Rosa Luxemburg

Rosa Luxemburg

Nome orixinal	(pl) Róża Luksemburg
Biografía
Nacemento	(pl) Rozalia Luxenburg 5 de marzo de 1871 Zamość (Reino do Congreso)
Morte	15 de xaneiro de 1919 (47 anos) Berlín (República de Weimar)
Causa da morte	homicidio, ferida por arma de fogo
Ideoloxía política	Luxemburguismo
Relixión	Ateísmo
Educación	Universidade de Zürich
Actividade
Lugar de traballo	Varsovia Zürich Berlín
Ocupación	política, coleccionista de plantas, teórica política, economist (en) , xornalista de opinión, editora colaboradora, editora literaria, economista, xornalista, filósofa, revolucionario, docente
Partido político	Partido Comunista de Alemaña (1919–) Partido Independente Socialdemócrata de Alemaña (1917–1918) Liga Espartaquista (1915–1918) Partido Socialdemócrata de Alemaña (1898–1915) Socialdemocracia do Reino de Polonia e Lituania (1893–1918)
Profesores	Julius Wolf
Pseudónimo literario	R. Kruszynska
Compañeiro profesional	Julian Marchlewski (1893–) Leo Jogiches (1893–) Karl Liebknecht (1918–)
Participou en
30 de abril de 1907 (Xuliano)	V Congreso do Partido Obreiro Socialdemócrata de Rusia
Obra
Obras destacables (1913) Die Akkumulation des Kapitals (1989) Sozialreform oder Revolution?
Familia
Cónxuxe	Julian Marchlewski (1893–valor descoñecido) Gustav Lübeck (1889–1903)
Parella	Leo Jogiches
Cronoloxía
marzo de 1933-outubro de 1933	queima de libros na Alemaña nazi
Sinatura
Descrito pola fonte	Hamburgische Biografie Grande Enciclopedia Soviética 1969-1978, (vol:15 : Ломбард — Мезитол, sec:Люксембург Роза, p.110-112) Enciclopedia Xudía de Brockhaus e Efron

Rosa Luxemburg (en polaco: Róża Luksemburg e tamén Rozalia Luxenburg), nada en Zamość (Imperio Ruso) o 5 de marzo de 1871 ou 1870 e finada en Berlín o 15 de xaneiro de 1919, foi unha militante socialista e teórica marxista polaca de orixe xudía, nacionalizada alemá.

Foi membro do partido da Socialdemocracia do Reino de Polonia e Lituania (SDKPiL), do Partido Socialdemócrata de Alemaña (SPD), do Partido Independente Socialdemócrata de Alemaña (USPD) e do Partido Comunista de Alemaña (KPD).

En 1915, debido ao apoio prestado polo SPD á participación alemá na primeira guerra mundial, ela, xunto con Karl Liebknecht fundaron a Liga Espartaquista (Spartakusbund) que posteriormente se convertería no Partido Comunista Alemán.

Durante a Revolución Alemá de 1918 fundou o xornal Die Rote Fahne (A Bandeira Vermella), que se converteu no órgano central do movemento espartaquista. Publicou diversas análises e ensaios noutros xornais da época, como o Leipziger Volkszeitung e ademais, foi autora de múltiples libros, dos cales destaca Die Akkumulation des Kapitals (en galego, A acumulación do capital), e tamén Sozialreform oder Revolution? (en galego, Reforma ou Revolución) (1899), Massenstreik, Partei und Gewerkschaften (en galego, Folga de masas, partido e sindicato) (1906), e Die russische Revolution (en galego, A revolución rusa) (1918), no cal critica construtivamente á mesma e sostén que a maneira soviética de facer a revolución non pode ser universalizada para tódalas latitudes.

Viu o levantamento espartaquista producido en 1919 como unha equivocación, porén, chegou a apoialo máis tarde. Cando o goberno socialdemócrata, xunto cos Freikorps (soldados que participaran na primeira guerra mundial, e que se organizaron en grupos paramilitares), acabaron coa revolta, Luxemburg, Liebknecht e outros dos participantes foron detidos e asasinados. Luxemburg recibiu un disparo e o seu corpo foi guindado ao Landwehrkanal, en Berlín.

As súas ideas inspiraron tendencias da esquerda comunista e deron orixe a posteriori á corrente intelectual coñecida baixo o nome de luxemburgismo. A herdanza de Rosa Luxemburg foi reivindicada no entanto, de maneira contraditoria, por movementos políticos moi diferentes.

Debido ás súas críticas tanto ás escolas leninista coma ós máis moderados socialdemócratas do socialismo, Luxemburg tivo unha acollida ambivalente entre os académicos e teóricos da esquerda política. Con todo, Luxemburg e Liebknecht foron idolatrados como mártires comunistas polo réxime comunista da Alemaña do Leste.

O seu traballo, tanto no eido teórico como práctico, para a consecución dun socialismo democrático internacional, en contra do militarismo e da guerra, é considerado hoxe en día por moitos un modelo a seguir. Dende 1996, un domingo a mediados de xaneiro celébrase cada ano, en Berlín, o día de Rosa Luxemburg e Karl Liebknecht, en lembranza do asasinato dos dous dirixentes comunistas o 15 de xaneiro de 1919, e a Oficina Federal para a Protección da Constitución alemá indica que a idolatría por eles é unha importante tradición da extrema esquerda alemá.

Traxectoria

Infancia e xuventude en Polonia

Casa onde naceu Rosa Luxemburg en Zamość, Polonia

Róża Luksemburg naceu o 5 de marzo de 1870, ou máis probablemente en 1871, na cidade polaca de Zamość, preto de Lublin.

Foi a quinta filla dunha familia acomodada xudía, que vivía na parte oriental da actual Polonia, territorio que daquela pertencía ao Imperio Ruso. Os seus pais eran o comerciante de madeira Eliasz Luksenburg e a súa muller Line. Luxemburg posteriormente revelou que o seu pai lle transmitira o interese polas ideas liberais, mentres a súa nai era relixiosa e leída con libros que tiña na súa casa. A familia falaba alemán e polaco, e Luxemburg tamén aprendeu ruso.

En 1873, tras realizar un mal negocio, e coa esperanza de mellorar a situación, Eliasz Luksenburg trasladouse xunto coa súa familia a Varsovia, cambio que Róża Luksemburg, aos seus tres anos de idade, viviu con pena. Cando cumpriu cinco anos, diagnosticáronlle por erro unha tuberculose ósea; cando en realidade, o máis probable é que tivese algún tipo de luxación. A súa familia enxesoulle unha perna e mantívoa na cama durante todo un ano. Unha vez lle retiraron o xeso, quedoulle unha perna máis curta que a outra, feito que lle provocou unha coxeira durante o resto da súa vida.

Durante a súa infancia en Varsovia, concretamente dende 1880, comezou a asistir a un instituto feminino. Foi admitida, a pesar da existencia dunha cota máxima anual para a aceptación de xudías, baseada nun sistema de avaliación máis esixente que para as non xudías. Foi nesta ocasión cando tomou conciencia por primeira vez do seu status de xudía e da discriminación que este lle causaba. En 1881, estalou un pogrom en Varsovia: ela e a súa familia saíron ilesas, pero Różalia quedou profundamente marcada por esta vivencia das consecuencias do antisemitismo. Creceu nun ambiente monótono e burgués. Durante esta etapa Różalia non se sentiu próxima aos seus pais; o seu pai, un home de negocios pouco sensato, non foi un modelo para ela. Tampouco se identificou coa comunidade xudía polaca da época.

O 14 de xuño de 1887, rematou o instituto, cunha nota A (excelente) en catorce materias, e obtendo unha avaliaci�n global �moi boa�. O seu bolet�n escolar cont�n o nome Rosalie Luxenburg, transcrici�n ao ruso do seu nome polaco.

Comezos na pol�tica en Polonia e Su�za

O interese de Luxemburg pola pol�tica � dif�cil de datar. A lectura das obras de Adam Mickiewicz pareceu inclinala ao idealismo e infundir nela o desexo de cambiar o mundo. Xusto despois de abandonar os estudos, uniuse a un grupo socialista clandestino que apoiaba o programa de organizaci�n revolucionaria Proletariado e ti�a como obxectivo a formaci�n dun partido obreiro. En 1889, o ameazante ambiente pol�tico de Polonia levouna a tomar a decisi�n de ir estudar a Su�za, onde se atopaban estudantes polacos comprometidos co movemento obreiro e revolucionarios exiliados doutros pa�ses europeos.

