Morea e lei Gr�cs obtengu�ron lo sost�n de Russia fins a la signatura dau tractat d'Akkerman que don�t lo protectorat de Valaquia e Mold�via ai Rus. Abandonats per son aliat, lei Gr�cs capit�ron adonc d'obtenir l'ajuda de Fran�a e Anglat�rra que destrugu�ron la fl�ta turca a Navarin (1827). En 1828, Russia s'impliqu�t tornarmai dins la gu�rra e prengu�ron Andrin�ple e Erzurum mena�ant Trebizonda. Ansin, en 1830, l'Emp�ri degu�t recon�isser l'independ�ncia gr�ga e lo drech per lei Rus de s'installar sus lo Danubi.
Apr�s Gr�cia, fogu�t lo torn d'Egipte qu'obtengu�t son independ�ncia en 1833 e lo contrar�tle de Siria e de Palestina. Una gu�rra nov�la agu�t lu�c per la seguida entre 1839 e 1841 que permet�t au sultan de reprendre aquelei doas regions. Puei, maugrat la vict�ria turca durant la Gu�rra de Crim�a (1854-1856), lei movements nacionalistas, sostenguts per Russia o �ustria, contuni�ron. Ansin, en 1860, Valaquia e Mold�via s'unigu�ron per crear Romania maugrat l'oposicion dau Sultan. Enfin, la formacion de Bulgaria, que vengu�t independenta en 1908, entra�n�t la p�rda de la m�gert part dei territ�ris europ�us de l'Emp�ri. Aqueu movement fogu�t renfor�at per leis iniciativas de pa�s europ�us coma Russia e Fran�a. Lo premier aver�t una nov�la gu�rra en 1877 e lo segond ocup�t Liban en 1860 per ajudar la formacion d'una prov�ncia aut�noma e Tunisia onte fogu�t establit un protectorat (1881).
La Premiera Gu�rra Mondiala e l'esclatament de l'Emp�ri
[modificar | Modificar lo c�di].png)
Leis annadas 1900 e 1910 fogu�ron un peri�de de crisi gr�va per l'Emp�ri que sa participacion a la Premiera Gu�rra Mondiala va causar son explosion e sa disparicion.
D'ef�ct, en 1908, se deban�t la Revolucion dei Turcs Joves que l'objectiu �ra de modernizar tornarmai l'Emp�ri. Desvolopant lo nacionalisme turc, fogu�ron pas capables de s'opausar a l'annexion de Bosnia per leis Austrians e a l'invasion de Libia per leis Italians. Puei, entre 1912 e 1913, l'Emp�ri perdegu�t la m�ger part dau r�sta de sei territ�ris europ�us a l'eissida dei Gu�rras Balcanicas.
Lo sultanat perdegu�t adonc son poder e lo contrar�tle dau pa�s �ra sota la direccion d'un triumvirat que negoci�ron una alian�a amb Alemanha pendent la Premiera Gu�rra Mondiala. Pasmens, la gu�rra vegu�t una ti�ra de desfachas otomanas. Ansin, en genier de 1915, una expedicion c�ntra Su�z mau capit�t. En mai de 1915, una partida d'Anat�lia fogu�t ocupada per lei Rus. En Iraq, lei Britanics, maugrat la desfacha de Kut-al-Amara en 1916, avanc�ron pauc a pauc v�rs lo n�rd dau pa�s. La situacion sus lo fr�nt palestinian e sirian fogu�t similara e caracterizada per de progr�s britanics malaisats v�rs lo n�rd. A partir de genier de 1918, la resist�ncia dei f�r�as otomanas demenigu�t e l'Emp�ri fogu�t pas capable d'aprofichar la Revolucion Russa per se restablir. En 1918, la capitulacion de Bulgaria menac�t sa frontiera n�rd e degu�t acceptar l'armistici de Modros. En aost de 1920, lo tractat de S�vres marqu�t la dissolucion de l'Emp�ri que fogu�t proclamada per lo gov�rn nov�u de Mustafa Kemal lo 1�r de novembre de 1922.
Organizacion politica
[modificar | Modificar lo c�di]Lo sist�ma d'organizacion politica de l'Emp�ri �ra relativament simple. �ra basat sus doas dimensions que la premiera �ra l'administracion civila e la segonda lei f�r�as armadas. Lo sultan ocupava la cima d'aquela organizacion e �ra ajudat per un gov�rn e de governadors de prov�ncias.
