Economía

Economía (do grego οίκος [oikos], 'casa', e νομος [nomos], 'regra', polo tanto "dirección dunha casa") é unha ciencia social que estuda a produción, distribución, comercio e consumo de bens e servizos.

A economía, céntrase no comportamento e as interaccións dos axentes económicos e en cales son os mecanismos da actividade económica. A microeconomía trata dos axentes individuais, como fogares e empresas, e os mercados. A macroeconomía considera a economía na súa totalidade (isto é, a produción, oferta e demanda agregadas de diñeiro, capital e mercancías; o aforro e o investimento) e factores que lle afectan, incluíndo o emprego de recursos (traballo, capital e terra), a inflación, o crecemento económico, e as políticas públicas que dirixen estes factores (políticas monetaria, fiscal e outras).

A economía dise normativa cando recomenda unha opción sobre outra, ou cando fai un xuízo subxectivo de valor. Pola contra, a economía dise positiva cando intenta predicir e explicar obxectivamente as consecuencias de eleccións, dadas unha serie de premisas e/ou un conxunto de observacións. A elección de que premisas facer na construción dun modelo así como que observacións destacar son, non obstante, normativas. Os aspectos que reciben a particular atención en economía son: asignación de recursos, produción, distribución, comercio, e competencia. A lóxica económica aplícase cada vez máis a calquera problema que implique a elección en situación de escaseza ou determinar un valor económico.

Outras divisións da economía son: economía teórica e economía aplicada; racional e comportamental; e ortodoxa e heterodoxa. O paradigma económico preponderante é unha combinación da economía neoclásica e da macroeconomía chamada a síntese neoclásica. Varias escolas de economía heterodoxa intentan explicar os fenómenos económicos utilizando premisas, formalismos ou paradigmas diferentes.

A análise económica aplícase amplamente na sociedade, no mercado inmobiliario, na empresa, nas finanzas, no coidado da saúde, e no goberno. Tamén se usa en campos tan diversos como o crime, a educación, a familia, o dereito, a política, a relixión, as institucións sociais, a guerra, a ciencia, e o medio ambiente. No cambio ao século XXI, a presenza crecente da economía nas ciencias sociais describiuse como o imperialismo da economía.

A persoa que traballa nun dos moitos campos da economía ou que ten un grao académico nesta materia é un economista.

Definicións da economía

Hai un fato de definicións, pasadas e presentes, que se aplicaron primeiro ó termo economía política e logo o termo actual de economía. John Maynard Keynes comentou unha vez que a "economía é a ciencia do pensamento." Podemos dicir que o obxecto de estudo da economía mudou desde o estudo da "riqueza" ao "benestar" e ao estudo das compensacións (trade-offs).

Definición baseada na riqueza

As definicións máis temperáns da economía política eran declaracións simples, elegantes que a definían como o estudo da riqueza. Adam Smith, considerado xeralmente como o pai da economía, autor de Unha investigación sobre a natureza e as causas da riqueza das nacións (coñecida xeralmente como A riqueza das nacións) define a economía simplemente como "a ciencia da riqueza." Smith ofreceu outra definición, "a ciencia referente aos leis da produción, distribución e intercambio." A riqueza definiuse coma a especialización do traballo que permitía que unha nación producise máis coa súa oferta de traballo e de recursos. Esta definición afastou a Smith e a Hume das definicións anteriores que definiron a riqueza como ouro. Hume argüíu que o ouro sen incremento da actividade simplemente aumentaba os prezos.

Definición baseada no benestar

John Stuart Mill definiu a economía como "a ciencia práctica da produción e distribución da riqueza"; esta definición foi adoptada polo Dicionario sucinto de Oxford. Para Mill, a riqueza defínese como o stock de cousas útiles.

As definicións en termos da riqueza acentúan a produción e o consumo, e non se ocupan das actividades económicas non perceptiblemente implicadas nestes dous procesos (por exemplo, xubilados, esmoleiros). Para os economistas deste período, a actividade non produtiva é un custo para a sociedade. Esta interpretación deu a econom�a unhas miras estreitas que foi rexeitado por moitos por colocar � riqueza en primeiro plano e ao home en segundo lugar.

Definici�n baseada na escaseza

Unha definici�n que capta boa parte da teor�a econ�mica � a de Lionel Robbins nun ensaio de 1932: "a ciencia que estuda a conduta humana como a relaci�n entre fins e medios escasos que te�en usos alternativos". Escaseza significa que os recursos dispo��beis son insuficientes para satisfacer todos os desexos e necesidades. A ausencia de escaseza e os usos alternativos dos recursos dispo��beis non � un problema econ�mico. Deste xeito a econom�a atinxe o estudo da elecci�n ou escolla, influ�da por incentivos e recursos.