O 18 de febreiro de 1889 chegou a Su�za, onde se rexistrou no municipio de Oberstrass, preto de Z�rich, baixo o nome de Luxemburg, a transliteraci�n m�is �cosmopolita�, que foi a que utilizou dende ent�n. Alugou unha habitaci�n na casa dun antigo militante socialista, por recomendaci�n de varios amigos. Uniuse a varios militantes socialistas e reuniuse, entre outros pol�ticos exiliados, co te�rico marxista ruso Georgi Plekhanov. Por�n, por aquel ent�n a�nda non estaba segura da s�a vocaci�n militante.

Rosa en 1895.

Leo Jogiches en 1890.

No outono de 1890, Rosa Luxemburg co�eceu a Leo Jogiches, militante de orixe lituana que xa contaba cunha importante reputaci�n entre os socialistas. Rosa Luxemburg e Leo Jogiches mantiveron unha relaci�n desde que o co�eceu, ela pasou a dedicarse por completo � pol�tica, a�nda que sen abandonar os seus estudos. En 1892, distanciouse de Jogiches, que se separara dos revolucionarios rusos, para a creaci�n dun partido pol�tico polaco. Rosa Luxemburg discrepou coas ideas de Karl Marx no debate sobre a soberan�a polaca, � cal non era favorable: para ela, a pertenza a unha naci�n divide a clase obreira, no canto de unila, e na s�a opini�n, os obreiros polacos e rusos deber�an unir as s�as forzas; segundo este punto de vista, o proletariado polaco non ga�ar�a nada coa s�a pertenza a un �Estado burgu�s� independente.

En 1893, fundou, xunto con Leo Jogiches e Julian Marchlewski, a Socialdemocracia do Reino de Polonia (SDKP, rebautizado en 1900 como Socialdemocracia do Reino de Polonia e de Lituania, trala alianza cos socialistas lituanos) que xurdiu como rival do Partido socialista polaco (PPS), creado en 1892 e que, ao contrario que o SDKP, avogaba pola independencia de Polonia. O SDKP contaba con douscentos membros nos seus comezos. En agosto do ano 1893, pronunciou o seu primeiro discurso p�blico no congreso da Internacional obreira, no que defendeu o reco�ecemento do SDKP. Nun primeiro momento non o conseguiu, pero finalmente o SDKP foi reco�ecido en 1896 pola Internacional.

O conflito entre o PPS e o SDKP intensificouse cando Rosa Luxemburg criticou o nacionalismo do partido socialista rival no xornal de exiliados polacos publicado en Par�s e co�ecido como Sprawa Robotnicza (� A causa obreira �) e defendeu que Polonia s� poder�a recuperar a s�a independencia mediante unha revoluci�n no Imperio Alem�n, no Austro-H�ngaro e no Ruso. Segundo ela deb�aselle dar prioridade � loita contra a monarqu�a e o capitalismo en Europa; na s�a opini�n s� despois dun triunfo revolucionario se poder�a dar o dereito de autodeterminaci�n dos pobos. Neste aspecto discordaba con Lenin, que v�a os movementos de liberaci�n de Polonia e doutras nacionalidades como un primeiro paso cara ao socialismo. Rosa Luxemburg e Leo Jogiches tiveron unha militancia moi activa, pero a s�a relaci�n tivo altos e baixos: Jogiches, que se dedicou por completo �s s�as actividades revolucionarias, prestoulle pouca atenci�n � s�a relaci�n, o que para Rosa Luxemburg fac�a imposible unha aut�ntica relaci�n de parella; tam�n tendeu a distanciarse do car�cter autoritario do seu compa�eiro. En 1896, o SDKP foi desmantelado por unha serie de arrestos e o xornal Sprawa Robotnicza deixou de publicarse. En 1897, Rosa Luxemburg doutorouse en Z�rich cun magna cum laude, co desenvolvemento industrial de Polonia como tese. A s�a nai morreu en setembro dese mesmo ano, afect�ndolle especialmente o feito de non ter estado ao seu lado. A finais da d�cada de 1890, a parella decidiu trasladarse a Alema�a, onde Jogiches esperaba atopar un escenario m�is favorable �s s�as aspiraci�ns pol�ticas, contactando, a trav�s de Rosa Luxemburg, co Partido Socialdem�crata de Alema�a.

Participaci�n na socialdemocracia alem�

Eduard Bernstein en 1895.

Debido � s�a nacionalidade rusa, Rosa Luxemburg corr�a o risco de ser expulsada de Alema�a por raz�ns pol�ticas, polo que organizou un matrimonio de conveniencia con Gustav L�beck, fillo de Karl L�beck, co fin de obter a nacionalidade alem�. Instalouse en Berl�n co nome de Rosalia L�beck, onde se familiarizou rapidamente co Partido Socialdem�crata (SPD) e destacou pola s�a forza e intelixencia pol�tica. Foi enviada en xu�o de 1889 � provincia de Alta Silesia (parte de Polonia anexionada polo Reino de Prusia no s�culo XVIII) co obxectivo de estender o socialismo entre os obreiros polacos con vistas �s elecci�ns. Separada pola distancia da s�a familia e de Jogiches, centrouse na s�a actividade pol�tica, a pesar das dificultades de adaptaci�n � vida berlinesa e o clima de antisemitismo imperante.

Durante o ver�n de 1898, Rosa Luxemburg viuse involucrada no "Reformismusstreit", un debate interno no SPD que afectou � socialdemocracia alem�: o te�rico Eduard Bernstein propuxo unha revisi�n dos aspectos revolucionarios marxistas, defendendo o abandono da li�a revolucionaria seguida pola socialdemocracia e a transformaci�n do SPD nun gran partido que englobase tam�n os intereses das clases medias. En setembro de 1899, Rosa Luxemburg publicou en sete partes un longo artigo, Sozialreform oder Revolution? (en galego, Reforma social ou revoluci�n), que rebateu os argumentos achegados por Bernstein. Argumentou que a diferenza cr�tica entre o capital e o traballo s� poder�a ser contrarrestado se o proletariado asum�a o poder e realizaba cambios revolucionarios nos m�todos de produci�n. Ela quer�a que os Revisionistas fosen expulsados do SPD. Isto non sucedeu, pero o liderado de Karl Kautsky conservou a influencia marxista no seu programa. Este artigo permitiulle aumentar a s�a notoriedade e converterse na directora honoraria do xornal S�chsiche Arbeiterzeitung, sendo a primeira muller en conseguilo. Tras catro meses en Alema�a, Rosa Luxemburg contaba cunha importancia crecente entre a clase socialista. No congreso do SPD realizado en Hannover en 1899 dirixiu, xunto con Alexandre Parvus e Karl Kautsky, unha ofensiva contra Bernstein, cuxas teses foron rexeitadas, a�nda que este permaneceu no partido.

Dende este momento foi reco�ecida polo seu competente labor no Partido Socialdem�crata de Alema�a, traballou como xornalista para a prensa socialista, como tradutora (falaba yiddish, polon�s, ruso, alem�n e franc�s), e como profesora no centro do SPD, onde deu clases de econom�a e de historia do socialismo. Fixo amizade con Karl Kautsky e a s�a familia, e foi confidente de Clara Zetkin.

Ademais das s�as actividades no SPD, Rosa Luxemburg reactiva a SDKPiL. Realiza xiras de conferencias por toda Europa. En 1903, adh�rese como membro ao Bureau socialiste international, �rgano de coordinaci�n da Internacional obreira. En 1904, de volta do congreso da Internacional, � arrestada e encarcerada por criticar o emperador Guillerme II nun discurso p�blico: permanece no c�rcere de agosto a outubro, benefici�ndose despois dunha amnist�a. Naquela �poca, Rosa Luxemburg oponse fortemente �s teses de Lenin: contesta a idea leninista dunha �insurrecci�n armada�, considerando que se debe preparar unha revolta popular elevando a consciencia dos obreiros e non arm�ndoos. Oponse fundamentalmente aos conceptos de Lenin en materia de centralizaci�n da autoridade e da xerarqu�a.

Luxemburg falando a unha multitude en 1907.

A continuaci�n do Domingo vermello, o 22 de xaneiro de 1905 en San Petersburgo, decl�rase a revoluci�n en Rusia. Leo Jogiches abandona en febreiro Berl�n e vai a Cracovia, onde funda unha nova publicaci�n da SDKPiL. Dir�xese despois a Varsovia para negociar unha alianza co Bund, o que Rosa Luxemburg desaproba con contundencia, sendo ela hostil � ideolox�a nacionalista dos militantes xudeus. Rosa Luxemburg re�nese temporalmente con Jogiches en Cracovia durante o ver�n, volve a Alema�a, e de novo vai para Varsovia en decembro, baixo identidade falsa, para participar no movemento insurreccional que contin�a en Polonia. Arrestada xunto a Leo Jogiches, est� a punto de ser executada. Durante un tempo queda confinada no domicilio, e despois � liberada baixo fianza por ser cidad� alem�, volve a Berl�n en setembro de 1906. Nesta �poca termina a s�a relaci�n con Jogiches.

