Abadín

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Abadín (homónimos).

Abadín

Localización
43°21′49″N 7°28′30″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia de Lugo
Capital	Abadín
Contén a división administrativa	A Graña de Vilarente Abadín Abeledo Aldixe As Goás Baroncelle Cabaneiro Candia Castromaior Corvite Fanoi Fraiás Galgao Labrada Moncelos Montouto Quende Romariz Seivane de Vilarente
Poboación
Poboación	2.203 (2023) (11,23 hab./km²)
Xeografía
Parte de	mancomunidade de concellos da Terra Chá Terra Chá
Superficie	196,1 km²
Altitude	500 m
Comparte fronteira con	Vilalba Mondoñedo A Pastoriza Alfoz Muras O Valadouro Cospeito
Organización política
• Alcalde	Xosé María López Rancaño (1983–)
Elecci�ns municipais en Abad�n
Identificador descritivo
C�digo postal	27730
Fuso horario	UTC+01:00
Prefixo telef�nico	982
C�digo INE	27001
P�xina web	abadin.es

Abad�n ( pronunciaci�n ) � un concello da provincia de Lugo, pertencente � comarca da Terra Ch�. Segundo o IGE en 2014 ti�a 2.646 habitantes. (2.896 no 2009, 3.141 no 2006, 3.201 no 2005, 3.256 no 2004). O seu xentilicio (v�xase no Galizionario) � �abadin�s� ou �abadinense� .

Xeograf�a

O concello, de 196 km�, est� situado ao nordeste da Terra Ch�, e abrangue 19 parroquias e 194 entidades de poboaci�n. Sup�n o 0,66% de Galiza, o 1,99% da provincia e o 10,75% da comarca de Terra Ch�. En extensi�n, � o duod�cimo termo municipal m�is grande dos 67 que forman a provincia de Lugo. Limita � norte cos concellos de Alfoz e O Valadouro, � sur con Cospeito, � leste con Mondo�edo e A Pastoriza, e � oeste con Vilalba e Muras.

Est� atravesado pola serra do Xistral, a Cordal de Neda e os r�os Labrador e Abad�n. O punto m�is elevado � Lombo Pequeno con 1 027 m.

No concello destacan as serras de Cordal de Neda, Toxoso, Tremoal, Coto da Cal e A Fraga de Vigas xunto coas monta�as de Costa do Sol e O Picouto. O monte Neda constit�e un v�rtice xeod�sico para o Mapa Topogr�fico Nacional.

Montouto, serra do Xistral.

Estas son as principais elevaci�ns por parroquia:

• Vilarente: Porto das Egoas (631 m) e Arg�n (585 m).
• Montouto: Fonte da Mesa (900 m) e Costa de Curr�s (782 m).
• Labrada: Lombopequeno (1.028 m), R�o Pedrido (1.005 m), Ladeiras do Seixobranco (962 m), Airavella (961 m), Salgueiri�o (935 m), Redondi�o (916 m), Pena da Cruz (831 m), Mari�as do Rial (821 m), Coto da Cal (807 m), Chao da Fonce (788 m), Pena do Montrol (779 m), Curro do Bispo (707 m), Porto da Calzada Vella (670 m) e A Santa (600 m).
• A Gra�a: Roza do Pleito (443 m) e Marco do Forneiro (440 m).
• Go�s: Abelleira (617 m), Go�s (604 m) e Meix�n (474 m).
• Galgao: Rego de Bidueira (700 m), Alto do Seixal (678 m) e Pena Grande (664 m).
• Fanoi: Pena da Auga (831 m) e Pena Labrada (803 m).
• Corvite: Sabugueiras (682 m).

O monte de Arg�n (585 m) est� no l�mite das parroquias de Moncelos, Corvite, Vilarente e A Gra�a.

A paisaxe de Abad�n est� configurada por un f�rtil val interior cruzado polos r�os Ouro, Labrada ou Labrador, Abad�n, Pontiga, Santandrea, Pedrido, Anllo, Arnela e Fraga Vella (na s�a maior�a son regatos).