Campos de estudo na econom�a

O campo de estudo da econom�a pode ser dividido de varios xeitos, os m�is com�ns son a microeconom�a e a macroeconom�a. A econom�a pode dividirse tam�n en positiva ("o que �") e normativa ("o que deber�a ser"), e por subcampos. Os seus m�todos te�en acrecentado a s�a aplicaci�n a outros espazos de estudo que engloban �s persoas encarando situaci�ns electivas, inclu�ndo a educaci�n, a econom�a familiar, a pol�tica, a sa�de e a lei.

Microeconom�a e macroeconom�a

A econom�a div�dese polo normal en d�as ramas bastante amplas:

• Microeconom�a, que estuda o comportamento econ�mico de actores individuais como empresas, familias, e individuos, co obxectivo de entender o proceso de toma de decisi�ns ante unha escaseza e as consecuencias da asignaci�n destas decisi�ns.
• Macroeconom�a, que estuda unha econom�a como un conxunto ou un agregado de individuos coa intenci�n entender a interacci�n entre agregados econ�micos, como agora o ingreso nacional, a ocupaci�n e a inflaci�n. A teor�a do equilibrio xeral combina conceptos desde un punto de vista macroecon�mico, pero cunha construci�n microecon�mica.

Alg�ns economistas tentar�n unir estas d�as ramas ou rexeitar�n as s�as diferenzas, especialmente durante os anos setenta e oitenta do s�culo XX. Na actualidade, o consenso � que a macroeconom�a te�a un fundamento microecon�mico s�lido, � dicir, as premisas macroecon�micas deben ter unha base na microeconom�a.

A econom�a tam�n se pode dividir en numerosas subdisciplinas que non por forza pertencen exclusivamente a unha das d�as grandes ramas citadas. Algunhas destas subdisciplinas son: a econom�a internacional, a econom�a laboral, a econom�a do benestar, a neuroeconom�a, a econom�a da informaci�n, a econom�a dos recursos, a econom�a medio ambiental, a econom�a administrativa, a econom�a financeira, a econom�a do desenvolvemento e a xeograf�a econ�mica.

Os economistas utilizan m�todos matem�ticos avanzados na investigaci�n, que desenvolve unha especialidade como a econometr�a, ou uso de t�cnicas estat�sticas aplicadas ao estudo dos datos econ�micos.

Econom�a positiva e econom�a normativa

A econom�a � positiva cando tenta explicar as consecuencias das diferentes elecci�ns ante un conxunto de suposici�ns ou de observaci�ns dadas; � normativa cando prescribe unha certa acci�n que ten de realizarse. A esencia da econom�a � o estudo dos incentivos e das elecci�ns baixo un conxunto de restrici�ns. A aplicaci�n da econom�a � moi ampla: os economistas te�en estudado temas relacionados coas instituci�ns pol�ticas, a pena de morte, a educaci�n etc.

Premisas econ�micas

Oferta e demanda

A oferta e a demanda: o modelo describe como os prezos var�an consonte o resultado dun balance entre a dispo�ibilidade do produto e a demanda.

Na teor�a microecon�mica a oferta e a demanda tenta describir, explicar e predicir o prezo e a cantidade de bens que se venden nos mercados competitivos. � un dos modelos m�is b�sicos utilizados na construci�n de modelos e teor�as m�is detalladas.

En termos xerais, esta teor�a afirma que se a demanda dos consumidores � superior � cantidade de bens producidos, o prezo incrementase. Co mesmo razoamento, o exceso de oferta causa un decrecemento no prezo dos produtos. Este proceso contin�a ata chegar a un punto equilibrio no cal no ha ning�n motivo para cambiar nin o prezo nin a cantidade producida. Este punto denominase equilibrio do mercado.

Prezo

Para medir o fluxo da oferta e a demanda, � necesario un valor mensur�bel cuantitativo. O valor m�is antigo e m�is utilizado � o prezo, ou taxa de cambio entre compradores e vendedores nun mercado. A teor�a do prezo, polo tanto, analiza o movemento das cantidades mensur�beis no tempo, e a relaci�n entre o prezo e outras vari�beis censur�beis. Unha gran parte da teor�a econ�mica est� baseada no prezo e na teor�a da oferta e a demanda; o prezo � o medio m�is eficiente para comunicar os cambio da econom�a.

Nalg�ns modelos econ�micos pr�cticos, por�n, hai unha "fricci�n econ�mica", � dicir, unha restrici�n no movemento dos prezos que impide que o mercado chegue ao equilibrio. Por outra banda, hai controversia sobre a utilizaci�n do prezo como vari�bel econ�mica, xa que existen elementos importantes da econom�a que non est�n relacionados co prezo.

