Rudolf Agricola młodszy
Rudolf Agricola, inne formy nazwiska: Hydroburgius; Rudolphus Johannis de Constantia; Wasserburgensis; Rhaetus; Baumann(?), (ur. ostatnia ćwierć XV w., zm. początek marca 1521 w Krakowie) – docent Uniwersytetu Krakowskiego, poeta, humanista i wydawca.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Z pochodzenia Szwajcar. Urodził się w okolicach Wasserburga nad Jeziorem Bodeńskim, w rodzinie włościańskiej, jako syn Jana. Kształcił się początkowo w Rottweil (1501-1505), na uniwersytecie w Lipsku (1507-1508) i Wrocławiu (prawdopodobnie: 1508-1509). Latem roku 1510 wpisał się do metryki Uniwersytetu Krakowskiego, gdzie studiował język grecki, humaniora oraz filozofię, słuchając wykładów m.in. Pawła z Krosna i Michała Falkenera. W roku 1511 uzyskuje bakalaureat sztuk wyzwolonych, po czym wykładał prywatnie w Bursie Niemieckiej, ogłaszając swoje pierwsze utwory poetyckie. W latach 1511–1514 przebywał w Budzie i Ostrzyhomiu na stanowisku rektora szkoły katedralnej (metropolitalnej). W październiku 1514 przenosi się do Wiednia z zamiarem podjęcia studiów prawniczych na tamtejszym uniwersytecie (studiował tam do roku 1517). Podczas pobytu w Wiedniu cesarza Maksymilian ozdabia go wawrzynem poetyckim i tytułem poeta laureatus. W roku 1517 powraca do Krakowa, obejmując ustanowioną z zasiłku episkopatu polskiego nadzwyczajną katedrę poetyki w Uniwersytecie. Obowiązki wykładowcy łączył odtąd z udzielaniem lekcji prywatnych paziom włoskim królowej Bony oraz synom patrycjuszów krakowskich. Kontynuował przy tym działalność wydawniczą i poetycką, tworząc przedmowy do dzieł innych autorów (m.in. podręcznik fizjonomii Jana z Głogowa). Pozostawał w przyjaźni z kręgiem humanistów krakowskich, jednak od 1519 roku zrażony do stosunków krakowskich nosił się z myślą przeniesienia do St. Gallen, Wiednia, Lipska lub Wittenbergi.
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Ważniejsze utwory
[edytuj | edytuj kod]- De divo Casimiro, regio Poloniae et Lituanie principe, signis ac miraculis clarissimo... carmen elegiacum, Kraków 1511, druk. F. Ungler
- Oratio ad... Petrum Tomitium... die XVIII Jul. Anno d. MDXV Viennensis universitatis nomina habita. Cum ejusdem Carmine sapphico ad... Michaelem Vratislaviensem, Wiedeń 1515, druk. J. Sigrenius; przedr. Joachim Vadianus: Orationes Viennae... ad D. Maximilianum, Wiedeń 1516
- Hymnus de divo presule et martyre Stanislao, Kraków 1519, druk. H. Wietor[1].
Prace edytorskie
[edytuj | edytuj kod]- F. Beroaldus: Modus epistolandi, Kraków 1512, druk. F. Ungler
- Aristoteles: Libri de anima, Kraków 1512, druk. F. Ungler; wyd. następne Kraków 1519
- K. Ursinus Velius: Epistolarum et epigrammatum liber, Wiedeń 1517, druk. J. Sigrenius
- Cicero: Pro rege Deiotaro ad C. Cesarem oratio, Kraków 1518, druk. H. Wietor; fragm. przedmowy przedr. A. Jocher: Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce t. 1, Wilno 1840, s. 154
- Crates Thebanus: Epistole aureis sententiis, Kraków 1518, druk. H. Wietor
- Jan z Głogowa: Phisionomia, Kraków 1518, druk. H. Wietor.
Listy
[edytuj | edytuj kod]- Do i od Joachima Vadiana, wyd. E. Arbenz i H. Wartmann: Die Vadiansiche Briefsammlung t. 1-6, 1888-1913, (tu m.in. przedrukowano: Habes lector hoc libello... ad Joachimum Vadianum... epistolam, qua de locorum nonnullorum obscuritate quaestio fit et percontatio Joachimi Vadiani... ad eundem epistolam... ratio explicatur, Wiedeń 1515, druk. J. Sigrenius; także przedr. D. Niger: Geographiae commentariorum libri XI, Bazylea 1557).
Wybrane opracowania nt. Agrycoli
[edytuj | edytuj kod]- J. D. A. Janocki: Nachricht von denen in der Hochgräflich-Zaluskischen Bibliothek sich befindenden raren polnischen Büchern cz. 4, Wrocław 1753, s. 130-133
- J. D. A. Janocki: Janociana t. 1, Warszawa 1776, s. 6-14
- J. Sołtykowicz: O stanie Akademii Krakowskiej, Kraków 1810, s. 239
- H. Juszyński: Dykcjonarz poetów polskich t. 1, Kraków 1820
- J. E. Jankowski: Krótki rys logiki wraz z jej historią, Kraków 1822, s. 180-181
- M. Wiszniewski: Historia literatury polskiej t. 3, Kraków 1841, s. 215-216, 323-324
- Agrykola (Rudolphus junior, młodszy), "Encyklopedia powszechna" Orgelbranda, t. 1 (1859)
- J. Aschbach: Geschichte der Wiener Universität t. 2, Wiedeń 1877
- J. K. Plebański: Agrykola Rudolf młodszy, "Encyklopedia wychowawcza" t. 1 (1880)
- P. Chmielowski: Agricola Rudolf, "Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana" t. 1 (1890).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rudolf Agricola , Hymnus de diuo presule et martyre Stanislao, tutelari Poloniae patrono, [Wyd. A]., Kraków: Hieronymus Vietor impressit, 1519 .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Barycz: Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce Odrodzenia, Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków, 1933, s. 31-37.
- Gustav Bauch: Deutsche Scholaren in Krakau in der Zeit der Renaissance 1460 bis 1520, s. 68-69.
- Historia nauki polskiej. Pod. red. Bogdana Suchodolskiego. T. VI. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1974, s. 5-6.
- T. 2: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964, s. 5-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dzieła Rudolfa Agricoli w bibliotece Polona