Omansk geografi

Omansk geografi
Kart over Oman Kart over Oman
Plassering
Land	Oman
Koordinatar	21�N 57�E
Totale landegrenser	1 561 km
Grenseland	Saudi-Arabia 658 km Dei sameinte arabiske emirata 609 km Jemen 294 km
Geografi
Areal - totalt: - land: - vatn:	309 500 km� 309 500 km� 0 km�
Kystlinje	2 092 km
H�gder - h�gaste punkt: - l�gaste punkt:	Jabal Shams 2 980 moh. Arabiahavet 0 moh.
Arealbruk
Dyrkbar mark	0,1 %
Permanente avlingar	0,1 %
Permanente beitemarker	4,5 %
Skogomr�de	0 %
Anna	95,3 % (2011 est)
Irrigert land	590 km� (2012)
Naturressursar
petroleum, kopar, asbest, noko marmor, kalkstein, krom, gips, naturgass
Naturfarar
Sommarvinden kan danne store sandstormar i dei indre omr�da; periodisk t�rke. Viss fare for tropiske syklonar p� kysten.
Milj�problem
Aukande saltinnhald i jorda. Strandforureining fr� oljeutslepp. Avgrensa tilgang til ferskvatn.

Oman er eit land i S�rvest-Asia, som grensar til Arabiahavet, Omanbukta og Persiabukta, mellom Jemen og Dei sameinte arabiske emirata (UAE). Oman ligg i det s�raustlege hj�rnet av Den arabiske halv�ya og dekkjer eit areal p� 309 500 kvadratkilometer. Landarealet best�r av varierande topografi: dalar og �rkenar utgjer 82 % av landmassen, fjellkjeder 15 % og kystsletta 3 %.

Plassering

Sultanatet grensar til Omanbukta, Arabiahavet og Rub' al Khali (Den tomme fjerdedelen) i Saudi-Arabia, som alle har bidrege til � isolere Oman geografisk. Historisk hadde landet kontakt med omverda via sj�en, ikkje berre til andre land, men �g mellom kystbyane i landet. Rub al Khali er vanskeleg � krysse sj�lv med moderne k�yret�y, og danna ein barriere mellom sultanatet og det arabiske indre. Al Hajar-fjella, som dannar eit belte mellom kysten og �rkenen fr� Musandamhalv�ya (Ras Musandam) til byen Sur p� det austlegaste punktet i Oman, danna ein annan barriere. Desse geografiske barrierane gjorde at det indre av Oman aldri vart utsett for utanlandske invasjonar.

Geografiske regionar

Detaljert kart over Oman

Naturen deler landet inn i sju forskjellige omr�de: Ruus al Jibal, inkludert den nordlege Musandamhalv�ya; Al Batinah-sletta som g�r s�raust langs kysten av Omanbukta; det indre av Oman innafor Al Batinah-kysten, med forfjella til Al Hajar-fjella og utkanten av �rkenomr�da; kysten Muscat-Matrah rundt neset Ras al Hadd og ned til Arabiahavet; �ya Masirah; og til slutt den nakne kystlinja s�r til Dhofar-omr�det i s�r.

Utanom det t�kete og frodige Dhofar, er heile kysten og l�glanda kring Al Hajar-fjella ein del av �koregionen Omanbukta �rken og halv�rken, medan sj�lve fjella er eit eige habitat.

Ruus al Jibal

Fr� Khawr ash Shamm, eller Elphinstone.

Det nordlegaste omr�det, Ruus al Jibal, strekkjer seg fr� Musandamhalv�ya til grensa med Dei sameinte arabiske emirata (UAE) ved Hisn al Diba. Det grensar til Hormuzsundet, som knyter Persiabukta til Omanbukta, og er skild fr� resten av sultanatet av ei landstripe som h�yrer til UAE. Dette omr�det best�r av l�ge fjell og utgjer den nordlegaste delen av Al Hajar al Gharbi-fjella (Vest-Al Hajar). To bukter, Elphinstone (Khawr ash Shamm) og Malcom (Ghubbat al Ghazirah), kl�yver kystlinja kring ein tredjedel fr� Hormuzsundet og p� eit punkt er dei skilde av berre nokre f� hundremeter med land. Kystlinja er s�rs ujamn, og Elphinstone-bukta er seksten kilometer lang og omgjeven av fjell p� 1000 til 1250 moh. Bukta er ofte blitt samanlikna med fjordar i Noreg.

