Ans 1470
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]1471 : en Africa Orientala, plusors estats musulmans capitèron de s'unir per declarar una « guèrra santa » còntra Etiopia. Dins aquò, seis atacas foguèron rebutadas (→ 1473).
1471 : mòrt de l'emperaire inca Pachacutec que foguèt remplaçat per son fiu Tupac Yupanqui. Son rèine marquèt lo començament de l'expansion territòriala inca. Bastiguèt tanben plusors monuments importants (Temple dau Soleu, Machu Picchu...).
1472 : inquiets de l'emergéncia dau Principat de Moscòu, lei caps dau reiaume de Polonha-Lituània e dau Khanat de l'Òrda d'Aur signèron una aliança.
1473-1474 : tocadas per una epidemia, leis armadas etiopianas en guèrra còntra sei vesins musulmans deguèron se retirar vèrs sei frontieras onte capitèron de blocar divèrseis atacas. Aquò entraïnèt una pausa dins lei combats.
1473-1478 : en Mesoamerica, campanha victoriosa dau tlatoani Axayacatl que capitèt de sometre la vila de Tlatelolco e lei pòbles de la Vau de Toluca en 1473. Pasmens, aquò entraïnèt una reaccion dei Tarascs que capitèron d'expulsar leis Astècs de la region de Toluca.
1475 : conquista dau comptador genoés de Caffa en Crimèa per leis Otomans.
1478 : mòrt dau negus Baeda Maryam que foguèt remplaçat per son fiu Eskender (1478-1494) qu'èra encara un enfant de sèt ans. Una regéncia dirigida per la rèine Romna, l'abat Tasfa Giyorgis e lo senhor Amda Mikael foguèt establida. Dins lei fachs, Amda Mikael dirigiguèt lo país car Romna se retirèt rapidament au monastèri de Debre Libanos e car Tasfa Giyorgis aviá pas lei competéncias necessàrias per dirigir leis afaires de l'Estat.
1478 : en Insulíndia, conquista de Trowulan per lei fòrças dau reiaume de Kediri e mòrt dau rèi Kertabumi. Aquò entraïnèt la disparicion de Majapahit que foguèt annexat per lo venceire[1].
1479 : fin de la Premiera Guèrra Turcoveneciana (iniciada en 1463). S'acab�t per una vict�ria otomana. Ven�cia degu�t acceptar la p�rda de Mor�a, de Negroponte e d'Albania. En mai d'aqu�, degu�t pagar una importanta indemnitat per gardar sei privil�gis comerciaus.
1479 : conquista dau Sultanat de Jaunpur per lei tropas de Bahlul Lodi. Aqu� marqu�t la restauracion de la poissan�a dau Sultanat de Delhi apr�s lei pilhatges de Tamburlan.
Cultura
[modificar | Modificar lo c�di]
1479 : per la f�sta dau fu�c nov�u, leis Ast�cs acab�ron la realizacion de la � P�ira dau Soleu � qu'es uei venguda un simb�l major de l'art precolombian. Es un disc monolitic de basalt de de 3,6 m�tres de diam�tre e de 1,22 m�tre d'espessor que son pes es d'aperaqu� 24 tonas. Sa foncion precisa es desconeguda mai �ra probablament un cuauhxicalli, es a dire un autar e un receptacle de sacrifici.
Sci�ncias e tecnicas
[modificar | Modificar lo c�di]1472 : publicacion de Theoricae novae planetarum de l'astron�m e matematian austrian Georg von Peuerbach (1423-1461). Son obratge agu�t la particularitat d'�sser lo premier libre d'astronomia que fogu�t estampat e que conogu�t una difusion larga.
1477 : en Fran�a, per accelerar lei comunicacions, creacion dau Rel�u dei P�stas per lo r�i Lo�s XI.
Dec�s
[modificar | Modificar lo c�di]- Baede Maryam, negus d'Etiopia.
- Leon Battista Alberti, sabent e filos�f italian.
- Guillaume Du Fay, musician francoflamenc.
- Pachacutec, emperaire inca.
- Regiomontanus, sabent alemand.
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Ranawijaya, rèi de Kediri e fiu de Singhawikramawardhana qu'èra lo rèi legitim de Majapahit caçat per una revòuta de Kertabumi en 1468, proclamèt la reconstitucion de Majapahit. Pasmens, dins lei fachs, lo govèrn e l'administracion demorèron aquelei de son reiaume de Kediri.