No congreso do SPD en Mannheim, Rosa Luxemburg contrib�e a constitu�r unha esquerda que, fronte a unha dereita e un centro do partido ent�n reaproximados, adopta unha actitude revolucionaria. Publica un panfleto titulado Folga de masa, Partido e sindicato, no que combina as s�as experiencias rusas e alem�s e mostra o exemplo dunha folga permanente, ligada � sorte da revoluci�n: para Rosa Luxemburg, o proceso revolucionario � un movemento continuo, no que o partido pode xogar un papel, mais sen pretender a direcci�n da clase obreira. O partido debe limitarse a un papel de esclarecemento do proletariado e cando chegue o d�a da acci�n a distinci�n entre dirixentes e dirixidos xa non ter� raz�n de ser. Rosa Luxemburg denuncia tam�n a influencia da burocracia sindical en Alema�a, pr�xima da ala dereita do SPD e ro�da polo �revisionismo (� dicir, o reformismo). A obra de Rosa Luxemburg provoca un esc�ndalo no seo do SPD e xa en 1907, as s�as relaci�ns co dirixente do partido August Bebel v�nse irremediablemente comprometidas. Con Martov e Lenin, con quen forxa unha alianza temporal e de circunstancia, rectifica e fai que a Internacional obreira adopte unha resoluci�n sobre a guerra, estipulando que en caso de conflito o deber da clase obreira � levantarse e, as�, impedir a guerra e acelerar o fin do capitalismo.

Pola mesma �poca, definitivamente separada de Jogiches, Rosa Luxemburg vive unha relaci�n con Costia Zetkin, un dos fillos de Clara Zetkin, quince anos m�is novo ca ela; a s�a relaci�n durar� at� 1912.

At� o comezo da primeira guerra mundial, o renome de Rosa Luxemburg non para de crecer nos medios pol�ticos. Toma parte en diversas pol�micas no seo do SPD e da Internacional obreira: a s�a tendencia en citar como exemplo a revoluci�n rusa de 1905 molesta a numerosos dirixentes socialdem�cratas alem�ns, que temen no seu pa�s unha situaci�n semellante. Rosa Luxemburg, por outra parte, � moi cr�tica co comportamento dos socialdem�cratas rusos, desunidos de xeito permanente pola escisi�n entre bolxeviques e menxeviques. Sostida por Karl Kautsky, contrib�e na adopci�n por parte do Bureau socialista internacional dunha resoluci�n de condena � actitude de Lenin. En 1910, unha forte pol�mica opona a Kautsky, at� ent�n amigo persoal seu, con respecto do papel do partido cos obreiros: Rosa Luxemburg contin�a sostendo que os traballadores deben ser alentados a asumir o seu propio destino, ced�ndolles o poder a direcci�n do partido; denuncia tam�n os compromisos do SPD que, neg�ndose a reivindicar a instauraci�n da rep�blica en Alema�a transf�rmase nun xoguete dos �partidos burgueses�. Kaustky sae nerviosamente esgotado da pol�mica que o op�n a Rosa Luxemburg; as relaci�ns desta cos dirixentes socialdem�cratas alem�ns quedan moi deterioradas. No seo da SDKPiL participa na exclusi�n de Karl Radek, membro do comit� de Varsovia, quen se opo��a ao comit� central do partido polaco establecido en Berl�n.

Sobre a cuesti�n das nacionalidades, Rosa Luxemburg adopta un punto de vista de internacionalismo integral e oponse radicalmente a todo tipo de nacionalismo, considerando que �nunha sociedade de clases, a naci�n, como entidade sociopol�tica, non existe�. Para ela, a cuesti�n nacional � unha cuesti�n secundaria, ou sexa unha cuesti�n t�ctica e non de principio. O �nico dereito � autodeterminaci�n que a socialdemocracia debe soster �, para ela, o da clase obreira: segundo o seu punto de vista, a revoluci�n socialista internacional por� fin � dominaci�n nacional, as� como � explotaci�n, � desigualdade dos sexos e � opresi�n racial.

Oposici�n � guerra e fundaci�n da Liga espartaquista

Durante os anos que preceden o desencadeamento da primeira guerra mundial, Rosa Luxemburg multiplica as actividades e mais as participaci�ns en debates p�blicos, mentres a fractura pol�tica no seo do SPD, cada vez m�is centrado, acent�ase. Retomou a amizade con Leo Jogiches, quen a axuda a corrixir as probas de Die Akkumulation des Kapitals (A acumulaci�n de capital) a s�a maior obra te�rica. Nesta obra, publicada en xaneiro de 1913 e conformada a partir das clases de econom�a pol�tica que d� a militantes socialistas, Rosa Luxemburg fai detalle da s�a an�lise do capitalismo: para ela, a acumulaci�n s� se pode realizar grazas � expansi�n do capitalismo cara a mercados estranxeiros ou rexi�ns menos desenvolvidas dos mesmos pa�ses. Os mercados non capitalistas son necesarios para o funcionamento do capitalismo e en �ltima an�lise para a s�a supervivencia, mais a�nda as� son destru�dos como entidades independentes. Priv�ndose da demanda que lle permite realizar a plusval�a, o sistema capitalista af�ndese inevitablemente polo feito desa contradici�n. A publicaci�n de Die Akkumulation des Kapitals provoca unha pol�mica tanto na dereita como na esquerda do SPD: a s�a teor�a do afundimento inevitable do capitalismo � obxecto de fortes cr�ticas. Franz Mehring e Julian Marchlewski, pola contra, sa�dan en Rosa Luxemburg a int�rprete m�is erudita de Marx dende Engels.

Rosa Luxemburg en 1915.

Por outra parte, Rosa Luxemburg milita con paixón contra os riscos de guerra en Europa. En setembro de 1913, pronuncia en Frankfurt am Maim un vehemente discurso no que chama os obreiros alemáns a que non tomen as armas contra obreiros doutras nacionalidades. A conta diso é xulgada o 20 de febreiro de 1914 , por «incitación pública á desobediencia». Rosa Luxemburg deféndese con paixón e elocuencia, acadando a celebridade a nivel nacional, máis aló dos medios socialistas. Pola mesma época, mantén durante varios meses unha relación cun dos seus avogados, o socialista Paul Levi, que seguirá sendo un amigo próximo; Levi consagra máis adiante a súa vida á continuación do traballo político de Rosa Luxemburg e á difusión das súas teses. Rosa Luxemburg é condenada a un ano de prisión. En marzo de 1914, mentres espera polo resultado da apelación, pronuncia un novo discurso no que acusa os militares alemáns de maltrataren os soldados: esta vez é perseguida por insulto ao exército. Milleiros de testemuñas de apoio provocan a desestimación do xuízo. Durante os meses que duran os diversos procesos, Rosa Luxemburg continúa a difundir as súas teses e a militar con fervor contra a guerra.

Mentres o conflito se desata en Europa, a Internacional obreira fracasa totalmente en definir unha política común, e os socialdemócratas alemáns, así como a maioría dos seus homólogos europeos, votan os créditos para a guerra. Rosa Luxemburg, que teoricamente debe comezar en decembro a cumprir a condena no cárcere, forma con varios militantes, entre eles Karl Liebknecht, Leo Jogiches, Franz Mehring, Julian Marchlewski, Paul Levi e Clara Zetkin, o núcleo do que será o Gruppe Internationale, e máis adiante o Spartakusbund (a Liga Spartacus, ou Liga espartaquista): a súa chamada contra o voto a favor dos créditos de guerra, enviada a máis de trescentos dirixentes socialistas, queda case sen resposta. En decembro, Rosa Luxemburg é hospitalizada por esgotamento nervioso e físico: ingresa no cárcere en febreiro 1915.

