Paraguai

República del Paraguay
Tetã Paraguái
Lýðveldið Paraguei

(Flagg Paraguei) (Skjaldarmerki Paraguei)
Tjóðarslagorð: "Paz y justicia"
Tjóðsangur: "Paraguayos, República o Muerte"
Alment mál	Spanskt, gurani
Høvuðsstaður	Asunción
Forseti	Fernando Lugo
Varaforseti	Federico Franco
Fullveldi	14. mai 1811 (frá Spania)
Vídd  - tilsamans  - vøtn (%)	406 750 km² 2,3
Íbúgvar  - tilsamans 2010  - tættleiki	6 454 548 15/km²
Gjaldoyra	Guaraníes (PYG)
T��ar�ki	UTC -4
�kisnavn � alnetinum	.py
Telefonkota	+595

Paraguei ella Paraguai er eitt land � Su�uramerika. Grannalond eru Argentina, Bolivia og Brasil. Landi� er 406.752 m2. Tann st�ra �in Paraguei� sker landi� � tv�ningar. St�vliga 6,8 milli�nir f�lk b�gva � Paraguei, av teimum b�gva 44 % � b�unum. H�vu�ssta�ur er Asunci�n, har b�gva 519.000 f�lk. H�vu�sm�li� � Paraguei er spanskt, men flest �ll tosa eisini ta� gamla indi�nam�li�, guarani, og � b�unum tosa summi bara spanskt. Paraguei gj�rdist �heft av Spania � 1827. Mesti �tflutningurin er bummull og soyab�nir.

T� i� ta� hev�i veri� partur � spanska hj�landar�kinum � �ti vi� 300 �r, gj�rdist landi� sj�lvst��ugt � 1811. S��an hava einar��isharrar st�rt landinum n�stan alla t��ina. Gitnastur var Alfredo Stroessner herovasti, sum r�ddi � 35 �r, til kvett var� gj�rt �m�ti honum � 1989, og hann var� settur fr�. N� ver�ur roynt at byggja landi� upp.

S�ga

Mi�skei�is � 19. �ld samtyktu myndugleikarnir � Paraguai, at j�r�in skuldi falla til landi�, og at harramenn skuldu ikki hava r�tt at keypa j�r� b�liga. �ll orka var� n� l�gd � at menna �dna�in, og tollur var lagdur � �tlendska v�ru. Bo� v�r�u send eftir evropearum at l�ra f�lki� at leggja jarnbreytir og f�a sett �dna� � gongd. Sk�laskapurin mentist, og sum fr� lei�, v�ru skip og onnur �dna�arv�ra gj�rd � landinum. Einasti m�guleiki hj� f�lkinum at sleppa til sj�gvin er eftir La Plata�. Av hesum t�k str�� seg upp vi� grannalondini Argentina, Uruguai og Brasil. Bretar hildu eisini, at handisligu �hugam�l teirra v�ru � vanda � hesum lei�um, og bretskir bankar stu�la�u t� grannalondunum hj� Paraguai. Loynilig semja var gj�rd at leggja landi� lami�. � 1865 brast bl��ugt kr�ggj �, og ta� vardi � fimm �r. Tveir tri�ingar av f�lkinum v�r�u dripnir, og � 1870 v�ru bara 250,000 f�lk eftir. Mannf�lki� var� meintast rakt. T� i� kr�ggi� var av, var lutfalstali� �millum mannf�lk og konuf�lk 1:28. Landi� m�tti lata fr� s�r st�r �ki, og ta� var n� av f�t�kastu londum � Su�uramerika.

Chacokr�ggi�

Chacokr�ggi�.

