Prijeđi na sadržaj

Paul Newman

Izvor: Wikipedija
Paul Newman
Joanne Woodward i Paul Newman 1958. godine
Biografske informacije
RođenjePaul Leonard Newman
(1925-01-26)26. 1. 1925.
Cleveland, Ohio, USA
Smrt26. 9. 2008. (dob: 83)
Westport, Connecticut, USA
SupružnikJackie Witte (1949–1958)
Joanne Woodward (1958–2008)
Opus
Djelatni period1952 - 2008

Pol Njuman (engl. Paul Newman) je bio američki glumac, režiser, producent, preduzetnik, vozač auto trka i humanitarac, rođen 26. januara 1925. godine u Klivlendu (Ohajo), a umro 26. septembra 2008. u Vestportu (Konektikat). U svojoj karijeri nagrađivan je nagradama kao što su: Oskar, Zlatni globus, Udruženja filmskih glumaca, Emi, kao i mnogim počasnim nagradama i priznanjima. Osnivač je kompanije Newman's Own, iz koje donira celi profit i priloge u dobrotvorne svrhe. Do maja 2007. godine ove donacije su premašile 220.000.000 dolara. Njuman je umro od raka pluća u svom domu u Vestportu (Konektikat).

Rani život

[uredi | uredi kod]

Rođen je u Šejker Hajtsu (predgrađe Klivlenda), kao sin Tereze (rođene Fetzer ili Fetsko; slovački Terézia Fecková)[1][2] i Artura Samjuela Njumana koji je vodio prodavnicu sportske opreme.[3][4] Njegov otac je bio jevrejske, a njegova majka katoličke veroispovesti. Majka mu je bila slovakinja, rođena u Ptičie (bivši Peticse) u tadašnjoj Austrougarskoj (sadašnja Slovačka).[2][5][6] Njuman se izjašnjavao kao jevrej, navodeći da je to "veći izazov".[7] Njegova majka je radila u prodavnici njegovog oca dok je odgajala njega i njegovog brata Artura (koji je kasanije postao producent).[8]

Njuman je pokazao rani interes za glumu, u čemu ga je njegova majka ohrabrivala. Sa sedam godina je imao svoj glumački debi u školskoj produkciji koja se zvala Robin Hud. Maturirao je na Srednjoj školi Šejker Hajts 1943. godine, a kasnije je pohađao Univerzitet Ohajo u Atensu (Ohajo) gde se pridružio bratstvu Phi Kappa Tau.[8]

Filmska karijera

[uredi | uredi kod]

Na Brodveju je debitovao u komadu Vilijama Indža Piknik zajedno sa glumicom Kim Stenli. Potom je nastupao u dramama Sati očaja i Slatka ptica mladosti sa glumicom Džeraldinom Pejdž. Godine 1962. zaigrao je i u filmskoj verziji Slatke ptice mladosti ponovo sa Džeraldinom Pejdž.

Njegov prvi film je bio Srebrni putir (1954), da bi kasnije usledile kritičarski hvaljene uloge u filmovima: Neko tamo gore me voli (1956), kao bokser Roki Grazijano; Mačka na usijanom limenom krovu (1958), gde je igrao sa Elizabet Tejlor; i Mladi iz Filadelfije (1959), sa Barbarom Raš i Robertom Vonom.

Njuman se pojavio na audiciji zajedno sa Džejmsom Dinom za film Istočno od raja (1955). Din je dobio ulogu Kala Traska dok je uloga Arona Traska, prvobitno namenjena Njumanu, dodeljena Ričardu Davalosu. Iste godine igrao je zajedno sa Evom Mari Sejnt i Frenkom Sinatrom u predstavi Torntona Vajdlera Naš grad. Predstava je prikazana uživo i u boji preko televizije.