No cárcere, Rosa Luxemburg mantén ligazóns epistolares co mundo exterior. Escribe en prisión o folleto Die Krise der Sozialdemokratie (en galego, A crise da socialdemocracia), publicado clandestinamente en 1916 baixo o pseudónimo de Junius. A oposición radical socialista exprésase por medio dunha «carta política» asinada Spartakus co sostén loxístico de Leo Jogiches, quen toma a dirección das operacións clandestinas, a publicación titulábase Spartakusbriefen (en galego, As cartas de Espartaco). Rosa Luxemburg é liberada en febreiro de 1916 e deseguida retoma as súas actividades públicas. O 1 de maio, durante unha manifestación espartaquista, desfila xunto con Karl Liebknecht quen, con uniforme de soldado, lanza un slogan contra a guerra e contra o goberno: inmediatamente arrestado, suprímeselle a inmunidade parlamentaria e é condenado a catro anos de cárcere, mentres Rosa Luxemburg é posta baixo vixilancia policial. O 9 de xullo de 1916 , é arrestada e posta en detención administrativa. Rosa Luxemburg mantén de novo contactos escritos co mundo exterior. Mantén unha relación epistolar con acentos románticos cun amigo de Costia Zetkin, Hans Diefenbach. Este, enviado á fronte como médico militar, é abatido en outubro de 1917, e a súa morte provoca en Rosa Luxemburg un terrible golpe.

En xaneiro de 1917, os socialistas opostos á guerra son excluídos do SPD; en abril, constitúen o Partido socialdemócrata independente de Alemaña (USPD), sendo a Liga espartaquista a súa corrente de extrema esquerda.

Apoio e crítica da revolución rusa

Rosa Luxemburg, á dereita, en compañía de Clara Zetkin en 1910.

Rosa Luxemburg, dende o cárcere, segue con atención os acontecementos políticos e escribe unha serie de textos sobre a Revolución rusa a partir de marzo de 1917, segundo ela o «feito máis considerable da guerra mundial», mais despois da revolución de Outubro móstrase crítica sobre diversos aspectos da política seguida polos bolxeviques. Denuncia o «oportunismo» dos dirixentes da socialdemocracia alemá (Eduard Bernstein, Karl Kautsky) e dos menxeviques rusos, así como a súa política de sostén ao imperialismo. Neste contexto, saúda o partido bolxevique como «forza motriz» «quen detén o mérito histórico de ter proclamado dende o principio e seguido con lóxica férrea a única táctica que puidera salvar a democracia e levar a revolución adiante. Todo o poder para as masas obreiras e campesiñas, todo o poder para os soviets.»

“A cita máis coñecida de Rosa Luxemburg Freiheit ist immer nur Freiheit des anders Denkenden (Ás veces traducida como A liberdade é sempre a liberdade dos inconformistas.) é un extracto da seguinte pasaxe: A liberdade só para os seguidores do goberno, só para os membros dun partido —independentemente do número de seguidores que teña—, non é realmente liberdade. A liberdade é sempre a liberdade dos que pensan diferente. Non polo fanatismo da "xustiza", se non porque todo o que é instrutivo, saudable, e purificador na liberdade política depende desta característica esencial, e o seu efecto deixa de funcionar cando a "liberdade" se converte nun privilexio ” —Die russische Revolution. Berlín. 1920 S. 109; Rosa Luxemburg

A crítica da política seguida por estes últimos faise aínda máis necesaria para Rosa Luxemburg. Denuncia entre outras cousas o sostén dos bolxeviques ás autodeterminacións nacionais, que lle parece debilitaren o proletariado ao reforzaren o nacionalismo, así como a política de redistribución das terras polos bolxeviques, que para ela ameaza con levar á constitución dunha capa de pequenos propietarios inimigos potenciais da revolución, hostís ao socialismo. Dentro da óptica de Rosa Luxemburg, o «despece de Rusia» polo dereito á independencia das nacións do ex-Imperio ruso e o slogan do «dereito dos pobos a disporen de si mesmos» constitúen para as burguesías nacionais «un instrumento da súa política contrarrevolucionaria». Finalmente, critica o afogo da democracia política polos bolxeviques: se Rosa Luxemburg, como Clara Zetkin ou Franz Mehring, aproba a disolución da Asemblea constituínte, lamenta que non fose seguida por novas eleccións, e escribe: «A liberdade só para os partidarios do goberno, para os membros dun partido, por moi numerosos que sexan-, non é liberdade. A liberdade, é sempre a liberdade do que opina doutro xeito». Se para Rosa Luxemburg, «a ditadura socialista [...] non debe recuar diante de ningún medio de forza para impor certas medidas en interese da colectividade», estima que o poder leninista é «unha ditadura, é certo, non a do proletariado, senón a dun puñado de políticos, é dicir unha ditadura no sentido burgués». Preconiza, pola contra, «a democracia máis ampla e máis ilimitada», e lembra que «é un feito absolutamente incontestable que sen unha liberdade ilimitada da prensa, sen unha liberdade absoluta de reunión e asociación, a dominación das amplas masas populares é inconcibible». Para Rosa Luxemburg, hai que buscar as causas desta deriva tanto na concepción leninista do partido como nas condicións máis desfavorables da guerra mundial e do illamento de Rusia a nivel internacional. Xunto con Leo Jogiches, que a axuda a manterse ao día sobre os acontecementos, Rosa Luxemburg estima que os revolucionarios alemáns deben evitar a calquera prezo transformárense en satélites dos bolxeviques. Xulga, porén, que o bolxevismo se converteu no «símbolo do socialismo revolucionario práctico, de todos os esforzos da clase obreira para conquistar o poder» e considera que a revolución rusa está condenada se o proletariado do resto de países non acode en axuda para conquistar o poder.

Revoluci�n alem�

V�xase tam�n: Revoluci�n de Novembro e Levantamento espartaquista de Berl�n.

Barricada durante o levantamento espartaquista.

A revoluci�n alem� de novembro de 1918 perm�telle a Rosa Luxemburg sa�r do c�rcere: prom�lgase unha amnist�a pol�tica o 6 de novembro; � liberada o d�a 10 e volve soa a Berl�n, mentres a cidade est� en plena efervescencia revolucionaria. Os dirixentes espartaquistas re�nense e fundan, tras algunhas dificultades para encontrar impresor, un novo xornal, Die Rote Fahne (A Bandeira Vermella). Nel Rosa Luxemburg fai unha chamada ao proletariado alem�n para continuar a revoluci�n e organizarse para tomar a direcci�n; ela sobrevalora daquela o compromiso revolucionario dos obreiros alem�ns e subestima o atractivo que poden exercer sobre eles valores �burgueses� como a propiedade, o nacionalismo ou a relixi�n. Leva unha existencia esgotadora e a causa da distancia entre a redacci�n do xornal e o seu piso a mi�do se ve obrigada a durmir de hotel.

A Liga espartaquista, dirixida principalmente por Rosa Luxemburg e Karl Liebknecht, preconiza unha radicalizaci�n da revoluci�n e do acceso ao poder dos consellos de obreiros e de soldados aparecidos a finais de 1918 en toda Alema�a con motivo da revolta popular, para formar unha �Rep�blica dos consellos�. Para os espartaquistas, a revoluci�n debe estenderse a Europa enteira co sost�n da Rusia sovi�tica. Contrarios pola s�a parte a todo golpismo e a todo tipo de terrorismo de partido, Liebknecht e Rosa Luxemburg vense desbordados polo utopismo dos intelectuais e o radicalismo dos obreiros que os seguen. O SPD, que formou o goberno dirixido por Friedrich Ebert, desexa, pola contra, unha transici�n pol�tica moderada a fin de evitar a Alema�a unha situaci�n do tipo da rusa. A tensi�n pol�tica � extrema e, o 6 de decembro, tropas gobernamentais ocupan a redacci�n de Die Rote Fahne. Unha manifestaci�n espartaquista � dispersada a forza de metralleta, co resultado de trece mortos e trinta feridos. Finalmente os espartaquistas son desaprobados polos mesmos que ambicionan po�er no poder: o 16 de decembro, o Congreso nacional dos Consellos de obreiros e de soldados, �nico poder lex�timo para os espartaquistas, re�nese e decide por maior�a que non lle pertence decidir sobre a sorte de Alema�a, e que esta tarefa deber� serlle confiada a unha asemblea constitu�nte elixida en sufraxio universal. A Rosa Luxemburg e Karl Liebknecht non se lles autoriza a asistir ao congreso, nin tan sequera con voz consultiva.

