Przejdź do zawartości

Napój alkoholowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czerwone wino

Napój alkoholowy (alkohol, arab. al-kohl ‘proszek’, ‘coś delikatnego’[1][2][3]) – napój zawierający etanol, jedna z najpopularniejszych używek. Napoje alkoholowe dzielone są na piwa, wina oraz alkohole spirytusowe. Spożywanie napojów alkoholowych jest legalne w większości krajów, a ponad 100 państw posiada przepisy regulujące ich produkcję, sprzedaż i spożywanie. W Polsce, według definicji ustawowej, napój alkoholowy to każdy produkt przeznaczony do spożycia zawierający więcej niż 0,5% alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego[4].

Podział

[edytuj | edytuj kod]
Strefy popularności alkoholu w Europie

     pas wódki

     pas piwa

     pas wina

Oferta handlowa baru w zachodniej Polsce (l. 90 XX w.)

Wysokoprocentowe napoje alkoholowe

[edytuj | edytuj kod]

Są to: spirytus, wódki, nalewki, likiery i inne trunki zawierające destylowany alkohol. Mogą zawierać dodatki: cukier, owoce, zioła, przyprawy, a nawet kwiatostany. Klasyfikacja jest trudna, ponieważ czasami pod jedną nazwą może kryć się alkohol sporządzony – w zależności od receptury – na przykład jako nalewka lub likier lub też do sporządzenia danego trunku mógł być użyty koniak.

Zgodnie z definicją przyjętą w „Ustawie z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych”, napojem spirytusowym jest m.in. napój o zawartości alkoholu wynoszącej minimum 15% obj.[5] Bywają one określane nazwą „napój wyskokowy”[6][a].

Przykłady wysokoprocentowych napojów alkoholowych:


Średnio- i niskoprocentowe napoje alkoholowe

[edytuj | edytuj kod]
Wybór piw w niemieckim supermarkecie

Są to wina, miody pitne i piwa. Wina można podzielić ze względu na kolor, z uwagi na to, z czego są przyrządzane, lub ze względu na zawartość cukru (wytrawne, półwytrawne, półsłodkie i słodkie). Znawcy twierdzą, że na miano prawdziwego wina zasługują tylko wina gronowe.

Piwa też mogą być silniejsze, słabsze lub bezalkoholowe, jednakże zasadniczą różnicę między różnymi gatunkami piw stanowi ich proces produkcji. Poza tym wyróżnić można piwa jasne i ciemne.

Koktajle

[edytuj | edytuj kod]

Do napojów alkoholowych zalicza się również aperitify i koktajle, czyli napoje uzyskiwane po połączeniu różnych rodzajów alkoholi i soków, z dodatkiem specyficznych przypraw i substancji barwnikowych.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Do napojów alkoholowych znanych najdłużej należą wino oraz piwo, natomiast w Polsce miód pitny (otrzymywany przez sfermentowanie roztworu miodu w wodzie). Robienie miodu pitnego było rytualnym aktem większości antycznych kultur i niektórzy archeolodzy twierdzą, że nabycie umiejętności produkcji alkoholu zapoczątkowało proces przeistoczenia się ludzkości z „dzikiej” w cywilizowaną. Destylacja wina do produkcji wysokoprocentowych napojów alkoholowych została odkryta przez arabskiego alchemika Gebera, a jego metody zostały zaadaptowane przez Europejczyków. Uważano, że alkohol posiada właściwości magiczne i lecznicze, a proces jego destylacji był licencjonowany przez rządy w większości krajów. W Indiach napoje alkoholowe uważa się za święte i poświęcone są one bogu Warunie. Tradycja serwowania aromatyzowanych wódek (likierów) dla gości po spożytym obiedzie uważana jest tam za gwarancję zdrowia i bezpieczeństwa. Tradycja chińska twierdzi, że zatrucie alkoholowe u ludzi spowodowane jest nieumiejętnością kooperacji z bardzo mocnymi duchowymi siłami zawartymi w napojach alkoholowych[8].

Alkohol był istotnym elementem uczt i biesiad. Co więcej, był on uważany za uniwersalne remedium na choroby zakaźne i epidemiczne, jak dżuma, grypa hiszpanka. Zwyczaj ten był wielokrotnie opisywany w dziejach kultury (Dekameron, Maska czerwonego moru, Dziennik roku zarazy)[9].

Spożycie

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce w 2013 roku spożycie alkoholu w przeliczeniu na osobę wyniosło 9,67 l[10].

Spożycie alkoholu w litrach per capita (powyżej 15. roku życia) na rok

Ponad połowa Polaków (56%) deklaruje, że pije alkohol okazjonalnie, mniej niż co dziesiąty badany spożywa go często (8%), a co trzeci unika okazji do picia alkoholu lub w ogóle nie bierze go do ust (33%). Najczęściej spożywanym alkoholem jest piwo[11].

Cena prostych napojów alkoholowych (wódek czystych i spirytusu spożywczego) w wielu krajach wynika z podatków (akcyzy) nakładanych na te produkty, a nie z kosztów ich produkcji. na początku XXI w. rzeczywisty koszt wytworzenia 1 litra spirytusu w procesie fermentacji wynosił 0,2–1,2 euro, w zależności od substratu rolnego i kraju[12][13].

Ograniczenia prawne w obrocie napojami alkoholowymi

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce obrót napojami alkoholowymi wymaga posiadania stosownego zezwolenia.

Art. 15 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2023 r. poz. 2151) zakazuje sprzedaży napojów alkoholowych osobom nietrzeźwym, do lat 18 oraz na kredyt i pod zastaw.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Przymiotnik „wyskokowy” pochodzi od słowa „wyskok”, które w XVIII w. oznaczało gaz wydzielający się podczas ogrzewania danej substancji. Podczas ogrzewania płynów zawierających alkohol uzyskuje się „wyskok winny”, czyli spirytus[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. alkohol, [w:] Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927, s. 3 [dostęp 2024-04-23].
  2. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać alkohol [w:] W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego [online], PWN [dostęp 2024-04-23].
  3. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać alkohol [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-04-23].
  4. Art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmow (Dz.U. z 2023 r. poz. 2151).
  5. Parlament UE i Rada, Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1576/89 [online], 15 stycznia 2008 [dostęp 2018-03-01].
  6. alkoholowe napoje, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-04-23].
  7. Roman Mierzecki, Sylwetki uczonych. JędrzeJ Śniadecki i ruten, „Wiadomości Chemiczne”, 65 (5–6), 2011, s. 511–527 [dostęp 2024-04-23].
  8. Alchemical Properties of Foods – AlchemyLab.com.
  9. Łukasz Martowski, Morowe remedium. Obraz alkoholu jako ludowego panaceum wobec wybranych epidemii na przestrzeni lat oraz jego miejsce w świadomości społecznej, [w:] Aleksander K. Smakosz, Mateusz Dąsal (red.), Epidemie – od historycznych postaci leku po COVID-19, Częstochowa: Pharmacopola, 2021 (seria Acta Uroborosa, t. 1), s. 99–120, ISBN 978-83-957703-3-3, ISSN 2720-2593.
  10. Minister Zdrowia: Sprawozdanie z wykonania ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w okresie od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r.. 2014. [dostęp 2015-07-10].
  11. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_151_19.PDF
  12. Sławomir Podlaski, Paliwo z buraków, „Farmer”, 05/2007, 15 marca 2007 [dostęp 2024-04-23].
  13. Sławomir Podlaski, Burak cukrowy jako surowiec do produkcji etanolu, Stowarzyszenie Techników Cukrowników [zarchiwizowane 2009-01-16].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]