گویش نهاوندی
لری نهاوندی | |
---|---|
زبان بومی در | ایران استان همدان |
منطقه | شهرستان نهاوند |
کدهای زبان | |
ایزو ۳–۶۳۹ | lrc |
لری نهاوندی یکی از سه گویش لری ثلالی و از زیر شاخههای لری شمالی است.[۳]مردم نهاوند است. این گویش به عنوان گویش نهاوندی از زبان لری در میراث فرهنگی ملی ناملموس کشور به ثبت رسید،[۴][۵]یک بررسی از گویش قدیمی بخش مرکزی نهاوند ادعا میکند گویش گذشته نهاوند گویشی مستقل است و ربطی به لری کنونی در نهاوند ندارد.[۶] اتنولوگ[۲] گویش لری موجود در نهاوند را گویشی از لری شمالی، و ایرانیکا منطقه نهاوند را سرزمین پارسیانی که به لری شمالی سخن میگویند میداند.[۷]همچنین درباره زبان لری در استان همدان مینویسد که این زبان دست کم از نهاوند به سمت جنوب گسترش دارد.[۸]رودییگر اشمیت نیز این گویش را به پارسی میانه نزدیک میداند.[۹]به باور منیر عبدل ملکیان گویش نهاوندی به راحتی برای فارسی زبانان قابل فهم نیست.[۱۰]با این وجود برخی گویش نهاوندی را گونه ای از زبانهای کهن میدانند[۱۱] که به مرور زمان دامنهاش کمتر و از گستردگیاش کاسته شده است. همین امر نیز، موجب شده که برخی افراد این گویش را از شعبههای زبان یا لهجة لری بدانند.این گویش با فارسی معیار از دید واجگاه و چگونگی تولید واج یکسان است.[۱۲]
نمونه متن از گویش نهاوندی
[ویرایش]داستان
[ویرایش]بخشی از یک داستان به گویش نهاوندی:[۱۳]
در یه بیاوُنی گرگ گُسنه ایِ پیِ شکار بی که دوتا بُز دی که دارن واهم مِجَینَن.
رفت لاشو، گفد: مه خیلی گسنَمَه مخوام شمانه بَخورِم.
بُزا گفتِن هر جَین و دعوایی یه منجی کو مخوا تو اول منجی کنه ایما باش بعد هر دومون بخور. گرگ قَوول کد. بزا گرگ نان مینجا رفتِن اُو دیر وِ دِو آمان وا شاخ کُفتِن وِ گرگ، گرگ بیچاره اُ وسط تیلیقِس. وقتی آما حال دی بُزا رفتن و خوشه تنا وا حال زار وریسا افتا را، رفت و رفت و رفت تا وِ شُتِر پیری رَسِس، وِ شتر گفت: سِکو، مه منجی کنی بلد نیسم، خیلیم گسنه مه، مخام تونه بخورم. شتر گفت:
عِیوی نره، فقط پدر خدا بیامرزم یه خطی وصیت نامه کف پام نوشته اول اونه وِرَم بخو اوخت منه بَخور، شتر کف پاشه بردبالا، گرگ آما وصیت نامه بخونه که شتر وا لقه اُنَه پِرت کِد ته دره، گرگ خینی و مالی وا چه بد بختی اَ ته دره دِرآما، رفت و رفت و رفت تا وِ گوسبنی رَسِس که اَ گَله جا مونِسِی ...
برگردان فارسی:
در یک بیابانی گرگ گرسنه ای پی شکار بود که دو تا بز دید که دارند باهم مجنگند.
رفت بینشان گفت:من خیلی گرسنه ام میخواهم شمارا بخورم.
بزها گفتند هر جنگ و دعوایی یک میانجی کن میخواهد تو اول میانجی کنه ما باش بعد هر دویمان را بخور.گرگ قبول کرد.بزها گرگ را گذاشتن وسط و رفتن عقب و با دو آمدند و با شاخ کوبیدن به گرگ و گرگ بیچاره آن وسط له شد.وقتی به هوش آمد دید بزها رفتند و خودش تنها با حال زار مونده به راه افتاد ، رفت و رفت و رفت تا به شتر پیری رسید ، به شتر گفت:ببین ، من میانجی کنی بلد نیستم خیلی هم گرسنمه میخواهم تورو بخورم.شتر گفت:
عیبی نداره ، فقط پدر خدابیامرزم یک خط وصیت نامه کف پام نوشته اول اونو برام بخون آن وقت من را بخور.شتر کف پایش را برد بالا گرگ آمد وصیت نامه را بخواند که شتر او را با لگد پرت کرد ته دره.گرگ خونیین و مالین با بدبختی از ته دره درآمد.رفت و رفت و رفت تا به گوسفندی که از گله جا مانده بود رسید....
لالایی
[ویرایش]در زیر یک لالایی به گویش نهاوندی آورده شده است:[۱۴]
- لالا، لالا گُـــــــل دشـــــــتی/خداونـــدا تـــو پیـــرش کُـــن
- لالا، لالا گُــــــــــــــل زردم/خداونـــــدا تـــــو ســـــتّاری
- بــه حــقِّ خــواب و بیــداری/همـــه رفـــتن، تـــو برگشـــتی
- خـــط قـــرآن نصـــیبش کـــن/نبیــــــــنم داغِ فرزنــــــــدم
- همــه خــوابن، تــو بیــداری/عزیــــــزم را نگـــــــه داری
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ "Language by Country" (به انگلیسی). فهرست لینگوییست. ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴. Archived from the original on 10 September 2014. Retrieved 10 September 2014.
{{cite web}}
: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link) - ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "Luri, Northern" (به انگلیسی). اتنولوگ. Archived from the original on 24 September 2014. Retrieved 21 September 2014.
{{cite web}}
: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link) - ↑ https://filenaab.ir/product/توصیف-آوایی-و-واجی-گویش-لری-نهاوندی/. پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=
وجود دارد (کمک); پارامتر|پیوند=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ https://www.qudsonline.ir/news/540378/گویش-نهاوندی-ثبت-ملی-شد. پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/03/29/1440722/گویش-نهاوندی-ثبت-ملی-شد. پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ «گویش نهاوندی». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ↑ "LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori" (به انگلیسی). Iranica. Retrieved 10 September 2014.
- ↑ «LORI DIALECTS». Iranica. دریافتشده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ اشمیت، رودیگر، راهنمای زبانهای ایرانی، جلد دوم: زبانهای ایرانی نو، ترجمه فارسی زیر نظر حسن رضایی باغبیدی، تهران: انتشارات ققنوس، ص۴۳۷
- ↑ کتاب واژههای اصیل نهاوندی، منیر عبدل ملکیان، (ص۶۹).
- ↑ شمس الله ویسی. «گﻮﯾﺶ ﻧﻬﺎوﻧﺪي واژهﻧﺎﻣﻪاي که در راه اﺳﺖ» (PDF).
- ↑ محمد رستمی. «گویش نهاوندی». ایران فرهنگ.
- ↑ «گرگ خوار زار».
- ↑ یدالله شهبازی. «شعر و قصه هایی به گویش نهاوندی» (PDF).