O clima de axitaci�n revolucionaria en Alema�a desemboca na formaci�n do Partido comunista de Alema�a (KPD): os espartaquistas, tomando a decisi�n de separarse da USPD, forman o partido durante un congreso celebrado do 30 de decembro de 1918 ao 1 de xaneiro de 1919. Rosa Luxemburg, m�is partidaria da denominaci�n �socialista� � de �comunista� para establecer m�is facilmente relaci�ns cos revolucionarios occidentais, queda en minor�a sobre este punto. Prefire continuar utilizando o nome de Liga espartaquista para designar o partido. Karl Radek, vello adversario de Rosa Luxemburg, at�pase clandestinemente en territorio alem�n como emisario da Rusia sovi�tica: asiste � congreso fundador do KPD e debate nesta ocasi�n con ela sobre o uso do terror. Mentres que Radek, como os demais bolxeviques, xulga o terror imprescindible para preservar a revoluci�n, Rosa Luxemburg m�strase esc�ptica, e fai finalmente adoptar no programa do partido alem�n un punto que se op�n a toda pr�ctica terrorista. Rosa Luxemburg e Paul Levi avogan pola participaci�n dos comunistas na elecci�n da asemblea constitu�nte, mais a maior�a pron�nciase polo boicot a esas elecci�ns. Rosa Luxemburg intenta en van convencer � congreso do KPD do perigo que representa o rexeitamento a participar no proceso electoral. A comezos de xaneiro de 1919, a axitaci�n pol�tica nos medios obreiros transf�rmase en enfrontamento aberto cando o prefecto de polic�a Emil Eichhorn, membro da USPD, se nega a abandonar o seu posto trala sa�da dos independentes do goberno, e distrib�e armas aos obreiros radicais. Karl Liebknecht, levado polo movemento, cre na posibilidade dun levantamento que derrocar�a o goberno: o KPD forma, con outros grupos, na noite do 5 ao 6, un comit� revolucionario e decide pasar � insurrecci�n. Rosa Luxemburg xulga o movemento totalmente prematuro, mais escolle sostelo por lealdade mediante os seus artigos en Die Rote Fahne. O levantamento, espont�neo pero sen plan, direcci�n nin organizaci�n, � un total fracaso. O l�der socialdem�crata Friedrich Ebert nomea o ministro do SPD Gustav Noske para organizar a represi�n, e este confiou o control do levantamento aos Freikorps (en galego: "corpos francos"; un corpo paramilitar dereitista). Os militares esmagan a insurrecci�n con moita brutalidade, matando os espartaquistas que se presentan levando bandeira branca. Pronto todo Berl�n queda ocupado polo ex�rcito. Rosa Luxemburg publica o 14 de xaneiro de 1919 o seu derradeiro artigo titulado A orde reina en Berl�n.

Asasinato

Funeral de Rosa Luxemburg, o 13 de xu�o de 1919.

� d�a seguinte da publicaci�n do seu artigo, pres�ntanse militares no seu domicilio clandestino. Arrestada, � conducida, igual que Wilhelm Pieck, � hotel Eden que serve de cuartel xeral provisional � divisi�n de cabalar�a e de fusileiros da garda: interrogada polo capit�n Waldemar Pabst, n�gase a responder �s preguntas deste �ltimo. Os militares fana sa�r do hotel para escoltala a prisi�n. Mentres que � dirixida cara � sa�da do hotel, � golpeada na cabeza cunha culata de fusil, os soldados obr�gana a subir nun coche para levala presa. Mentres que o veh�culo percorre apenas uns centos de metros, Rosa Luxemburg � asasinada dun disparo na cabeza por un dos militares, probablemente o tenente Vogel, que dirix�a a escolta. Tiran o seu cad�ver no Landwehrkanal. O mesmo d�a, Karl Liebknecht tam�n � arrestado e asasinado polos corpos francos.

Simbolicamente, un ata�de baleiro representando a Rosa Luxemburg � enterrado o 25 de xaneiro ao mesmo tempo que o de Liebknecht e doutras 31 v�timas da represi�n. Un corpo identificado como o de Rosa Luxemburg foi finalmente recuperado o 31 de maio. Leo Jogiches, arrestado, � asasinado na prisión en marzo, oficialmente durante unha tentativa de evasión.

Os militares responsables da morte de Rosa Luxemburg e de Karl Liebknecht son levados diante da xustiza por maltrato: o procurador avoga por circunstancias atenuantes en razón dos seus excelentes servizos. O soldado Runge, que golpeara a Rosa Luxemburg na cabeza, é condenado a dous anos e dúas semanas de cárcere por «tentativa de asasinato», e o tenente Vogel a dous anos e catro meses por desfacerse do cadáver e facer un informe incorrecto. Vogel escapa grazas a axudas de cómplices, e vive durante un tempo no estranxeiro na espera dunha amnistía. O soldado Runge declara máis tarde que aceptara asumir todas as culpas a cambio dunha condena leve.

Tumbas de Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg.

Durante os anos seguintes, Paul Levi, por un tempo xefe do KPD antes de quedar apartado pola Internacional comunista, pelexa para impedir que o asasinato de Rosa Luxemburg sexa amnistiado e para denunciar a trucaxe da investigación. Runge pide ao chanceler Hitler unha compensación pola condena e o réxime nazi concédelle a suma de 6 000 marcos. Durante unha entrevista concedida en 1959, o tenente Pabst declara que a morte de Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg estaba planificada.

A obra teórica de Rosa Luxemburg Introduction à l'économie politique publícase despois da súa morte grazas a Paul Levi. A súa tumba sitúase no cemiterio central de Friedrichsfelde de Berlín, onde se lle rende homenaxe cada segundo domingo de xaneiro. En maio de 2009, Michael Tsokos, director do Instituto médico-legal do hospital Charité de Berlín, anunciaba o descubrimento no soto do instituto dun corpo de muller de características físicas moi similares ás de Rosa Luxemburg. Segundo el, habería serias dúbidas en canto á identidade do corpo soterrado no cemiterio de Berlín, cada ano lugar de recollemento para milleiros de persoas.

Teorías e legado político

Memorial dedicado a Rosa Luxemburg á beira do Landwehrkanal, no Tiergarten.

Rosa Luxemburg utiliza conceptos desenvolvidos por Karl Marx para crear a súa propia análise. Estuda os aspectos novos do capitalismo da época: colonialismo, imperialismo, acumulación de capitais... Reflexiona sobre os medios para crear unha alternativa a ese modo de desenvolvemento económico e político, e teoriza en particular co internacionalismo. Neste marco, desenvolve unha crítica do nacionalismo e das loitas de «liberación nacional»:

[...] o famoso «dereito á libre disposición das nacións» non é máis ca unha frase oca [...]

Die russische Revolution, Rosa Luxemburg, 1918

Na práctica, oponse, xunto ao SDKPiL, á independencia de Polonia e á loita nacional en xeral.

Considera que a revolución será obra das masas e non o produto dunha «vangarda ilustrada» que só se pode transformar en ditadura, «a dun puñado de políticos, non do proletariado».

Considerar que unha organización forte debe sempre preceder á loita é un concepto totalmente mecanicista e non-dialéctico

Gesammelte Werke, IV, Rosa Luxemburg, Berlín, p. 397

Rosa Luxemburg considera que o socialismo está ligado á democracia: "Calquera que desexe o reforzo da democracia deberá desexar tamén o reforzo e non o debilitamento do movemento socialista; renunciar á loita polo socialismo, é renunciar ao mesmo tempo ao movemento obreiro e á democracia mesma".

“Últimas palabras: crenza na revolución A contradición entre a poderosa, decisiva, ofensiva agresiva das masas de Berlín por unha banda, e a indecisa, tímida vacilación do liderado de Berlín pola outra, é a marca deste último episodio. O liderado fallou. Pero un novo liderado pode ser creado polas masas e dende as masas. As masas son o factor crucial. Son a rocha na que se construirá a vitoria final da revolución. As masas subiron ó desafío, e despois desta "derrota", elas crearon un elo na cadea das derrotas históricas, que é o orgullo e forza do socialismo internacional. Isto é polo que as futuras vitorias brotarán desta "derrota". A orde prevalece en Berlín!" Estúpidos lacaios! A vosa "orde" está construída na area. Mañá a revolución "erguerase de novo, chocando as súas armas", e para o voso horror proclamará con trompetas escintilantes: Eu fun, eu son, eu serei!.” —Últimas palabras coñecidas de Rosa Luxemburg, escritas na tarde do seu asasinato, "Order reigns in Berlin", "Collected Works" 4, p. 536, no Rosa Luxemburg Internet Archive

Estima que o reformismo conduce ao abandono do obxectivo socialista: « Quen se pronuncie en favor da vía das reformas legais, en vez e en contra da conquista do poder político e da revolución social, en realidade non escolle unha vía máis tranquila, máis segura e máis lenta, levando ao mesmo fin, senón unha meta distinta, ou sexa, en vez da instauración dunha sociedade nova, modificacións puramente superficiais da antiga sociedade [...] non buscan a supresión do salario, senón a dosificación ou atenuación da explotación».