A temperatura media anual � suave, arredor de 10,8 �C. As precipitaci�ns son elevadas, e roldan os 1.799 mm./ano. Os invernos son fr�os e chuviosos cunha temperatura m�nima media arredor dos 6 �C, e os ver�ns secos e suaves. O clima dominante � de tipo oce�nico-continental.

Lugares de Abad�n

Artigo principal: Lugares de Abad�n.

Demograf�a

Censo total 2014	2.646 habitantes
Menores de 15 anos	141 (5,33 %)
Entre 15 e 64 anos	1.376 (52 %)
Maiores de 65 anos	1.129 (42,67 %)

Parroquias.

No seguinte gr�fico, apr�ciase a evoluci�n da poboaci�n no �ltimo s�culo

Evoluci�n da poboaci�n desde 1860 ata 2005
1860	1900	1930	1950	1960	1981	1991	1995	1997	2001	2005
5.307	5.005	5.590	6.352	6.129	4.881	3.942	4.004	3.650	3.432	3.201
Fontes: INE e IGE (Os criterios de rexistro censal variaron entre 1860 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

O �ndice de crecemento da poboaci�n con respecto �s censos de 1900 e 1970, � case nulo. A emigraci�n, entre 1890 e 1925, foi principalmente cara a Am�rica, case toda para Cuba e a Arxentina. Coma en moitos outros sitios, nos seguintes anos cambiou cara a Europa, Francia, Su�za e Inglaterra (1930 � 1975).

As entidades de poboaci�n que hai en Abad�n son un total de 194 sendo as m�is habitadas as de Abad�n e Gont�n.

Como se pode ver na t�boa anterior, o concello mant�n unha evoluci�n demogr�fica negativa, debido �s altas taxas de mortalidade, � feble natalidade e � forte emigraci�n.

Historia

Do per�odo paleol�tico fican pegadas en Xestido-O Catadoiro, na parroquia de Labrada. Existen dolmens e m�moas en Pena Abaladoira e, tam�n, na mesma parroquia, Petitone, amais do dolmen de Romariz.

A presenza romana p�dese constatar nos pedregais aur�feros consecuencia dos traballos da extracci�n de ouro. O termo municipal de Abad�n formou parte dunha xurisdici�n na que estaban o se�or�os de Baroncelle, Costa da Monte e Vilarente. Coma outras terras do bispado mindoniense, est� vinculado historicamente � chegada dos brit�nicos insulares nos s�culos V e VI, como data a sinatura do Bispo Mailoc da Diocese de Britonia no Segundo Concilio de Braga no 572.

Aparece documentado o arciprestado de Baroncelle nunha doaz�n de Afonso VII, do "astrum Baroncelli do ano 1132. O que posiblemente motive que no ano 1207, Romeo, abade de Lourenz�, lle dese permiso a dez veci�os para explotar o territorio de Choi en Romariz. Pero consta que xa existe un documento dos monxes de Meira con data do 3 de decembro de 1254, no que o abade Hemerico d� carta de poboaci�n � Granxa de Vilarente en favor dos seus 54 veci�os e sinalando os tributos que ti�an que pagar, elixindo en concello sete veci�os e, entre eles, o abade escoller�a un para alcalde.

Visto que houbo interferencias entre Meira e Lourenz� polo cobro das gabelas e rendas, unha delegaci�n com�n dos mosteiros presidida por un abade que cobraba os d�cimos e tributos ditatorialmente, ao que chamaban con retranca 'O Abad�n'. Contra o 1500 destaca a familia Luaces, a un de cuxos membros lle foi concedida carta de nobreza en 1515. Pero non � ata o 18 de maio de 1562, cando Filipe II expide unha real c�dula autorizando a venda do couto de Abad�n a Lu�s Luaces polo Cabido de Mondo�edo coa s�a xurisdici�n civil e criminal, co se�or�o de soga e coitelo e con bens como a casa e torre de Abad�n (hoxe desaparecidas pero nelas estiveron o Concello e o xulgado ata 1897), a torre e casa de Vilacendoi, o lugar de Vilamor coa s�a torre etc. e que abrangue os se�or�os de Baroncelle, Costa da Morte e Vilarente. As regal�as dos Luaces mant��ense ata o s�culo XIX e as novas que se te�en deste concello est�n sempre vinculadas a esta familia.

