Dómkirkjan í Mainz

D�mkirkjan � Mainz er keisarakirkja � ��sku borginni Mainz og eru elstu hlutar hennar fr� 10. �ld. � henni f�ru fram nokkrar konungskr�ningar. � kirkjunni hv�la allmargir biskupar sem �j�na� hafa � borginni.

Saga d�mkirkjunnar

Byggingasaga

Byrja� var a� reisa kirkjuna s��la � 10. �ld a� tilstu�lan erkibiskupsins Willigis, sem �� var kj�rfursti � ��ska r�kinu og � �essum t�ma einnig r�kiskanslari. ��tlanirnar voru ger�ar 975 og h�fust framkv�mdir � framhaldi af �v�. Ein af �st��um fyrir �essari gl�sibyggingu var a� flytja kr�ningar ��sku konunganna fr� Aachen til Mainz og �tti d�mkirkjan a� �j�na sem kr�ningarsta�ur. Borgin Mainz var l�til � �essum t�ma og haf�i �� n�gar kirkjur fyrir. Fyrsta hlutanum, 75 metra l�ngu skipi, lauk 1009, og var hann helga�ur heil�gum Marteini fr� Tours. Til beggja enda voru k�rar. Tali� er a� k�rarnir �ttu a� merkja veraldleg yfirr�� biskupsins annars vegar og andleg yfirr�� hans hins vegar. � v�gludeginum, 29. �g�st 1009, sennilega eftir v�gsluna, brann kirkjan. Tali� er a� eldurinn hafi orsakast af h�t��arlj�sum. Kirkjan l� �notu� n�stu �ratugi og f�ru vi�ger�ir ekki fram fyrr en 1031-51. H�n var hins vegar v�g� 1036 � vi�urvist Konr��s II keisara. Kirkjan skemmdist enn � eldi 1081. Hinrik IV keisari l�t endurbyggja kirkjuna � langbar�ast�l � kringum �ri� 1100 og f�kk h�n �� n�verandi mynd me� �rj� skip. Hinrik d� 1106 og var� h�n �� ekki fullkl�ru� fyrr en 1239, �ar sem eftirmenn hans h�f�u takmarka�an �huga � byggingunni. �ri� 1184, nokku� ��ur en kirkjan var fullkl�ru�, h�lt Fri�rik Barbarossa keisari veislu � kirkjunni af tilefni af �v� a� synir hans tveir voru slegnir til riddara. Veisla �essi var talin mesta veisla mi�alda.

Kr�ningar

Nokkrar konungskr�ningar hafa fari� fram � d�mkirkjunni. Fj�rir konungar voru kr�ndir �ar og tv�r drottningar. A�alkr�ningarsta�ur ��skra konunga var hins vegar Aachen.

Pers�na	Kr�ningar�r	Ath.	Kr�nandi
Agnes fr� Poitou	1043	Eiginkona Hinriks III	Bardo erkibiskup
R�dolf fr� Rheinfelden	1077	Gagnkonungur	Siegfried fr� Eppstein
Matthildur fr� Englandi	1110	Eiginkona Hinriks V	Friedrich I. erkibiskup fr� Schwarzenburg
Filippus	1198		Aimo biskup fr� Tarantaise
Fri�rik II	1212		Siegfried II fr� Eppstein
Hinrik Raspe	1246	Gagnkonungur	Siegfried III fr� Eppstein

Seinni saga

1793 var franskur byltingarher � Mainz. Pr�ssar ger�u ums�tur um borgina og skutu � hana me� fallbyssum. � skothr��inni st�rskemmdist d�mkirkjan og nokkrar a�rar kirkjur. Pr�ssar n��u borginni � sitt vald og notu�u d�mkirkjuna sem vopnab�r fyrir herinn. �egar Frakkar r��u Mainz aftur snemma � 19. �ld a�skildu �eir kirkjuna fr� r�kinu og leystu biskupsd�mi� upp. Nokkrar kirkjur voru rifnar vi� �a� t�kif�ri og � upphafi st�� til a� r�fa d�mkirkjuna einnig. Biskupinn Joseph Ludwig Colmar skaut m�linu hins vegar til Napoleons sj�lfs, sem �kva� a� d�mkirkjunni skyldi bjarga�. � kj�lfari� h�fust vi�ger�ir � byggingunni. En eftir hrakfrarir Napoleons � R�sslandi veturinn 1812-13 st��vu�u Frakkar �essar framkv�mdir og notu�u kirkjuna sem hersp�tala. Hluti hennar var einnig notu� sem sv�nast�a. �a� var ekki fyrr en eftir brotthvarf Frakka 1814 a� byggingin var� noth�f � n� sem kirkja. Kirkjan f�kk �� n�tt hvolf�ak en �a� var rifi� 1870 �ar sem �a� ��tti of �ungt fyrir langskipi�. � upphafi 20. aldar f�r vatnsspegill mi�borgar Mainz a� grynnka vegna framkv�mda vi� varanlega �rbakka R�narflj�ts. �v� f�ru undirst��ur d�mkirkjunnar a� f�na en ��r voru ger�ar af sverum trj�bolum. Jar�vegsvinna vi� grunn kirkjunnar dr�st fram yfir heimstyrj�ldina fyrri en s�kum str��sins st��vu�ust framkv�mdir. � t�ma var �ttast a� kirkjan v�ri � h�ttu. 1924-28 f�kk h�n �� steypu- og st�lgrunn og bjarga�ist byggingin vi� �a�. 1942 st�rskemmdist kirkjan � h�r�um loft�r�sum. �� brunnu �ll ��kin ni�ur og ��tti �a� �� vel sloppi� mi�a� vi� a�st��ur. Vi�ger�ir st��u allt fram � 8. �ratuginn. 1975 lauk framkv�mdum og var �� haldin ��saldarh�ti� fyrir tilvist kirkjunnar.