Ao presentar os seus conceptos socialistas nun folleto do SDKPiL en 1906, escribe: «A supresión do capitalismo e da propiedade privada non poderá efectuarse nun só país. [...] O réxime socialista porá fin á desigualdade entre os homes, á explotación do home polo home, á opresión dun pobo por outro; liberará a muller da submisión ao home; non permitirá máis as persecucións relixiosas, os delitos de opinión».

Un dos puntos esenciais da concepción do socialismo de Rosa Luxemburg mantén a liberdade de opinar de maneira distinta: para ela, o compromiso revolucionario está antes de toda consideración moral, mantendo a obriga de loitar por un sistema social máis humano: considera que a Realpolitik, exposta por Kautsky, Lenin, ou o mesmo Marx, como inmoral e sen valor, a dimensión ética e idealizada dos obreiros son ós seus ollos máis importantes que as leis da historia. En Grève de masse, Parti et syndicat (en galego, Folga de masa, Partido e sindicato), fai unha crítica da autoridade central do partido, a cal opón ás folgas de masas espontáneas, que expresan ós seus ollos a capacidade dos obreiros de tomar o seu destino nas súas mans. Desaproba igualmente a idea de insurrección armada, que volve a activar artificialmente a revolución. Finalmente, oponse de maneira fundamental ó nacionalismo, factor de división. Para Rosa Luxemburg, "a revolución é antes de todo un cambio radical e profundo nas relacións entre clases sociais": nesta óptica, o marxismo, lonxe da xerga á cal a reducen certos demagogos, é ante todo unha filosofía humanista destinada a devolver ó pobo a súa integridade. Mentres que cre, a comezos século XX, que o nacionalismo está en decadencia, considera que o grupo social dos proletarios non ten que corresponder a unha nación, nin estar definido en termos de cidadanía, de raza ou de herdanza, pero si identificarse co proletariado internacional, unido por un modo de vida común. Nega así o vínculo entre o dereito á autodeterminación nacional e a liberdade de expresión, considerando que a prioridade do movemento socialista ten que ser a de obter a autodeterminación, pero non para as nacións, senón para a clase obreira. Oposta ó nacionalismo, a revolución socialista internacional está destinada igualmente, na óptica de Rosa Luxemburg, a poñer fin ó aproveitamento, á desigualdade dos sexos e á opresión racial. Un réxime socialista no cal os individuos estean unidos pola harmonía e a solidariedade desembocará así na creación dunha nación por consentimento común.

Pintada coa imaxe de Rosa Luxemburg no muro de Berlín, onde se lee a frase: "son unha terrorista".

Helene Deutsch, discípula de Sigmund Freud, quen se encontra con ela en 1910 no Congreso de Copenhague, quedou moi impresionada pola personalidade de Rosa Luxemburg e o carisma que desprendía. Acabou sendo para ela un modelo de referencia.

As ideas de Rosa Luxemburg inspiraron a tendencia política coñecida co nome de luxemburguismo, corrente de ideas da esquerda comunista oposta ao autoritarismo leninista, e máis concretamente da ala consellista. Condenada por Stalin nos anos 1930 pola súa crítica da revolución bolxevique, excluída por iso das concepcións do marxismo en vigor no movemento comunista, máis tarde será reavaliada como figura maior da historia do socialismo, da teoría marxista e do movemento comunista. A súa memoria foi recuperada polos réximes do bloque do leste –a súa tumba e a de Karl Liebknecht acaban sendo así na República Democrática Alemá o lugar dunha cerimonia de homenaxe anual– sen que o seu pensamento político, aínda así, chegue a ser obxecto de estudos profundos. O réxime lestealemán rende homenaxe a Rosa Luxemburg como «mártir» da revolución, chegando a unha forma de «culto», mais, paradoxalmente, sen tomar en consideración a súa achega política. Durante a guerra fría, Rosa Luxemburg encóntrase pois honrada polos mesmos dirixentes comunistas que anteriormente prohibiran os seus escritos. Unha praza do barrio de Berlín-Mitte, daquela situado na zona soviética (máis tarde en Berlín-Leste), foi bautizada en 1947 na súa honra Luxemburgplatz, antes de coller o nome, en 1969, de Rosa-Luxemburg-Platz, nome que conserva despois da caída do muro e a reunificación alemá. A herdanza política de Rosa Luxemburg continúa paralelamente a ser reivindicada por comunistas antiestalinistas, e a súa lembranza e a de Karl Liebnecht convertéronse nunha importante tradición da extrema esquerda alemá.

No século XXI diferentes correntes de pensamento de esquerda, ou feministas, refírense, en diversa medida, a Rosa Luxemburg.

Die Akkumulation des Kapitals: Ein Beitrag zur ökonomischen Erklärung des Imperialismus

Die Akkumulation des Kapitals: Ein Beitrag zur ökonomischen Erklärung des Imperialismus (en galego, A acumulación do Capital: Unha contribución a unha explicación económica do Imperialismo), foi o único traballo que Luxemburg publicou sobre economía. Na polémica, argumentou que o capitalismo precisa expandirse constantemente en áreas non capitalistas para acceder a novas fontes de abastecemento, mercados para plusvalías, e depósitos de traballo. De acordo con Luxemburgo, Marx tivo un erro en Capital en que o proletariado non podería chegar a mercar os produtos que fabricaba, e por iso segundo o seu criterio era imposible para os capitalistas obter un beneficio nun sistema capitalista pechado, xa que a demanda de produtos sería demasiado baixa, e polo tanto gran parte da produción non podería ser transformada en diñeiro. Polo tanto, segundo Luxemburg, os capitalistas buscaban obter beneficios descargando os produtos sobrantes en economías non capitalistas, de aí o fenómeno do Imperialismo como estados capitalistas intentando dominar a economías máis débiles. Porén, isto foi levando á destrución das economías non capitalistas ó tempo que eran absorbidas de forma crecente no sistema capitalista. Pero coa destrución das economías non capitalistas, non habería máis mercados nos que vender os produtos sobrantes, e o capitalismo colapsaría.

Die Akkumulation des Kapitals foi duramente criticado tanto por economistas marxistas como non marxistas, na parte en que a súa lóxica era circular en proclamar a imposibilidade de conseguir beneficios nun sistema capitalista pechado, e en que a súa teoría "baixoconsumista" era demasiado simple. A súa conclusión de que os límites do sistema capitalista dirixíano ó imperialismo e á guerra, levouna a facer campaña durante toda a súa vida contra o militarismo e o colonialismo.

Dialéctica de espontaneidade e organización

A Dialéctica de espontaneidade e organización foi o distintivo central da filosofía política de Luxemburg, onde "espontaneidade" é a grassroots dun achegamento a organizar un partido orientado á loita de clases. Espontaneidade e organización, argumentaba, non son separables ou actividades separadas, son momentos diferentes dun proceso político, un non pode existir sen o outro. Estas crenzas xorden da súa visión de que a loita de clases evoluciona dun estado elemental, espontáneo, a un nivel superior:

As clases traballadoras de cada país só aprenden a loitar no curso das súas loitas... a socialdemocracia... só é a vangarda do proletariado, unha pequena peza do total das masas traballadoras, sangue do seu sangue, e carne da súa carne. A socialdemocracia busca e atopa as formas, e consignas particulares, da loita dos traballadores só no curso do desenvolvemento desta loita, e gaña direccións para o camiño atravesando soa esta loita.

Luxemburg non mantivo a espontaneidade como unha abstracción, se non que desenvolveu a Dialéctica de espontaneidade e organización baixo a influencia das folgas de masas en Europa, especialmente na Revolución rusa de 1905. A diferenza da socialdemocracia ortodoxa da Segunda Internacional, non considerou a organización como un produto dunha percepción teórico-científica a imperativos históricos, se non como un produto da loita das clases traballadoras:

A socialdemocracia é simplemente a encarnación da loita de clases moderna do proletariado, unha loita que é dirixida por unha consciencia das súas propias consecuencias históricas. As masas son en realidade os seus propios líderes, creando dialecticamente o seu propio proceso de desenvolvemento. Canto máis se desenvolve a socialdemocracia, medra e se fai máis forte, máis masas de traballadores iluminados dirixirán os seus propios destinos, o liderago do seu movemento, e a determinación da súa dirección, coas súas propias mans. E como todo o movemento socialdemocrático só é a vangarda consciente do movemento da clase proletaria, que nas palabras do Manifesto Comunista representa en cada momento da loita, os intereses permanentes de liberación e os intereses parciais do grupo da man de obra vis à vis os intereses do movemento como un todo, polo que dentro da socialdemocracia os seus líderes son os máis poderosos, os máis influentes, e os máis clarividentes e conscientes o que fai deles simplemente os portavoces da vontade e loita das masas iluminadas, simplemente os axentes das leis obxectivo do movemento de clases.

e

A clase do proletariado moderno non realiza esta loita de acordo a un plan fixado nun libro ou teoría, a loita dos traballadores modernos é parte da historia, unha parte do progreso social, e no medio da historia, no medio do progreso, no medio da loita, aprenderemos como debemos loitar...Iso é exactamente o que é loable sobre el, iso é exactamente polo que esta peza colosal de cultura, dentro do movemento moderno de traballadores, é definitorio dunha época: que as grandes masas de traballadores primeiro forxan a s�a propia consciencia, dende as s�as propias crenzas, e tam�n do seu propio entendemento das armas da s�a propia liberaci�n.

