Pelaxe

Pelaxe dun didélfido.

A pelaxe é a calidade ou características dos pelos dos animais mamíferos. O pelame é o conxunto de pelos que nacen da pel dos animais mamíferos, especialmente a daqueles que teñen unha extensa cobertura de pelos. Cando as pelaxes dos animais son procesadas na industria peleteira para convertelas en abrigos e outros complementos para vestir conservando o seu pelo denomínase xeralmente peles. As máis apreciadas son as de pelos suaves e mestos, en oposición aos pelames de pelos escasos e duros de animais como os porcos, que non se utilizan. As pelaxes poden constar de capas diferenciadas de pelos. Os mamíferos con cantidades reducidas de pelo denomínanse ás veces "espidos" ou sen pelo, como as ratas toupa espidas, os cans sen pelo, os cetáceos ou en boa medida o ser humano.

Os animais con pelaxes comercialmente valiosas son importantes para a industria peleteira, polo que son cazados ou criados. Os seres humanos utilizaron as peles de animais desde a Prehistoria para abrigarse. Porén, actualmente, o uso de peles para vestir ou decorar considérase polémico por parte dun sector da poboación que está en contra da caza ou da crianza de animais para usar a súa pelaxe con ese fin, xa que considera que non é moralmente aceptable.

Composición

Tipos de pelo que forman o pelame dun gato dom�stico.

O pelame dos animais xeralmente consta de d�as capas principais de pelo con distintas caracter�sticas, que son:

• Pelos da capa inferior de tipo peluxe. A capa inferior consta de pelos lanosos, xeralmente ondulados ou rizados sen porci�ns rectas nin puntas bicudas; adoitan ser pelos curtos, planos, rizados e m�is numerosos que os da capa superior. A s�a principal funci�n � a termorregulaci�n; mante�en unha capa de aire seco a rentes da pel e repelen a auga, o que proporciona o illamento t�rmico.
• Pelos da capa superior ou de cobertura. A capa superior consta de pelos m�is longos, xeralmente m�is bastos, con talos case rectos, que fan protrusi�n entre os pelos da capa inferior. Os extremos distais destes pelos orixinan a capa visible externamente do pelame da maior�a dos animais con pelame ben desenvolvido. Esta capa mostra a pigmentaci�n e brillo m�is marcado, inclu�ndo os patr�ns de debuxo e coloraci�n adaptados para a exhibici�n ou a camuflaxe. Tam�n est� adaptada a protexer da auga e bloquear a luz solar, protexendo as� a capa inferior e a pel de factores externos como a chuvia e a luz ultravioleta. Moitos animais, como os gatos dom�sticos, poden ourizar os pelos desta capa como parte da s�a exhibici�n de ameaza cando son inquietados.

Os mam�feros con capas inferior e superior de pelo ben desenvolvidas tam�n adoitan ter un gran n�mero de pelos intermedios. Estes empezan o seu crecemento de forma similar aos pelos t�picos da capa superior, pero cambian o seu modo de crcemento, xeralmente cando emerxeu menos da metade da lonxitude do pelo. O resto do crecemento � formando un pelo delgado e ondulado, similar ao pelo da capa inferior. En moitas especies de mam�feros, estes pelos comprenden a maior parte do seu pelame visible. A parte proximal destes pelos ten a mesma funci�n que os pelos da capa inferior, mentres que a parte distal achega a funci�n de protecci�n contra a auga que te�en os pelos a capa superior, a�nda que a s�a porci�n basal delgada impide que poidan ser ourizados como os verdadeiros pelos da capa superior.

Pelame de auga xerada por computador.

As caracter�sticas modernas da pelaxe dos mam�feros crese que apareceron cos docodontos, Haramiyida e eutriconodontos, e os f�siles de Castorocauda, Megaconus e Spinolestes conservaron fol�culos compostos con pelos das d�as capas.

Mam�feros sen pelo

O pelo � unha das caracter�sticas definitorias dos mam�feros, pero varios grupos, especies ou razas te�en unha cantidade de pelo considerablemente reducida ou case ausente, polo que se denominan "espidos" ou "sen pelo".