Njuman je bio jedan od nekoliko glumaca koji je uspešno nastavio karijeru iz 50-ih u 60-e i 70-e. Njegova pobunjenička ličnost je prihvaćena i od sledeće generacije. Njegovi poznatiji filmovi 60-ih i 70-ih su: Egzodus (1960), Hazarder (1961), Had (1963), Pokretna meta (1966), Hombre (1967), Hladnoruki kažnjenik (1967), Pakleni toranj (1974), Surova igra (1977) i Presuda (1982). Sarađivao je sa glumcem Robertom Redfordom i režiserom Džordžom Rojom Hilom u filmovima Buč Kasidi i Sandens Kid (1969) i Žaoka (1973). Najviše je sarađivao sa suprugom, glumicom Džoanom Vudvard i to u filmovima Dugo toplo leto (1958), Okupite se oko zastave, momci! (1958), S terase (1960), Pariski bluz (1961), A New Kind of Love (1963), Winning (1969), WUSA (1970), The Drowning Pool (1975), Hari i sin (1984) i Gospodin i gospođa Bridž. Takođe, zajedno su igrali i u mini-seriji Empire Falls, ali nisu imali zajedničkih scena.

Dvadesetpet godina nakon filma "Hazarder" (1961), u kome je igrao Edija Felsona, reprizirao je istu ulogu u filmu Martina Skorsezea Boja novca. Za ulogu u ovom filmu je nagrađen Oskarom za najboljeg glavnog glumca.

Godine 2003. je ponovio ulogu u predstavi Our Town pa je nominiran za nagrade Toni i Emi. Njegova poslednja filmska uloga na ekranu je bila uloga šefa mafije Džona Runija u filmu Put bez povratka gde je igrao zajedno sa Tomom Henksom. Nakon toga je pozajmio glas u animiranom filmu Cars a bio je i narator u filmu Dejl, koji govori u legandarnom NASCAR vozaču Dejlu Ernhartu.

Njuman se povukao iz glumačkog posla 25. maja 2007. godine sa obrazloženjem da ne može da nastavi da glumi na nivou na kojem bi on hteo.

Brakovi i porodica

[uredi | uredi kod]

Njuman se ženio dva puta. Njegov prvi brak je bio sa Džeki Viti sa kojom je bio u braku od 1949. do 1958. godine. Sa Viti je imao sina Skota i dve kćerke Suzanu Kendal i Stefani. Njegov sin Skot Njuman koji se pojavio u filmovima Breakheart Pass, Pakleni toranj i Fraternity Row je umro od predoziranja drogom. Nakon toga Pol Njuman je u sećanje na svog sina osnovao Centar Skota Njumana za zavisnike od droge. Suzana pravi dokumentarne filmove, a i glumica je, kako u pozorištu tako i na filmu. Bila je koproducent u Njumanovam filmu The Shadow Box, za koga je nominovana za nagradu Emi.

Njegov drugi brak je bio sa glumicom Džoanom Vudvard s kojim se venčao 29. januara 1958. godine. Sa njom ima tri kćerke Elenor "Nel" Terezu (1959), Melisu "Lizi" Stjuart (1961) i Kler "Kleu" Oliviju (1965). Njegova kćerka Elenor (u filmu potpisana kao Nel Pots) je igrala jednu od glavnih uloga pored svoje majke u filmu koga je Njuman režirao, film se zvao Uticaj gama-zraka na sablasne nevene.

Živeo je daleko od holivudskog okruženja u Vestportu (Konektikat), gde je bio posvećen svojoj supruzi i porodici. Kada su ga pitali o njegovoj otuđenosti, odgovorio je: "Zašto ići napolje po hamburger, kada možeš imati odrezak kod kuće".