Epitafio pola s�a morte

Estatua de Rosa Luxemburg en Berl�n.

A pesar das cr�ticas, Lenin loou a Luxemburg despois da s�a morte como unha "aguia" da clase traballadora:

Pero a pesar dos seus erros, ela foi -e permanece para n�s- unha aguia. E non s� os comunistas por todo o mundo apreciar�n a s�a memoria, pola s�a biograf�a e os seus traballos completos (publicaci�n dos cales os comunistas alem�ns est�n atrasando excesivamente, que s� pode ser escusado parcialmente polas tremendas perdas que est�n sufrindo na s�a grave loita) servir�n como �tiles manuais para adestrar a moitas xeraci�ns de comunistas por todo o mundo. 'Dende o 4 de agosto de 1914, a socialdemocracia alem� foi un cad�ver cheirento' - esta declaraci�n far� o nome de Rosa Luxemburg famoso na historia do movemento da clase traballadora internacional.

Trotsky tam�n lamentou publicamente a morte de Luxemburg escribindo:

Sufrimos d�as grandes perdas � mesmo tempo que se xuntan nunha enorme dor. Abateron nas nosas filas dous l�deres cuxos nomes estar�n para sempre dentro do gran libro da revoluci�n proletaria: Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg. Eles foron destru�dos. Foron asasinados. Xa non estar�n m�is con n�s!

Nos seguintes anos, Trotsky defendeu a Luxemburg frecuentemente, afirmando que Iosif Stalin a desprezara. No artigo Hands Off Rosa Luxemburg! Trotsky criticou a Stalin por isto, a pesar de que co�ec�a os erros te�ricos de Luxemburg. "Si, Stalin ten unha raz�n suficiente para odiar a Rosa Luxemburg. Pero toda esa arrogancia conv�rtese no noso deber de defender a memoria de Rosa das calumnias de Stalin que foron collidas polos funcionarios contratados nos dous hemisferios, e legar esta imaxe realmente bela, heroica e tr�xica �s xeraci�ns vindeiras do proletariado en toda a s�a forza grandiosa e inspiradora."

Legado literario da s�a correspondencia

Rosa Luxemburg deixou escrita unha importante correspondencia de reco�ecida calidade literaria. O escritor austr�aco Karl Kraus destacou unha carta enviada a Sonia Liebknecht dende a prisi�n feminina de Breslau, cualific�ndoa como un documento �nico no seu x�nero en canto ao tipo de poes�a e humanidade que amosa, debendo figurar, segundo el, nos libros de texto de todas as rep�blicas, entre autores como Goethe ou Claudius.

En 2006, a comediante Anouk Grinberg leu as cartas de Rosa Luxemburg �s s�as amigas (Luzca Kautsky, Sonia Liebknecht, sobre todo) durante as s�as detenci�ns, nun espect�culo titulado Rosa, la vie (en galego, Rosa, a vida) no Th��tre de l'Atelier en Par�s. En 2009, estas cartas (con traduci�n de Anouk Grinberg e de Laure Bernardi) foron publicadas baixo o mesmo t�tulo en �ditions de l'Atelier.

Controversia na identificaci�n do cad�ver

O compa�eiro revolucionario de Luxemburg, Karl Liebknecht, foi asasinado xunto con ela.

O 29 de maio de 2009, Spiegel online, a rama de Internet da revista informativa Der Spiegel, informou de que se estaba a considerar a posibilidade de que os restos doutra persoa foran identificados erroneamente como os de Rosa Luxemburg e enterrados como seus.

O pat�logo forense Michael Tsokos, xefe do Instituto de Medicina Legal e Ciencias Forenses na Charit� de Berl�n, descubriu un corpo preservado sen cabeza, p�s, nin mans, no soto do museo de historia m�dica do Charit�. Atopou que a autopsia do corpo era sospeitosa e decidiu realizar un TAC dos restos. O corpo amosaba signos de que estivo baixo a auga nalg�n punto, e as tomograf�as amosaban que era o corpo dunha muller de 40-50 anos de idade que sufr�a de artrose e ti�a pernas de diferente lonxitude. No momento do seu asasinato, Rosa ti�a 47 anos e sufr�a dunha lesi�n da cadeira que provocaba que as s�as pernas tiveran diferente lonxitude. Un laboratorio en Kiel tam�n analizou o corpo usando t�cnicas de dataci�n por radiocarbono e confirmou que pertenc�a � mesmo per�odo do asasinato de Luxemburg.

A autopsia orixinal, realizada o 13 de xu�o de 1919 no corpo que foi enterrado en Friedrichsfelde, amosaba certas inconsistencias que apoiaban as hip�teses de Tsokos. A autopsia indicaba explicitamente que non hab�a danos na cadeira, e indicaba que non hab�a evidencia de que as pernas fosen de lonxitudes diferentes. A maiores, a autopsia non indicaba marcas na parte superior do cranio dos dous golpes de culata que lle deron. Finalmente, mentres que os examinadores de 1919 anotaron un burato na cabeza do corpo entre o ollo esquerdo e a orella, non atoparon unha ferida de sa�da ou a presenza da bala dentro do cranio

O pat�logo asistente Paul Fraenckel pareceu dubidar naquel momento de que o corpo que estaban a examinar fose o de Rosa Luxemburg, e nun anexo asinado, distanciouse das conclusi�ns do seu colega. Este anexo e as inconsistencias entre o informe de autopsia e os feitos co�ecidos persuadiron a Tsokos de examinar os restos en m�is detalle. De acordo �s testemu�as oculares, cando o corpo de Luxemburg foi lanzado � canle, at�ronse pesos �s seus pulsos e nocellos. Estes pesos poder�a ser que cortaran as s�as extremidades nos meses que pasou o seu corpo na auga, o que explicar�a a falta das mans e os p�s.

Tsokos decatouse que un test de ADN ser�a a mellor forma de confirmar ou negar a identidade do corpo como de Luxemburg. O seu equipo esperaba inicialmente atopar trazas do ADN en vellos selos de correo que Luxemburg lambera, pero ocorreu que Luxemburg nunca fixera iso, preferindo humedecer os selos cun trapo h�mido. Ent�n os investigadores decidiron buscar un parente vivo, e en xullo de 2009 o peri�dico alem�n Bild am Sonntag anunciou que se atopara unha sobri�a neta de Rosa Luxemburg -unha muller de 79 anos de idade chamada Irene Borde- que doou alg�ns cabelos para a comparaci�n de ADN.

En decembro de 2009, as autoridades de Berl�n levantaron o cad�ver para realizar unha autopsia antes de enterralo na s�a tumba. O Fiscal P�blico de Berl�n anunciou a finais de decembro de 2009 que a�nda que hab�a indicios de que o corpo era de Rosa Luxemburg, non hab�a evidencias abondo para proporcionar probas conclu�ntes. En particular, o ADN extra�do do pelo da neta de Luxemburg non coincid�a co pelo pertencente � cad�ver. Tsokos xa dixera tempo antes que as posibilidades de que coincidiran eran dun 40%. Os restos enterr�ronse nun lugar sen revelar, mentres que as probas continuaron con mostras de tecidos.