La direccion de l'Emp�ri
[modificar | Modificar lo c�di]Lo Sultan
[modificar | Modificar lo c�di]Lo Sultan �ra l'autoritat supr�ma de l'Emp�ri dins lei domenis administratius, militars, economics e, a partir de la premiera mitat dau s�gle XVI, religi�s. �ra ajudat per un ensems de conselhiers e de ministres que forman lo Divan, que fogu�t rempla�at per un gov�rn vertadier au s�gle XIX, e teni� una administracion f�r�a descentralizada per contrarotlar lei prov�ncias.
Pasmens, en realitat, l'autoritat dau Sultan �ra limitada. Fogu�t principalament lo cas au niv�u de l'administracion de prov�ncias onte lei governadors �ran capables d'agir d'un biais quasi independent. De mai, un nombre important de sultans �ran de sobeirans relativament febles en f�cia de la poissan�a de certanei ministres, de membres dau Harem o dei Janissaris.
La succession imperiala se deban�t de tres biais diferents segon lei peri�des. Au comen�ament de la dinastia otomana, la succession avi� lu�c entre lei fius dau sultan decedit. Entra�nava generalament una gu�rra civila corta e l'eliminacion dei vencuts per lo sultan nov�u. Aqueu peri�de s'acab�t durant lo r�ine de Soliman e fogu�t rempla�at per un sist�ma de primogenitura. Lei fius dau Sultan demoravan dins lo Harem fins a la m�rt de lor paire. Aqu� permet�t d'empachar la formacion de faccions capablas de rebutar lo paire o la naissen�a d'un eiretier suplementari. Lo successor imperiau �ra lo fiu m�ger que, generalament, assassin�t lo r�sta de sei fraires per assegurar son poder. Aqueu sist�ma demorava fins au s�gle XVII onte fogu�t adoptada la succession per agnacion primogenic : premier, lei successors d'un sultan �ran sei fraires puei, apr�s lor m�rt, sei fius.
Lo gov�rn
[modificar | Modificar lo c�di]Lo gov�rn de l'Emp�ri agu�t doas formas principalas. La premiera fogu�t lo Divan que fogu�t dich la P�rta a partir dau s�gle XVII. La segonda fogu�t un gov�rn dau tipe europ�u que fagu�t son aparicion dins lo corrent dei reformas dau s�gle XIX.
Au comen�ament de la dinastia, lo Divan �ra compausat per leis Ancians de la trib� deis Otomans. Sa composicion fogu�t modificada pauc a pauc au profiech deis el�its militars, politicas e religiosas. Sa direccion fogu�t donada a un Grand Vizir a partir deis annadas 1320. Aqueu darrier avi� un poder f�r�a important, quasi sensa limit, e fogu�t au s�gle XVI lo cap vertadier de l'Estat. Aqueu sist�ma demorava fins a 1908 quand la Revolucion transform�t l'Emp�ri en monarquia constitucionala. Un gov�rn e un parlament fogu�ron creats fins a la desfacha de 1918.
Lei governadors
[modificar | Modificar lo c�di]L'administracion imperiala dei prov�ncias �ra organizada d'un biais f�r�a descentralizat. Ansin, un nombre important de governadors nomats per lo sultan avi�n una autonomia f�r�a granda e lo liame de vassalitat amb� lo Sultan vengu�t de mai en mai teoric. Puei, dins certanei cas, aquela autonomia se transform�t en independ�ncia coma en Egipte, en Argeria o en Tunisia.
Lei f�r�as armadas
[modificar | Modificar lo c�di]Lei f�r�as armadas �ran lo pielon principau dau poder otoman. Ansin, au comen�ament de la dinastia, fogu�t l'ot�s de l'extension e de la formacion de l'Emp�ri. Pionieras dins l'utilizacion d'armas mod�rnas coma l'artilhari�, patigu�t dau declin imperiau. D'ef�ct, sei c�rs d'el�it, especialament lei Janissaris, particip�ron ai compl�ts de la Cort enterin que lo niv�u generau dei tropas demenigu�t. A la fin dau s�gle XVII, lei signes d'aquela p�rda de capacitat aparegu�ron durant lei combats c�ntra lei f�r�as crestianas. La tend�ncia contuni�t au s�gle XVIII fins ais assais de modernizacion realizats au s�gle XIX. Pasmens, l'armada otomana mau capit�t de defendre l'Emp�ri e son afondrament en 1918 annonci�t la fin de la dinastia.