En 1833 pasa a depender da provincia de Lugo, ao desaparecer a provincia de Mondo�edo, da que formaba parte.

Cultura

Toponimia

Segundo J. M. Piel, o top�nimo procede de Abbatini, quizais relacionado coa s�a pertenza afastada �s abad�as de Meira ou Lourenz�. Fernando Cabeza Quiles coincide con esta teor�a de (vila) Abbatini, "vila de Abbatinus", nome persoal latino, localiz�ndoo como testemu�a dun documento de 1195 e tam�n existe un documento dos monxes de Meira con data do 3 de decembro de 1254.

Outra teor�a m�is improbable � que puidese proceder dos descendentes do fundador do reino de Taifas en Sevilla, Abul Kasin al Abad I, creador da dinast�a dos Abb�sidas.^{[C�mpre referencia]}

Patrimonio

No concello de Abad�n hai gran cantidade de mostras arqueol�xicas e arquitect�nicas que van dende os restos de sitios arqueol�xicos da �poca megal�tica e castrexa ata importantes edificaci�ns civ�s e eclesi�sticas de distintas �pocas.

Patrimonio arqueol�xico

Os principais restos prehist�ricos son a m�moa de Romariz, os castros de Os Castros, Frai�s-Terraxis (Moncelos), Abeledo e Romariz, as penas Abaladoira e Petitore, e os monumentos megal�ticos de Fanoi.

Patrimonio arquitect�nico

Hai distintas mostras no campo relixioso de igrexas parroquiais con restos rom�nicos, como a igrexa de Santa Mar�a de Abad�n (datada no s�culo XII, a�nda que a capela � do s�culo XVI, en estilo g�tico isabelino, co escudo da casa de Luaces, unhas estrelas e unha media l�a no alto da fachada), a igrexa de San Bertomeu de Cabaneiro (s�culo XII) ou a igrexa de San Xo�n de Romariz (posiblemente do s�culo XIII). Hai tam�n outras igrexas do s�culo XVI de estilo renacentista, a igrexa de Santa Mar�a de Moncelos e a igrexa vella de Santa Mar�a de Montouto.

Hai tam�n numerosas mostras de arquitectura popular reflectida nos numerosos cruceiros, petos de �nimas e capelas que salpican o municipio. Cons�rvanse d�as pontes medievais, ambas as d�as en Romariz. Tam�n te�en valor os numerosos cruceiros espallados en todas as parroquias, pero especialmente na de Corvite.

Con respecto � arquitectura civil e militar quedan restos de pazos e casas grandes, como o pazo de Cernada (Santa Mar�a de Gra�a), pazo da Roxoa (en Castromaior, cunha importante fachada datada a principios do s�culo XVI), pazo Torre de Escourido ou a Casa reitoral de Labrada (s�culo XIX).

Etnograf�a

Festas e celebraci�ns

A feira faise o primeiro e o terceiro s�bado do mes en Gont�n. Tam�n se organiza a Feira de Santos de Abad�n, celebrada nos primeiros d�as de novembro, � co�ecida en toda Galicia.

As principais festas que se celebran no concello son:

• Nosa Se�ora de F�tima o 13 de maio en Gont�n;
• San Pedro festexase en Aldixe, Labrada e Corvite en xu�o;
• Santa Sabela en Cand�a o primeiro domingo de xu�o;
• San Xo�n festa de Romariz e Castromaior o 24 de xu�o;
• Santa Mar�a na parroquia de Abad�n o 26, 27 e 28 de xu�o;
• Nosa se�ora do Rosario en Galgao;
• Santa Sabela o 29 de xu�o en Corvite e Labrada;
• Santiago festa en Moncelos e Quende o 25 de xullo;
• Nosa Se�ora en Abeledo e en Montouto, primeira fin de semana de setembro;
• Nosa Se�ora do Rosario o 7 e 8 de outubro en Abad�n;
• Romar�a do Rosario en Galgao, Go�s e Baroncelle o 18 de outubro;
• Nosa Se�ora dos Miragres en Fanoi o 24 de maio;
• Romar�a de San Cosme da Monta�a en Galgao o 26 e 27 de setembro.