Obras principais

• Die industrielle Entwickelung Polens (O desenvolvemento industrial de Polonia) (1898)
• Sozialreform oder Revolution? (Reforma social ou revoluci�n?) (1900)
• Zur Verteidigung der Nationalit�t (En defensa da nacionalidade) (1900)
• Die sozialistische Krise in Frankreich (A crise socialista en Francia) (1901)
• Organizational Questions of the Russian Social Democracy. [Leninism or Marxism?] (Preguntas organizativas da Socialdemocracia Rusa. [Leninismo ou Marxismo?]) (1904)
• Massenstreik, Partei und Gewerkschaften (Folga xeral, partidos e sindicatos) (1906)
• The National Question (A cuesti�n nacional) (1909)
• Theory & Practice (Teor�a e Pr�ctica) (1910)
• Die Akkumulation des Kapitals (A acumulaci�n do capital) (1913)
• Die Akkumulation des Kapitals oder Was die Epigonen aus der Marxschen Theorie gemacht haben. Eine Antikritik (A acumulaci�n do Capital, ou o que fixeron os Ep�gonos da teor�a de Marx) (1915)
• The Junius Pamphlet (O folleto Junius) (1915)
• Die russische Revolution (A Revoluci�n Rusa) (1918, publicaci�n p�stuma)

Obras inspiradas na vida de Rosa Luxemburg

Literatura, teatro, m�sica e pintura

A obra de 1928 Das Berliner Requiem (O R�quiem berlin�s), �pequena cantata� para tenor, bar�tono, coro de homes (ou tres voces de homes) e orquestra de ventos de Kurt Weill con texto de Bertolt Brecht, est� inspirada na s�a vida, principalmente o segundo e o terceiro movemento, Vom ertrunkenen M�dchen e Hier ruht die Jungfrau.

En 1949, Alfred D�blin fai de Rosa Luxemburg un dos personaxes centrais do cuarto volume de November 1918. Eine deutsche Revolution: Karl & Rosa.

Como �santa laica� do imaxinario comunista na URSS, figura indirectamente na novela Tchevengour de Andre� Platonov, ideal pantasmado dun dos personaxes principais.

En 1970, nun longo poema, Rosa Lux, creado na escena do Théâtre des Carmes, André Benedetto fai reaparecer a Rosa Luxembourg e as súas loitas «nunha especie de homenaxe que xorde entre o centenario do seu nacemento e os cincuenta anos do seu asasinato».

Tamén Pierre Bourgeade dedicou, en 1977, unha obra de teatro a Rosa Luxemburg: Étoiles rouges, unindo o seu tráxico destino ao de Marilyn Monroe.

En 1992, o pintor quebequés Jean-Paul Riopelle realizou un fresco de 40 metros, composto por trinta cadros, titulado Hommage à Rosa Luxemburg. Está en exposición permanente no Musée national des beaux-arts du Québec no Quebec.

Claire Diterzi, cantautora, creou en 2010, con Marcial Di Fonzo Bo, no Théâtre du Rond-Point un espectáculo musical titulado Rosa la Rouge, presentando a vida de Rosa Luxemburg baixo o punto de vista da súa vida afectiva e militante.

En 2014, Anne Blanchard, escritora de obras xuvenís, publicou Rosa Luxemburg. Non aux frontières (en galego, Rosa Luxemburg. Non ás fronteiras), Actes Sud junior, unha novela publicada na colección «os que dixeron non» baixo a dirección de Murielle Szac. Tamén en 2014, a escultora Nicolas Milhé, reactualizou a figura de Rosa Luxemburg cunha escultura contemporánea en mármore branco sobre bronce.

Cine e televisión

A vida de Rosa Luxemburg foi obxecto dunha película estreada en 1986, titulada Die Geduld der Rosa Luxemburg (en galego, A paciencia de Rosa Luxemburg), e realizada por Margarethe von Trotta. Barbara Sukowa, actriz principal, conseguiu o Premio de mellor interpretación feminina durante o festival de Cannes de 1986. Otto Sander interpretaba o papel de Karl Liebknecht.

O personaxe de Rosa Luxemburg aparece en varias películas ou telefilmes, entre os que se atopan:

• 1955: Ernst Thälmann – Sohn seiner Klasse, película de Kurt Maetzig, interpretada por Judith Harms.
• 1966: Die rote Rosa, telefilme de Franz Josef Wild, interpretada por Ursula Lingen.
• 1980: Jean Jaurès: vie et mort d'un socialiste, telefilme de Ángel Casta, interpretada por Maud Tachar.
• 2010: Der Gewaltfrieden, telefilme de Bernd Fischerauer, interpretada por Adriana Altaras.
• 2012: Europas letzter Sommer, telefilme de Bernd Fischerauer, interpretada por Barbara Philip.

Filatelia alemá

De 1949 a 1974, a lembranza de Rosa Luxemburg foi mantida polas administracións postais das dúas Alemañas.

Ó leste, dende 1949, os correos da zona de ocupación soviética editan un selo In Memoriam do 15 de xaneiro de 1919. Está asociada á figura de Karl Liebknecht, como durante as emisións posteriores realizadas na RDA que se cifran en cinco :

• En 1949, nunha serie de dous selos in memoriam 15.1.1919, aparece nun deles, o outro amosa a Karl Liebknecht.
• En 1955, nunha serie de sete selos adicados á gloria dos líderes do movemento obreiro alemán, está asociada a Karl Liebknecht, August Bebel, Franz Mehring, Ernst Thälmann, Clara Zetkin, e Wilhelm Liebknecht.
• En 1966, nun bloque de dous selos para o aniversario da conferencia fundadora do grupo espartaquista de 1916 (Reichskonferenz der Spartakusgruppe), ela aparece sobre un medallón preto de Liebknecht, o outro selo reproduce o Manifesto de Espartaco.
• En 1967, nunha serie de tres selos emitidos para o cincuentenario da Revolución de novembro de 1917 en Rusia (50. Jahrestag der Novemberrevolution), está asociada novamente a Karl Liebknecht, os outros dous selos celebran a Lenin e á creación do periódico Die Rote Fahne (en galego, A Bandeira vermella).
• En 1971, unha serie de dous selos emitidos con ocasión do centésimo aniversario do seu nacemento lembra este acontecemento así como o de Karl Liebknecht.

A RFA emitiu en xaneiro de 1974, un selo co seu retrato, no marco dunha serie de catro valores en homenaxe ás mulleres célebres (Bedeutende Frauen). Os outros tres selos amosan ás feministas Louise Otto-Peters, Helene Lange e Gertrud Bäumer.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliograf�a

• Cliff, Tony (1959). Rosa Luxemburg. International Socialism (en ingl�s) (Londres). ISBN 3-596-23711-4. 
• Droz, Jacques (1974). Histoire g�n�rale du socialisme, tome 2 : de 1875 � 1918 (en franc�s). Presses universitaires de France. ISBN 978-2130363699. 
• Droz, Jacques (1977). Histoire g�n�rale du socialisme, tome 3 : de 1918 � 1945 (en franc�s). Presses universitaires de France. ASIN B00AR0CF8I. 
• Dunayevskaya, Raya (1998). Rosa Luxemburg. frauenbefreiung und Marx' Philosophie der Revolution (en alem�n). Hamburgo: Argument Verlag. ISBN 978-3886192458. 
• Dunayevskaya Raya (1985). Rosa Luxemburgo, la liberaci�n femenina y la filosof�a marxista de la revoluci�n. Fondo de Cultura Econ�mica.Volumen 290 de Colecci�n popular ISBN 978-9681619084 (en castel�n)
• Ettinger, Elzbieta (1990). Rosa Luxemburg (en inglés). París: Beacon Press. ISBN 978-0807070079. 
• Frölich, Paul (1965). Rosa Luxemburg, sa vie et son œuvre (en francés). François Maspero. 
• Frölich, Paul (1976). Rosa Luxemburgo: vida y obra. Madrid: Edit. Fundamentos. ISBN 84-245-0175-6 (en castelán)
• Gallo, Max (1992). Une femme rebelle (en francés). Grand Livre Du Mois/Presses De La Renaissance. ISBN 978-2286040697. 
• Hetmann, Frederik (1980). Rosa Luxemburg. Ein Leben für die freiheit (en alemán). Frankfurt. ISBN 3-596-23711-4. 
• Guérin, Daniel (2004). Rosa Luxemburgo y la espontaneidad revolucionaria. Buenos Aires: Edciones Anarres, Colección Utopia Libertaria. ISBN 978-987-20875-1-7 (en castelán)
• Nettl, J. P. (1966). Rosa Luxemburg (en inglés) (1ª ed.). Oxford: Oxford University Press. ASIN B00L2ORI5S. 

Outros artigos

• Comunismo
• Liga espartaquista
• Karl Liebknecht

Ligazóns externas

• Obras de Rosa Luxemburg (en castelán)
• Obras de Rosa Luxemburg (en inglés)
• Morte de Rosa Luxemburg (en inglés)
• Biografía de Rosa Luxemburg por Tony Cliff (en castelán)
• Fundación Rosa Luxemburg (en alemán) (en inglés)
• Jörn Schütrumpf. "Rosa Luxemburg or: The Price of Freedom" (PDF) (en inglés). Consultado o 26-12-2017.