Día dos Fieis Defuntos

D�a de Defuntos en Graba (Silleda).

O D�a da Morte, pintura de William-Adolphe Bouguereau.

O D�a dos Fieis Defuntos ou D�a de defuntos � o d�a escollido pola Igrexa Cat�lica para orar polos finados, cel�brase o d�a 2 de novembro. A data escollida relaci�nase con festividades pag�s europeas coma o Sama�n ou o magosto.

Dende o s�culo II, alg�ns cristi�ns pregaban polos falecidos, visitando os t�mulos dos m�rtires para rezar polos que morreran. No s�culo V, a Igrexa dedicaba un d�a do ano para rezar por todos os mortos, polos cales ningu�n rezaba e aos cales ningu�n lembraba. Tam�n o abade de Cluny, Santo Odil�n, en 998 ped�a aos monxes que orasen polos mortos. Dende o s�culo XI os Papas Silvestre II (1009), Xo�n XVII (1009) e Le�n IX (1015) obrigan � comunidade a dedicar un d�a aos mortos. No s�culo XIII ese d�a anual pasa a conmemorarse o 2 de novembro, porque 1� de novembro � a D�a de Todos os Santos. A doutrina cat�lica evoca algunhas pasaxes b�blicas para fundamentar a s�a posici�n (cf. Tob�as 12,12; Xob 1,18-20; Mt 12,32 e II Macabeos 12,43-46), e ap�iase nunha pr�ctica de case dous mil anos.

Segundo Le�n Denis, o estabelecemento dunha data espec�fica para a conmemoraci�n dos mortos � unha iniciativa dos dru�das, persoas encargadas das tarefas de aconsellamento, ensino, xur�dicas e filos�ficas dentro da sociedade celta, que cr�an na continuaci�n da existencia despois da morte. Reun�anse nos lares, e non nos cemiterios, no primeiro d�a de novembro, para homenaxear e evocar os mortos.

Celebraci�ns lit�rxicas nas diferentes fes

Na Igrexa cat�lica

Na Igrexa cat�lica, para esta celebraci�n rec�tase o Oficio de defuntos e as misas son de R�quiem, a�nda que o 2 de novembro sexa domingo.

En Espa�a, Portugal e as Am�rica � tradici�n que os cregos celebren tres misas ese d�a. Unha concesi�n semellante solicitouse para todo o mundo ao Papa Le�n XIII, mais a�nda que non a concedeu, si ordenou un R�quiem especial en 1888.

Nas Igrexas orientais

Entre os cristi�ns orientais hai varios d�as dedicados � oraci�n polos finados, moitos deles son s�bado, durante o tempo de Coresma ou Pascua. No rito da Igrexa ortodoxa grega, esta festa cel�brase de V�spera � sesax�sima, ou de V�spera a Pentecoste, mentres que a Igrexa apost�lica armenia celebra a �Pascua dos defuntos� o d�a a seguir da Pascua de Resurrecci�n.

Na Igrexa ortodoxa serbia hai tam�n unha Conmemoraci�n dos defuntos, celebrada o s�bado a seguir da festa da Concepci�n de San Xo�n Bautista (23 de setembro).

Na fe protestante e na Igrexa anglicana

Ap�s a Reforma protestante, a celebraci�n do D�a de Finados foi fusionada con Todos os Santos na igrexa anglicana, a�nda que fose posteriormente desmembrada en certas igrexas coesas ao Movemento de Oxford no s�culo XIX. A conmemoraci�n foi restaurada de novo en 1980, por medio da publicaci�n do libro lit�rxico The Alternative Service Book, o cal define a data como "festividade menor" titulada de "Conmemoraci�n dos Fieis Defuntos".

Entre os protestantes hist�ricos de Europa, a tradici�n foi mais tenazmente mantida. Mesmo a forte influencia de Marti�o Lutero non foi de abondo para abolir a s�a celebraci�n na Saxonia durante a s�a vida e, malia a sanci�n oficializada pola Igrexa Luterana, a s�a memoria sobrevive fortemente no costume popular.

En 1816, Prusia introduciu unha nova data para a lembranza dos mortos, d�a santo, entre os cidad�ns luteranos: era o Totensonntag, ou sexa, Domingo dos Mortos, celebrado no �ltimo domingo antes do Advento. Este costume foi m�is tarde adoptado tam�n polos protestantes alem�ns, a�nda que non se espallou moito al�n das rexi�ns de maior�a luterana en Alema�a.