Escaseza

A escaseza � un punto central da teor�a econ�mica. A an�lise econ�mica estuda a maximizaci�n dalgunha cousa (tempo de lecer, riqueza, sanidade, felicidade; todos reducidos ao concepto de utilidade) suxeita a restrici�ns. Estas restrici�ns, como agora a escaseza, estabelecen un sacrificio ou intercambio. Por exemplo, un pode recibir m�is di�eiro traballando m�is, pero con menos tempo libre (o tempo � escaso). P�dense comer m�is esp�rragos, sacrificando, por exemplo, patacas (a terra f�rtil � escasa, e o orzamento persoal tam�n).Este concepto est� ligado co concepto de custo de oportunidade.

Marxinalismo

Na teor�a econ�mica marxinalista, creada pola Escola austr�aca a fins do s�culo XIX, o nivel dos prezos est� determinado polo custo marxinal e pola utilidade marxinal. O prezo de todos os bens ser� o custo de fabricar o �ltimo que a xente poder� adquirir, e o prezo de todos os empregados dunha empresa ser� o custo de contratar o �ltimo que o negocio necesita. O marxinalismo investiga as decisi�ns baseadas nas marxes, que � o custo de producir a seguinte unidade, fronte a canto se espere recobrar en rendemento. Cando o retorno marxinal dunha acci�n atinxe cero, esa acci�n cesa. A utilidade marxinal � a cantidade de satisfacci�n ou uso que recibe unha persoa dunha adquisici�n en contraste cun gasto menor. Os beneficios marxinais est�n a mi�do suxeitos a rendementos decrecentes: obtense un menor beneficio dunha maior produci�n ou consumo.

Un antigo exemplo pode ilustrar esta teor�a: o paradoxo da auga e do diamante. A auga ten un valor menor do que o diamante, por ser este �ltimo m�is escaso e m�is custoso de obter. Por�n, como o ilustrara Condillac (Le Commerce et le Gouvernement consid�r�s l'un relativement � l'autre: O Comercio e o Gobernos considerados reciprocamente), un home sedento pagar� unha cantidade moi importante por un vaso de auga. O valor resulta as� da dispo�ibilidade dun ben nun lugar dado. Por�n, unha vez consumido o primeiro vaso de auga, e logo un segundo e un terceiro, a utilidade marxinal, moi importante no primeiro vaso, decrece nitidamente tanto que o �ltimo vaso (antes do estado de "saciedade", na que o consumo xa non entra�a satisfacci�n suplementaria) non ten case valor. De xeito inverso, o diamante pos�e unha utilidade marxinal final moito m�is importante e o seu prezo mantense.

Valor

O concepto de valor � medular en econom�a. Unha medida observ�bel do mesmo � o prezo de mercado.

Adam Smith definiu o traballo como a fonte subxacente do valor e a teor�a do valor do traballo subxace na obra de Karl Marx, David Ricardo e outros economistas cl�sicos. Esta teor�a argumenta que o prezo dos bens ou servizos equivale ao traballo que leva producilos. Para moitos, este valor determina un prezo da mercador�a. Esta teor�a do prezo do traballo e a, estreitamente vencellada, teor�a do valor de custo de produci�n dominou a obra da maior�a dos economistas cl�sicos, pero distan de ser a �nica base aceptada para o valor. Por exemplo, a Escola austr�aca de economistas usa a teor�a do valor marxinal.

Economistas neocl�sicos, como John R. Hicks, no seu libro Value and Capital, diferencian valor (como determinado polo lado da demanda) fronte a custo (do lado da oferta), co prezo determinado por demanda e oferta. Nun mercado competitivo, oferta e demanda interact�an para determinar o prezo e equilibrar custo e valor. A an�lise econ�mica considera non s� a asignaci�n de output para diferentes usos, sen�n tam�n a distribuci�n da renda, nos factores de produci�n, inclu�ndo traballo e capital, a trav�s de mercados de factores.

Linguaxe e razoamento econ�mico

A econom�a ten o seu fundamento no razoamento rigoroso e l�xico. A metodolox�a econ�mica est� conformada por:

• A recolleita de datos: datos de variables mensur�beis (como o prezo ou os cambios no prezo).
• Formulaci�n de modelos de relaci�ns econ�micas: por exemplo, a relaci�n entre o nivel xeral dos prezos e o nivel xeral de desemprego. A formulaci�n incl�e formas observ�beis da actividade econ�mica, como numerario, consumo, preferencias, compras, vendas, e prezos. Alg�ns modelos son modelos de contabilidade sinxelos; outros postulan un comportamento econ�mico espec�fico, como a maximizaci�n da utilidade ou de beneficios.
• A produci�n de estat�sticas econ�micas: cos datos e o modelo aplicado, prod�cese unha representaci�n dunha actividade econ�mica.
• Razoamento cos modelos econ�micos: o proceso de razoamento a mi�do se efect�a con matem�tica avanzada. Como nas demais ciencias, as conclusi�ns do modelo te�en un valor preditivo e de confirmaci�n / rexeitamento das hip�teses de relaci�n entre as diferentes vari�beis.