Gastronom�a

Na zona te�en especial interese o caldo galego, o cocido, os produtos derivados do cocho, as� como os l�cteos en xeral.

Artesan�a

Tam�n no campo da artesan�a o concello ten as s�as tradici�ns, sendo o m�is t�pico as colchas e mantas tecidas, tam�n destacando o traballo dos metais.

Tradici�n oral

En Abad�n hai unha gran tradici�n etnogr�fica, abundan as lendas hist�ricas como a que relata a orixe �rabe da parroquia de Aldixe, a das "ru�nas do mosteiro" de Abad�n das que se sup�n que quedan restos do mencionado mosteiro cerca da igrexa parroquial ou a do Castelo de Portela que se considera un altar de sacrificios celta. Dentro das lendas populares hai moitos ditos relatados con m�is ou menos profundidade, como a Pena oscilante de Castromaior da que se din que era utilizada polos celtas para dar a co�ece-la fidelidade das mulleres. Outra lenda popular � a que conta que Santiago dende o Monte Arg�n dixo: "Este � o Monte do Ceo" e de a� ven o nome de Moncelos, parroquia de Abad�n.

S�mbolos

O concello ten como motivo principal do seu escudo unha torre e d�as flores de lis en campo de azur. � timbre, coroa de duque.

Econom�a

Parque e�lico en Romariz.

Sector primario

Abad�n � un concello netamente agrario, � maior parte da poboaci�n activa ded�case a actividades agr�colas ou gandeiras. A gander�a bovina ori�ntase � obtenci�n de leite, mentres o gando ovino e caprino vive en semiliberdade nas monta�as.

Gander�a

O sector primario ten unha gran transcendencia na econom�a municipal; as explotaci�ns agrarias no 1995 eran 1.148, dedicando 4.081 hect�reas a pasteiros permanentes para a importante gandar�a sobre todo a bovina que en 1995 ti�a 6.895 animais, segu�ndolle a gran distancia o gando ovino con 146 e o caprino con 62, estes dous derradeiros en r�xime de semiliberdade.

Silvicultura

Con respecto � explotaci�n forestal do municipio, � unha actividade que ocupa con arboredo o 70% da superficie total do concello da cal aproximadamente a metade corresponde o monte madeireiro integramente. En canto o sector secundario, hai un complexo industrial de L�cteos Lor�n (residente en Gont�n) dedicado � fabricaci�n de queixo que se nutre da mellor materia prima existente nos arredores. No campo das empresas familiares poden situarse varios talleres e viveiros de plantas e �rbores diversos. O sector servizos aglut�nase na capital municipal arredor da s�a principal v�a de comunicaci�n.

Deporte

Entre as abundantes actividades de lecer p�dese facer sendeirismo polas m�ltiples sendas e cami�os do concello; tam�n pasa por Abad�n a ruta da costa do cami�o de Santiago.

Galer�a de imaxes

Artigo principal: Galer�a de imaxes de Abad�n.

• 
  Antiga casa do concello.
• 
  CPI Aquilino Iglesia Alvariño.
• 
  Vista de Gontán, a principal poboación de Abadín.
• 
  Labrada.
• 
  Solpor e parque eólico no horizonte.

Véxase tamén

Bibliografía

• Madoz, Pascual (1848). "Secci�n ABA". Diccionario geogr�fico-estad�stico-hist�rico de Espa�a y sus posesiones de Ultramar. Madrid.  (en castel�n)
• Costas Gonz�lez, X.-H. (2016). Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega. Santiago de Compostela: Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-706-7. 

Outros artigos

• Elecci�ns municipais en Abad�n

Ligaz�ns externas

• Informaci�n sobre a etapa 28 Arquivado 17 de setembro de 2010 en Wayback Machine. do Cami�o de Santiago do Norte: Lourenz� - Abad�n (en castel�n).