Economia
[modificar | Modificar lo c�di]Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]La conoissença de la demografia es relativament malaisada en causa de l'abséncia de donadas precisas. D'efèct, lo premier recensament aguèt luòc solament entre 1881 e 1893. Pasmens, durant l'Edat Mejana, l'Empèri foguèt un país amb una populacion importanta estimada a aperaquí a 15 milions d'abitants au sègle XVI. Per la seguida, seriá situada entre 20 e 30 milions fins au començament dau sègle XIX. Vèrs aquela epòca, l'Empèri foguèt distanciat per leis autrei poissanças europèas principalament en causa de sei pèrdas territorialas. Ansin, lo recensament de 1893 obtenguèt una populacion de 20,9 milions d'abitants que demeniguèt encara après l'independéncia de Bulgaria e lei desfachas dei Guèrras Balcanicas en 1913.
Transpòrts
[modificar | Modificar lo còdi]Lei transpòrts èran un domeni que foguèt generalament de la responsabilitat deis autoritats. Lo nivèu de desvolopament e de qualitat evoluciona donc segon l'eficacitat dau govèrn. Lo ret de transpòrts, terrèstres o maritims, conoguèt donc divèrsei periòdes malaisats.
Avans la Revolucion Industriala, lei transpòrts terrèstres èran realizadas per un sistèma de caravanas. Pasmens, sa seguritat foguèt menaçada a partir dei sègles XVI e XVII per una tièra de revòutas. Ansin, la qualitat dei transpòrts terrèstres èra pus feble au sègle XVIII qu'au sègle XVI. Sus la mar, la politica otomana varièt en foncion dei sultans. Certaneis assaièron de crear una politica d'intervencion dau govèrn dins lo comèrci maritim enterin que d'autreis decidiguèron lo contrari.
La situacion cambièt au sègle XIX ambé l'aparicion dei premierei maquinas de vapor. Lei sistèmas de transpòrt dei regions europèas de l'Empèri e de sa capitala foguèron modernizadas. Pasmens, en causa d'un budget feble, leis Otomans poguèron pas bastir un ret desvolopat mai deguèron puslèu se concentrar sus un nombre limitat de linhas. Lei finanças èran generalament d'origina europèa donant un poder important a certaneis entrepresas d'Euròpa Occidentala coma Alemanha, Anglatèrra o França. De mai, lei formas ancianas de transpòrt continuèron d'existir, especialament dins lei regions aràbias de l'Empèri.
Agricultura
[modificar | Modificar lo còdi]Coma per la màger part deis autreis estats importants de l'epòca, l'agricultura èra lo centre de l'economia de l'Empèri Otoman. Son organizacion èra fòrça variada segon lei regions e sei legislacions. Pasmens, lo modèl principau, fònt de 40% de revenguts dau govèrn, èra aqueu d'un domeni pichon tengut per una familha. Certanei familhas èran tanben capablas de realizar una activitat d'artisanat, especialament dins lei Balcans. Aquela situacion demorèt fins au sègle XIX quand la Revolucion Industriala entraïnèt una modernizacion dins certanei regions. Permetèt una aumentacion deis exportacions mai causèron una crisi entre lei païsans qu'èran pas capables de crompar d'aparelhs modèrnes. De mai, a la fin de l'Empèri, leis exportacions estatsunidencas concurrencèron fòrtament lei produccions otomanas.
Indústria
[modificar | Modificar lo còdi]Au començament de la dinastia, l'indústria èra gaire presenta e seis esquèmas d'organizacion son mau coneguts. Son emergéncia aguèt luòc durant lo sègle XVI per lo sistèma de guildas. Aqueu darrier permetèt a l'indústria de demorar relativament dinamica. Puei, au sègle XVIII, foguèt melhorat per l'aparicion de guildas de fremas.
Au sègle XIX, la Revolucion Industriala entraïnèt l'aparicion d'unitats de produccion modèrnas utilizant de maquinas de vapor. Pasmens, en causa de la manca de capital, aquela modernizacion foguèt limitada e sa produccion represantava una fraccion febla de l'economia otomana. Ansin, lo sistèma de guilda èra totjorn dominant a la fin de l'Empèri.
Comèrci
[modificar | Modificar lo còdi]Lo comèrci otoman èra devesit entre un mercat interior qu'es mau conegut e un mercat internacionau que sei caracteristicas son conegudas gràcias ai donadas dei marchands d'Euròpa Occidentala. Lo premier èra lo pus important. Aguèt luòc a l'entorn dei centres urbans nacionaus e regionaus. Au començament de la dinastia e a l'apogèu de l'Empèri, lo comèrci internacionau èra principalament dirigit vèrs l'exportacion. Ansin, levat d'Istambol, la màger part dei pòrts otomans exportavan mai qu'importavan. La situacion cambièt a partir dau sègle XVIII. De mai, se lo comèrci e seis exportacions demoravan importants, lei principalei familhas de marchands èran d'ara endavant d'origina non musulmanas. Aquò permetèt una aumentacion deis exportacions a la fin dau sègle XIX mai causèt una pèrda d'influéncia dau govèrn centrau dins de regions coma Siria.