S��an mi�skei�is � 19. �ld v�r�u Paraguei og Bolivia �samd um, hv�r skuldi hava yvirvaldsr�tt yvir Chacolendinum, eitt oy�i� �ki - 250.000 km² - �millum tey b��i londini. � 1920-�runum var� hildi�, at st�rar oljukeldur v�ru har, og altj��a �hugi var� fyri �kinum. � 1928 v�r�u v�pna�ir samanbrestir �millum londini, og Paraguei, sum var n�gv minni og hev�i f�rri f�lk, ba� F�lkasamgonguna f�a semju � lag. Men allar senmingsroyndir miseydna�ust, og � 1932 brast veruligt kr�ggj �. Paraguei, sum var� hildi� at ver�a �seki parturin � kr�gnum, t�k seg skj�tt fram. T� i� kr�ggj hev�i veri� � tr� �r, i� kosta�i trimum bolivianarum og tveimum paragueiarum l�vi� fyri hv�nn ferkilometur, sum tiki� var� til, hev�i Paraguei fingi� r��i� yvir n�stan �llum �kinum. Umst��urnar hj� hermonnunum � Chacolendinum v�r�u r��uligar. Stundum bardust 50 000 mans �r hv�rjum landi � t�ttasta regnsk�gi og kjarrlendi ella � vandamiklum m�rlendi. � turrt��ini var� n�stan ikki vatndropi at f�a. L�ka n�gvar hermenn doy�u av malaria og l�vs�ki sum � bard�gum. N�gvu eiturormarnir gj�rdu s�tt til, at so mangir hermenn doy�i. Kr�ggi� hev�i mergsogi� b��ar partar, og vi� altj��a hj�lp avtala�u tey v�pnahv�ld, og � 1938 var fri�ur. Chaco var� b�tt sundur, og Paraguei fekk meginpartin.

Landafr��i

H�vu�ssta�urin, og einasti st�rb�urin � landinum, eitur Asunci�n, eini 540 000 f�lk b�gva � b�num. Hann er eystan Paraguei�. Ta�, i� ey�kennir b�in, eru r�tthyrnta vegakervi� vi� brei�um, tr�girdum vegum og mongu, v�kru vi�arlundirnar. Asunci�n hevur var�veitt sni�i� og d�min �r sponsku hj�landat��ini. � Nor�urparaguei er Gran Chaco, i� er �f�ra st�rt gras- og sk�garlendi. Einastu f�lk, sum b�gva her, eru guran�- og mac�indi�narnir. Mac�indi�nar selja fer�af�lki t.d. handvovnar taskur.

B�skapur

Av t� at Paraguei er langt inni � meginlandinum, st�r lendi eru �bygd og l�ti� n�tt�rutilfeingi er at taka av, er landi� eitt av fj�na�u londunum � heiminum. Helmingurin av f�lkinum � Paraguei er jar�yrkisf�lk. Ovurst�ra Itaip�-orkuverki� ger so n�gv ravmagn, at st�rar n�gdir ver�a seldar Brasil. Roynt ver�ur eisini at menna ymsar n�ggjar �dna�argreinir, so at landi� skal ikki ver�a so bundi� at landb�na�inum.

Mentan

� Paraguei b�gva umlei� 40 000 indi�nar. Teir hoyra til 18 ymsar �ttb�lkar, og hv�r �ttb�lkur tosar s�tt m�l. Eini hundra� �r eftir ta�, at Spania hev�i lagt Paraguei undir seg � 1536, f�ru jesuittatr�bo�arar at kristna paragueiar. Jesuittar, kat�lskur tr�arflokkur, bygdu tr�bo�arast��ir og st�rar steinkirkjur og vardu guaran�-indi�narnar fyri f�ggindum s�num. T� i� jesuittarnir v�r�u riknir av landinum � 1767, fullu bygningar teirra � �r�kt; teir ver�a n� umv�ldir.

Politikkur

53 forsetar hava r�tt � landinum. Alfredo Str�ssner �r Coloradoflokkinum er tann, sum hevur siti� longst vi� r��i. Hann sat sum forseti fr� 1954, til hann � 1989 var fr�koyrdur � statskvetti.