Desenvolvemento do pensamento econ�mico

Adam Smith, considerado o Pai da Econom�a, autor de A riqueza das naci�ns.

O termo econom�a foi introducido arredor de 1870 e popularizado polos influentes economistas neocl�sicos, como Alfred Marshall, en substituci�n do anterior termo: econom�a pol�tica, que concern�a m�is no relativo ao Estado. Este �ltimo termo foi usado durante os s�culos XVIII e XIX, por Adam Smith, David Ricardo e Karl Marx, entre outros pensadores, aos cales na actualidade acostuman ser citados como forxadores da teor�a cl�sica da econom�a.

O pensamento econ�mico dun xeito aproximado pode dividirse en tres fases: Premoderno: corresponder�a ao Mundo Antigo ata a Idade Media. Moderno temper�n: incluir�a teor�as como o Mercantilismo e a Fisiocracia. Moderno: desde Adam Smith, na segunda metade do XVIII, ata a actualidade. Joseph Schumpeter, na s�a "Historia da An�lise econ�mica", acredita o desenvolvemento do estudo cient�fico da econom�a desde a Escol�stica tard�a, particularmente na Espa�a dos s�culos XV e XVI.

Escolas do pensamento econ�mico

A teor�a econ�mica comeza coa premisa de que os recursos son escasos e que � necesario escoller entre varias alternativas en competencia. Perante a escaseza, elixir unha alternativa implica esquecer outras alternativas: o custo de oportunidade. O custo de oportunidades crea unha relaci�n de prezo, impl�cito, entre as alternativas competitivas. Tanto en mercados orientados, como en mercados de econom�as planificadas, a escaseza � explicitamente cuantificada por relaci�ns entre prezos.

A moderna teor�a econ�mica edificouse, primariamente, sobre a econom�a neocl�sica, que comezou a desenvolverse no final do XIX, e modelos de elecci�n na asignaci�n de recursos escasos.

A econom�a neocl�sica, � a forma dominante de econom�a utilizada hoxe, constitu�ndo a fonte principal da teor�a econ�mica. �s veces � denominada, polos seus cr�ticos, econom�a ortodoxa. Lionel Robbins, en An Essay on the Nature and Significance of Economic Science (1932) dou a definici�n de Econom�a axeitada a esta corrente: "a ciencia que estuda a conduta humana como unha relaci�n entre medios escasos que ten usos alternativos". Escaseza significa que os recursos de que se disp�n son insuficientes para satisfacer todos os desexos e necesidades: se non hai escaseza e tampouco usos alternativos de recursos dispo�ibles, ent�n non hai un problema econ�mico.

Hai varias correntes de econom�a heterodoxa, que son menos usadas pola teor�a econ�mica. P�dense inclu�r: a econom�a institucional, a econom�a marxista, o socialismo, e a econom�a verde:

• Cara 1830 converxen unha serie de pensadores (Charles Fourier, Louis Blanc, Pierre Joseph Proudhon), cr�ticos cos economistas cl�sicos, co�ecidos como socialistas ut�picos, que propugnan a reforma da nacente sociedade capitalista, por medio de iniciativas privadas, que dividise entre todos o traballo e os produtos de consumo producido. Entre eles, o franc�s Saint-Simon propugna unha intervenci�n tecnocr�tica do Estado, sobre a produci�n industrial, por medio da planificación, a fin de mellorar as condicións da clase traballadora.
• Thorstein Veblen publica en 1899, Why is Economics not an Evolutionary Science?, escrito que funda a Escola de economía institucional. Rexeita numerosos postulados da escola neoclásica, como o hedonismo individual xustificando a noción de utilidade marxinal, ou a existencia dun equilibrio estábel cara ao cal converxe a economía de xeito natural. A economía institucional é herdeira da Escola histórica alemá, e desenvolveuse especialmente nos Estados Unidos.
• O marxismo repousa nunha visión filosófica do mundo, á cal a economía está intimamente ligada. A economía de Marx descansa en conceptos existentes (o traballo, a propiedade, o consumo, a produción, o capital, o diñeiro,...), que Marx completou e sobre todo redefiniu. Desenvolveu especialmente a teoría do valor e o valor do traballo, que retoma dos clásicos ingleses (en particular de David Ricardo).

Véxase tamén

Outros artigos

• Economía de Galicia
• John Maynard Keynes
• Kropotkin
• Vilfredo Pareto
• Comunismo
• Capitalismo
• Desenvolvemento sustentábel
• Mercadotecnia