Selecci�n natural

Alg�ns mam�feros reduciron de forma natural a s�a cantidade de pelo. Alg�ns mam�feros acu�ticos ou semiacu�ticos como os cet�ceos, os hipop�tamos ou certas especies de focas evolucionaron cara a unha pel espida, presumiblemente para reducir a resistencia � auga. A rata-toupa espida (Heterocephalus glaber) tam�n perdeu o pelo, quizais como unha adaptaci�n ao seu estilo de vida subterr�neo. Dous dos grandes mam�feros existentes, o elefante e o rinoceronte, te�en moi poucos pelos. O morcego espido (Cheiromeles torquatus) case non ten pelos pero te�en curtos pelos bastos arredor do pescozo, nas s�as dedas frontais, e arredor do saco da s�a gorxa, xunto con pelos finos na cabeza e membrana da cola. A maior�a dos animais sen pelo non poden estar ao sol durante moito tempo ou permaneceren en zonas fr�as por tempo prolongado.

Os seres humanos son a �nica especie de primates que evolucionaron experimentando unha significativa perda de pelo corporal. Isto pode deberse � perda da funcionalidade do pseudoxene KRTHAP1 (que axuda a producir queratina) na li�axe humana hai uns 240.000 anos. As mutaci�ns no xene HR poden orixinar unha completa perda de pelo, a�nda que isto non � o t�pico nos humanos.

Selecci�n artificial

Os humanos seleccionaron artificialmente algunhas especies de animais domesticados para orixinar razas espidas. Hai varias razas de gatos espidos, unha das mellor co�ecidas � o gato esfinxe. De xeito similar, hai varias razas de cans sen pelo. Outros exemplos de animais sen pelo seleccionados artificialmente son a cobaia sen pelo, o rato espido e a rata sen pelo.

Uso para vestir

O piloto norteamericano e explorador �rtico Carl Eielson, que leva posto un abrigo de pel.

Para o seu uso para vestir, as peles son normalmente coiro que conserva o seu pelo de especies que te�en unha pelaxe moi est�tica ou que ten propiedades de illamento. As peles serv�ronlle de vestido a varios hom�nidos, como o home de Neanderthal. As peles de animais usadas como adornos e tapicer�as poden ser tinguidas con diversas cores ou imitar os debuxos de animais ex�ticos ou recortadas para imitar a sensaci�n dun tecido de suave veludo.

Entre as fontes animais usuais para accesorios para vestir ou para tapicer�a est�n os raposos, coellos, vis�ns, castores, armi�o, lontras, martas cibelinas, focas, coiotes, chinchillas, mapaches, e p�ssums.

A fabricaci�n de peles para vestir implica conservar os pelos nas peles procesadas, mentres que na fabricaci�n de coiro se elimina o pelo da pel, que despois se curte. O uso de la implica cortar o pelo do animal vivo, que despois lle volve a crecer, polo que non se usa a pel sen� s� o pelo.

As peles tam�n se usan para facer feltro. Por exemplo, un feltro de gran calidade � o que se obt�n do castor e se usa en norteam�rtica para facer sombreiro de vaqueiro de gran calidade.

Controversia

Peles de raposo Vulpes vulpes.

A maior�a dos activistas pro dereitos dos animais op��ense ao trampeo ou caza de animais salvaxes e ao confinamento e matanza de animais en granxas para obter as s�as peles. Segundo a Humane Society International, cada ano atr�panse na natureza uns 8 mill�ns de animais para obter a s�a pel, mentres que se cr�an m�is de 30 mill�ns en granxas peleteiras.

Por exemplo, segundo Statistics Canada, en 2010 mat�ronse 2,6 mill�ns de animais de peleter�a criados en granxas. Outros 700.000 morreron en trampas colocadas en ambientes silvestres.

Véxase tamén

Outros artigos

• Coloración animal
• Cor do pelo
• Plumaxe