Listaverk og d�rgripir

1631 hert�ku Sv�ar borgina Mainz � 30 �ra str��inu. �eir fluttu �msa d�rgripi d�mkirkjunnar til Sv��j��ar. Sumir �eirra eru til s�nis � s�fnum � Upps�lum enn �ann dag � dag.

Bronsdyr

Elsta listaverk d�mkirkjunnar eru bronsdyrnar sem sn�a a� marka�storginu. �etta eru fyrstu m�lmdyr sem sm��a�ar voru eftir daga Karlamagn�sar. Dyrnar voru reyndar � Frúarkirkjunni í Mainz í upphafi en hún var rifin 1803. Þá var ákveðið að setja þær upp í dómkirkjunni í stað þess að bræða þær. Efst í hurðunum er áletrun frá 1135, þar sem segir að erkibiskup Adalbert hafi veitt borginni Mainz borgarréttindi.

Maríualtari

Merkasta altari kirkjunnar er Maríualtarið. Það var búið til um 1510 í gotneskum stíl. Altaristaflan er nokkurs konar helgiskrín með viðarstyttu af Maríu mey með Jesúbarnið. Henni til sitthvorrar handar er heilagur Marteinn og heilagur Bonifatíus. Hliðartöflurnar sýna Jesú í jötunni, umkringdan foreldrum sínum og vitringunum þremur.

Minnisvarðar

Í dómkirkjunni í Mainz eru fleiri minnisvarðar um horfna biskupa en í nokkurri annarri þýskri kirkju. Biskuparnir voru yfirmenn stærsta biskupsstóls norðan Alpa en einnig kjörfurstar þýska ríkisins. Sumir voru því útnefndir kanslarar keisara og aðrir staðgenglar páfans. Elsti minnisvarðinn er frá 13. öld og er til minnis um erkibiskup Siegfried III frá Eppstein. Einn glæsilegasti minnisvarðinn er um erkibiskupinn og kardinálann Albrecht frá Brandenborg. Hann sýnir biskupinn í mannsstærð, í fullum skrúða með ríkisdjásn. Styttan stendur í fögrum boga. Neðst er áletraður platti. Oftar en ekki eru minnisvarðarnir í mannsmynd en á seinni tíð hefur minningarplatti verið látin duga. Flestir biskupanna hvíla einnig í dómkirkjunni. Þar eru tvær grafhvelfingar, hvor í sínum enda kirkjunnar. Í austurhvelfingunni er auk þess skrín með líkamsleifum heilagra frá Mainz.

Orgel

Fyrstu heimildir um orgel í dómkirkjunni eru frá 1334. Fleiri orgel fylgdu í kjölfarið. Núverandi orgel er eitt hið flóknasta í þýskri kirkju. Hún samanstendur af 7.984 pípum og er með 114 registur. Á hinn bóginn er hljómburður dómkirkjunnar ekki sérlega góður miðað við aðrar kirkjur.

Klukknaverk

Klukknaverk dómkirkjunnar samanstendur af níu klukkum. Þær elstu eru frá 1809 og voru smíðaðar meðan kirkjan var í viðgerð á franska tímanum. Það var Napoleon sjálfur sem gaf kirkjunni málminn en hann var upprunninn úr prússneskum fallbyssum sem Frakkar hernámu. Þyngsta klukkan vegur rúmlega 3,5 tonn og heitir Martinus.

Heimildir

Fyrirmynd greinarinnar var „Mainzer Dom“ á þýsku útgáfu Wikipedia. Sótt maí 2010.