Asteroidebeltet
Asteroidebeltet er eit område i solsystemet som ligg omtrentleg mellom planetane Mars og Jupiter. Her finn ein dei største konsentrasjonane av asteroidebanar. Det er ofte au kalla hovudbeltet når sett i forhold til andre konsentrasjonar av småplanetar, sidan desse au kan bli referert til som asteroidebelte.
Opphav
[endre | endre wikiteksten]Ein meiner at i dei fyrste hundreåra av historia til solsystemet blei planetar danna ved akkresjonar (oppsamlingar) av planetesimalar. Gjentatte kollisjonar førte til dei kjende steinplanetane og kjernane til gasskjempene.
Men i denne sona begrensa den sterke tyngdekrafta til Jupiter dei avsluttande trinna, og planetesimalane kunne ikkje danne ein enkel planet. I staden fortsette dei å gå i bane rundt sola som før. Sett i denne samanhengen kan asteroidebeltet bli sett på som ein relikvie av det primitive solsystemet, men mange observasjonar peikar på ein aktiv utvikling av dei fysiske forholda. Asteroidane sjølve er dermed ikkje noko spesielt urørte. Men, objekta i det ytre kuiperbeltet meiner ein har blitt lite endra sidan solsystemet blei danna.
Miljøet i asteroidebeltet
[endre | endre wikiteksten]I kontrast til den vanlege førestillinga er asteroidebeltet for det meste tomt. Asteroidane er spreidd over så stort område at det ville vore svært usannsynleg å treffe utan å sikte nøye.
Likevel er titals av tusenar asteroidar kjende i dag, og utrekningar på det totale talet er i millionklassen. Om lag 220 av dei er over 100 km store. Den st�rste lekamen i asteroidebeltet er Ceres, som er ca. 1000 km p� tvers. Den totale massen til asteroidebeltet er berekna til � vera 2,3�1021 kg (av dette utgjer Ceres over ein tredel). Massen til Pluto er st�rre enn dette talet.
Det h�ge talet p� asteroidar gir eit aktivt milj�, der kollisjonar er sv�rt vanlege (sett i astronomisk samanheng). Ein kollisjon kan fragmentere ein asteroide i ei mengde sm� bitar (som kan danne ein ny asteroidefamilie) eller kan lime to asteroidar saman om kollisjonsfarten er l�g. Etter fem milliardar �r har det n�verande asteroidebeltet ingen likskap med det originale.
Asteroidebelte er eit kjennemerke p� science fiction-historier som set drama f�r realisme sidan belta alltid er viste s� tette at eventyrlege tiltak m� settast inn for � unng� kollisjonar. Protoplanetar under danning kan nok sj� s�nn ut, men ikkje asteroidebelte. I realiteten er asteroidane spreidd over s� store omr�de at det ville vore h�gst usannsynleg � berre komma i n�rleiken av ein asteroide. Til d�mes s� har dei mange romsondane sendt til det ytre solsystemet passert tvers gjennom asteroidebeltet utan � f� problem. Ferder til asteroidar har derimot hatt avanserte m�ls�kingsprosedyrar. Filmen 2001 -en romodyss� er uvanleg i det at han p� ein realistisk m�te skildrar �n�rkontakten� skipet har med ein einleg asteroide.
Sj� au
[endre | endre wikiteksten]| Solsystemet |
|---|
 |
| Sola � Merkur � Venus � Jorda � Mars � Ceres � Jupiter � Saturn � Uranus � Neptun � Pluto � Eris |
| planetar � dvergplanetar � m�nar: M�nen � marsm�nar � jupiterm�nar � saturnm�nar � uranusm�nar � neptunm�nar � plutom�nar � erism�nen |
| sm�lekamar: meteoroidar � asteroidar/asteroidem�nar (asteroidebeltet) � kentaurar � TNO-ar (kuiperbeltet/den spreidde skiva) � kometar (Oortskya) |
| Sj� �g himmellekamar, liste over lekamar i solsystemet, sorterte etter radius eller masse, og temasida om solsystemet |