Al Batinah

For meir om dette emnet, sj� Al Batinah-regionen.

UAE-omr�det som skil Ruus al Jibal fr� resten av Oman strekkjer seg nesten s� langt s�r som kystbyen Shinas. Ei smal, folkerik kystlette kalla Al Batinah g�r fr� staden der sultanatet byrjar att og til byen As Sib, kring 140 kilometer i s�raust. Over slettene g�r ei rekkje wadiar, og desse er tett folkesette i dei �vre delane, og kjem ned fr� Al Hajar al Gharbi-fjella i s�r. Eit band av oasar, som f�r vatn fr� brunnar og underjordiske kanalar (falaj), strekkjer seg langs heile sletta, kring ti kilometer inn fr� kysten.

Kystomr�det Muscat-Matrah

S�r for As Sib endrar kysten karakter. I kring 175 km, fr� As Sib til Ras al Hadd, er kysten naken og klippete. Her er det ingen oppdyrking og f� bustader. Sj�lv om djupna utafor denne kysten gjer det relativt lett � segle, er det f� naturlege hamner eller trygge ankerplassar. Dei to beste er ved Muscat og Matrah, der dei naturlege hamnene st�tta veksten av desse byane.

Austkysten og �ya Masirah

Landskap p� austkysten av Oman.

Det aude kystomr�det fr� Jalan til Ras Naws har ikkje noko spesifikt namn. L�ge �sar og �ydemark m�ter havet over lange strekkje. Midt p� denne kysten og kring 15 km utafor land, ligg den aude �ya Masirah. Ho er kring 17 km lang og ligg strategisk til ved innl�pet til Omanbukta fr� Arabiahavet. P� grunn avplasseringa vart det bygd milit�re anlegg av britane, og sidan nytta av USA, etter ein avtale mellom Oman og USA i 1980.

Det indre av Oman

Landsby ved fjellet Jebel Dhawi.

Vest for kystomr�da ligg ei h�gslette i det sentrale Oman. Al Hajar-fjella dannar to kjeder: Al Hajar al Gharbi-fjella og Al Hajar ash Sharqi-fjella (Aust-Al Hajar). Dei er delte av Wadi Samail (den st�rste wadien i fjellomr�det), ein dal som er den tradisjonelle vegen mellom Muscat og det indre. H�gda ligg p� kring 1200 moh, men toppane langs fjellkammane, som Jebel Akhdar (Det gr�ne fjellet), stig til meir enn 3 000 moh. Jabal Akhdar er den einaste staden der den unike villgeitarten arabisk tahr lever. I h�p om � redde dette sjeldne dyret erkl�rte sultan Qabus ibn Said denne delen av fjellet ein nasjonalpark. Bak Al Hajar al Gharbi-fjella ligg to innlandsomr�de, Az Zahirah og Indre Oman, skild av ein utstikkar fr� Rub al Khali. Ved Al Hajar ash Sharqi-fjella ligg sandregionane Ash Sharqiyah og Jalan, som �g grensar til �rkenen.

Dhofar guvernement

Vegetasjon i Dhofar med viraktre (Boswellia sacra)

For meir om dette emnet, sj� Dhofar.

Dhofar-regionen strekkjer seg fr� Ras ash Sharbatat til grensa med Jemen og nord til grensa med Saudi-Arabia. Hovudstaden, Salalah, var den permanente residensen til sultan Said ibn Taimur Al Said og f�destaden til sonen og etterf�lgjaren hans, Qabus ibn Said. Dei h�gaste toppane her er kring 2 000 meter over havet. Kysten av Dhofar er frodig og f�r vatn av monsunt�ke fr� Indiahavet og er ein del av �koregionen kystt�ke�rken p� Den arabiske halv�ya.

Beitande kamelar.

Klima

SeaWiFS fanga denne sandstormen som bles ut over Arabiahavet fr� Oman, 12. mars 2000.