Para a Igrexa Metodista, son santos todos os fieis bautizados, de xeito que, no D�a de Todos os Santos, a congregaci�n local honra e recorda os seus membros falecidos.

No espiritismo cristi�n

Para os esp�ritas, visitar a tumba � a exteriorizaci�n da lembranza que se ten do esp�rito querido, � un xeito de manifestar a saudade, o respecto e o cari�o.

Tradici�ns do D�a dos Fieis Defuntos

A tradici�n de asistir ao cemiterio para pregar polas almas dos que xa abandonaron este mundo, est� acompa�ada dun fondo sentimento de devoci�n, onde se ten o convencemento de que o ser querido que marchou e pasar� a unha mellor vida, sen ning�n tipo de doenza, como sucede cos seres terreais.

En Francia a xente de todos os rangos e credos decora as campas dos sepulcros dos seus mortos na Fête des morts.

No centro e sur de México e en América Central (que en conxunto compoñen a rexión coñecida como Mesoamérica) conmemórase a festa do Día dos mortos, unha festa ben característica da cultura mexicana e que atrae a moitos turistas de todo mundo. Mestúranse elementos de indixenismo e do sincretismo resultou unha orixinal celebración distinta das outras nacións católicas. Esta festa inclúe por tradición un altar de mortos que consiste nunha serie de enfeites florais acompañados da comida favorita do finado; ademais de retratos e outros detalles.

Nas zonas andinas de América do Sur, especialmente en Ecuador, Perú e Bolivia, o costume é preparar e intercambiar entre familiares e amigos as guaguas de pan para consumir coa chicha morada que nalgunhas áreas rurais son tamén ofrendas principais nos cemiterios.

Tradición en Galicia

Artigo principal: A morte na cultura popular galega.

Nena nun cemiterio, cos típicos crisantemos.

Cemiterio en Cospeito, Lugo.

O Día de Defuntos dá nome ao propio mes de novembro: mes morto ou mes dos mortos e constitúe unha data moi significativa dentro do calendario litúrxico galego. Os camposantos énchense de familiares que van acondicionar a lousa ou o nicho, levan flores e rezan ao seu pé. Na lareira da casa colócanse cirios ou lámpadas de aceite polas ánimas dos mortos. En Cambados, por exemplo, crese que o día de defuntos non se debe ir ao mar para evitar coller mortos ou os seus restos na rede . En Tui e noutros concellos tiñan o costume de botar un gran tronco ao lume para que as ánimas dos devanceiros mortos puidesen quentarse, rito celta que adoita celebrarse normalmente no Nadal, é o chamado tizón de Nadal.

As celebracións de Defuntos mestúranse nun turbio pasado coas celebracións pagás do Samaín, recuperadas dende hai pouco en Galicia, e dos magostos (quizais o vestixio pagán máis propio). As celebracións de Halloween son unha versión americana destas tradicións célticas pagás levadas polos irlandeses aos Estados Unidos de América.

Na literatura galega do Rexurdimento aparecen textos falando do Día de Defuntos, coma neste de Domingo Blanco Pérez de 1867 que aparece na escolma A Poesía Popular en Galicia 1745-1885 (Xerais, 1992) :

• Cantou o galo e no punto, vámo-nos deitar -di Pedro- -Hoxe é o día dos defuntos e cómpre erguer-nos ben cedo, pra oír dúas ou tres misas polos nosos qu'alá temos, e que lles bote uns responsos pola alma, o noso crego. E di-lle Andrucho Cabanas, qu'estaba com'un pelexo: -¡Ai, tío Pedro! Non queredes ir a ond'eles, o que vemos, pois coméchedes por vinte e bebéchedes por cento. ¡Moi bon proveito vos faga! Dios teñ'os mortos no Ceo e estean...

Galería de imaxes

• 
  Sepultura de Valle Inclán en Santiago de Compostela.
• 
  Panteón nun cemiterio na Estrada.
• 
  Cruces nun cemiterio en Outeiro de Rei
• 
  Cemiterio en Noia.

Véxase tamén

Outros artigos

• Halloween
• Calan Gaeaf
• Purgatorio

Bibliografía

• DENIS, Léon. O Gênio Céltico e o Mundo Invisível. União Espiritualista Francesa e Francófona, 1927.
• Bruno Cardeñosa (2007) - Historia de Iberia Vieja - Nº 29 - La Armada Invencible. Editorial: América Ibérica. ISSN: 1699-7913.

Ligazóns externas

• http://www.paginaoriente.com/santos/finados0211.htm