Religion
[modificar | Modificar lo còdi]L'Islam
[modificar | Modificar lo còdi]La religion oficiala de l'Empèri èra l'Islam sunnita. A partir dau sègle XVI, lo Sultan èra egalament Califa, es a dire cap de la communautat musulmana. Leis autreis tendàncias de l'Islam èran generalament toleradas mai de persecucions aguèron regularament luòc magerament còntra lei populacions chiitas. Per exemple, Selim I ordonèt lo chaple d'aperaquí 40 000 Chiitas anatolians.
La tolerància religiosa
[modificar | Modificar lo còdi]En fòra de l'Islam, lo Judaïsme e lo Crestianisme èran egalament autorizats dins l'Empèri ambé de limitacions. Lei principalas èran l'existéncia d'un impòst especiau per lei non-musulmans e de limitacions au nivèu juridics. Per exemple, lo testimoniatge d'un crestian podiá pas èsser retengut còntra un musulman. Pasmens, en causa dau nombre fòrça important de crestians dins l'Empèri, lo govèrn foguèt pas capable de realizar de campanhas de conversion eficaças. Ansin, preferiguèt integrar aquelei comunautats e una proteccion relativa existissiá. Son expression principala foguèt l'organizacion de clergats crestians que sei caps èran membres oficiaus de la Cort imperiala.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]La cultura de l'Empèri Otoman èra constituida per d'ensems variats adoptats dins lei regions conquistas e per leis evolucions qu'i foguèron portadas. Ansin, es malaisat de definir una cultura « otomana » unica. L'aspècte multiculturau èra fòrça present, especialament a la Cort onte vivián un nombre important de personas d'originas e de religions diferentas.
Ansin, l'arquitectura otomana foguèt inicialament sota l'influéncia deis arts pèrsas, islamics e bizantins. A partir dau sègle XVIII, lei tendéncias europèas foguèron tanben presentas fins a la fin de l'Empèri. D'exemples de construccions classicas otomanas existissián dins la màger part dei vilas principalas coma Istambol, Edirme e egalament dins lei províncias d'Egipte, de Tunisia, dei Balcans e d'Ongria.
La musica èra tanben un aspèct major de la cultura otomana e un domeni important de l'educacion deis elèits. Coma per l'arquitectura, seis originas èran persanas, bizantinas e aràbias. Son principi èra similar a la musica europèa amb una organizacion a l'entorn de la ritmica. L'integracion de la musica europèa dins aqueu domeni foguèt diferenta segon lei regions entraïnant l'aparicion d'estils de musica regionaus diferents. De mai, certanei grops especiaus de la Cort, coma lei Janissaris, avián un estil de musica pròpri.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (en) Karen Barkey, Empire of Difference: The Ottomans in Comparative Perspective (2008), 357 paginas.
- (en) Edward S. Creasy, History of the Ottoman Turks: From the beginning of their empire to the present time (1877), Edicions R. Bentley and Son.
- (en) Caroline Finkel,Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923 (2005), Edicions John Murray, ISBN 0-7195-5513-2.
- (en) Jason Goodwin, Lords of the Horizons: A History of the Ottoman Empire, (2003).
- (en) Colin Imber, The Ottoman Empire, 1300–1650: The Structure of Power (2002), Palgrave Macmillan, ISBN 0-333-61386-4.
- (en) Halil Inalcik e Donald Quataert, An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914 (1995), 1026 paginas.
- (fr) Dimitri Kitsikis, L'Empire ottoman, Presses Universitaires de France (1994), 3a edicion, ISBN 2-13-043459-2.
Referéncias e nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ P., E. A.. «Review of The Caliph's Last Heritage: A Short History of the Turkish Empire». The Geographical Journal p. 470–472, 1916. ISSN:0016-7398. DOI: [1]. DOI: [2] JSTOR: 1779249.
- ↑ Baykara, Prof. Tuncer. «A Study into the Concepts of Turkey and Turkistan which were used for the Ottoman State in XIXth Century». Journal of Atatürk and the History of Turkish Republic p. 179–190.