Med unntak av Dhofar-omr�det, som har eit sterkt monsunklima og f�r varme vindar fr� Indiahavet, er klimaet i Oman ekstremt heitt og t�rt det meste av �ret.

Sommaren byrjar i midten av april og varer til oktober. Dei h�gaste temperaturane er registrerte i det indre, der ein har m�lt temperatur opp til 50,8 �C. P� Al Batinah-sletta, g�r sommartemperaturane sjeldan over 47 �C, men p� grunn av den l�ge lendet, kan r�ma verte s� h�g som 90 %. Middeltemperaturen om sommaren i Muscat er 33 �C, men gharbi (tyder vestleg), ein kraftig vind som bles fr� Rub al Khali, kan heve temperaturen i byane ved Omanbukta med 6 til 10 grader.

Vintertemperaturane er milde og behagelege, og varierer mellom 18 og 26 �C.

Nedb�rsmengdene p� kysten og det indre plat�et varierer fr� 20 til 100 mm i �ret og fell midt eller seint p� vinteren. I fjella, s�rleg over Jebel Akhdar, kjem det langt meir nedb�r, og ein kan f� opp til 900 mm.

Sidan plat�et Jebel Akhdar best�r av por�s kalkstein, siv regnet raskt gjennom det, og vegetasjonen, som ein kunne vente var frodig, er heller skrinn. Eit stort reservoar under plat�et dannar kjelder for dei l�gtliggande omr�da. I tillegg f�rer ein enorm wadi vatn til desse dalane, og gjer omr�det til eit godt jordbruksomr�de i �r d� det kjem nok nedb�r.

Dhofar nyt godt av den s�rvestlege monsunen mellom juni og september, og f�r tyngre nedb�r og har kontinuerlege elvar. Dette gjer omr�det til det mest frodige i Oman.

Stundom kan ein syklon fr� Indiahavet g� i land i Oman og f�re med seg store nedb�rsmengder, slik syklonen Kelia gjorde i 2011. Oman vart r�ka av syklonen Gonu den 6. juni 2007. Store omr�de kring hovudstaden Muscat og i Amerat og Quriyat vart hardt r�ka. Gonu trefte f�rst den s�rlege byen Sur seint den 5. juni 2007. I mai 2018 vart landet r�ka av syklonen Mekunu, som d� var p� sitt mest intense. Salalah, like aust for der syklonen gjekk i land, hadde vedvarande vindar p� 96 km/h. I Dhalkoot m�lte ein vindkast p� 110 km/h. Syklonen f�rte med seg sterk vind og mykje nedb�r. I l�pet av fire dagar regna det 617 mm i Salalah, fem gonger meir enn �rsgjennomsnittet. Vegar, wadiar og l�gtliggande omr�de blei oversv�mte. Regnet samla seg i dammar, og skapte for fyrste gong p� 20 �r innsj�ar i Rub' al Khali, som vanlegvis berre f�r 30 mm i �ret.

Maritimt

Maritime krav:

• territorial farvatn: 12 nautiske mil
• kontinuerleg sone: 24 nautiske mil
• eksklusiv �konomisk sone: 200 nautiske mil

Milj�problem

Naturlege farar: Sommarvindane kan danne store sandstormar i dei indre omr�da i t�rkeperiodar. Etter regn kan wadiane fyllast med regnvatn og store landomr�de fl�yme over. Ein syklon kan n� land og skape kraftig flaum eller bl�se sand over store omr�de.

Milj�problem: Aukande saltinnhald i jorda. Strandforureining fr� oljeutslepp. Det er avgrensa tilgang til ferskvatn.

Internasjonale milj�avtalar: Oman er delaktig i avtalar som gjeld biologisk mangfald, klimaendringar, Kyoto-avtalen, ørkenspreiing, miljøfarleg avfall, havrett, vern av ozonlaget, skipsforureining og kvalfangst.

Sjå òg

• Oman

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Geography of Oman» frå Wikipedia på engelsk, den 2. juni 2016.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
•  Denne artikkelen inneheld stoff som er offentleg eige frå nettside eller dokument frå Library of Congress Country Studies.
• Oman i The World Factbook

• Delar av denne artikkelen bygger på «Cyclone Mekunu» frå Wikipedia på engelsk, den 14. mai 2022.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Omansk geografi