Filmografija

[uredi | uredi kod]
God. Srpski naziv Originalni naziv Uloga
Glumac
1954 Srebrni putir The Silver Chalice Bazil
1956 Neko tamo gore me voli Somebody Up There Likes Me Roki Grazijano
Mučenje The Rack kapetan Edvard V. Hol mlađi
1957 Priča o Helen Morgan The Helen Morgan Story Lari Maduks
Dok ne isplove Until They Sail kapetan Džek Harding
1958 Dugo toplo leto The Long, Hot Summer Ben Kvik
Levoruki revolveraš The Left Handed Gun Bili Kid
Mačka na usijanom limenom krovu Cat on a Hot Tin Roof Brik Polit
Okupite se oko zastave, momci Rally 'Round the Flag, Boys! Hari Banerman
1959 Mladi iz Filadelfije The Young Philadelphians Entoni Džadson Lorens
1960 S terase From the Terrace Dejvid Alfred Iton
Egzodus Exodus Ari Ben Kanan
1961 Hazarder The Hustler Edi Felson
Pariski bluz Paris Blues Ram Bouen
1962 Slatka ptica mladosti Sweet Bird of Youth Čans Vejn
Avanture mladog čoveka Hemingway's Adventures of a Young Man Ad Fransis, Batler
1963 Had Hud Had Banon
A New Kind of Love Stiv Šerman
Nagrada The Prize Endru Krejg
1964 What a Way to Go! Lari Flint
The Outrage Huan Karasko
1965 Lady L Armand Denis
1966 Pokretna meta Harper Lu Harper
Pocepana zavesa Torn Curtain prof Majkl Armstrong
1967 Hombre Hombre Džon Rasel
Hladnoruki kažnjenik Cool Hand Luke Luk Džekson
1968 Tajni rat Harija Friga The Secret War of Harry Frigg redov Hari Frig
1969 Paklena staza Inidijanapolisa Winning Frenk Kapjua
Buč Kasidi i Sandens Kid Butch Cassidy and the Sundance Kid Buč Kasidi
1970 WUSA Rajnhart
1971 Sometimes a Great Notion Henk Stamper
1972 Džeparac Pocket Money Džim Kejn
Život i vreme sudije Roja Bina The Life and Times of Judge Roy Bean Roj Bin
1973 Čovek iz Australije The MacKintosh Man Džozef Rirden
Žaoka The Sting Henri Gondorf
1974 Pakleni toranj The Towering Inferno Dag Roberts
1975 The Drowning Pool Lu Harper
1976 Bafalo Bil i Indijanci Buffalo Bill and the Indians Vilijam F. "Bafalo Bil" Kodi
1977 Surova igra Slap Shot Redži "Redž" Danlop
1979 Kvintet Quintet Eseks
1980 Kad je kraj blizu When Time Ran Out... Henk Anderson
1981 Fort Apache the Bronx Merfi
Bez pakosti Absence of Malice Majkl Kolin Galager
1982 Come Along with Me
Presuda The Verdict Frenk Galvin
1984 Hari i sin Harry and Son Hari Kič
1986 Boja novca The Color of Money Edi Felson
1989 Debeljko i mališa Fat Man and Little Boy general Lesli R. Grouvs
Blaze Erl K. Long
1990 Gospodin i gospođa Bridž Mr. and Mrs. Bridge Volter Bridž
1993 La Classe américaine Dejv
1994 Veliki skok The Hudsucker Proxy Sidni DŽ. Masberger
Ničija budala Nobody's Fool Donald DŽ. "Sali" Salivan
1998 Sumrak Twilight Hari Ros
1999 Poruka u boci Message in a Bottle Dodž Blejk
2000 Gde je lova Where the Money Is Henri Maning
2002 Put bez povratka Road to Perdition Džon Runi
2003 Naš grad Our Town Pozorišni producent
2005 Empire Falls Maks Robi
Magnificent Desolation: Walking on the Moon 3D Dejv Skot
2006 Cars Dok Hadson
2007 Dejl Dale pripovedač
Režiser i producent
1968 Rejčel, Rejčel Rachel, Rachel režiser
1969 Butch Cassidy and the Sundance Kid izvršni koproducent (nepotpisan)
Winning izvršni koproducent (nepotpisan)
1970 WUSA koproducent
1971 Nikad ne popuštaj Sometimes a Great Notion režiser i izvršni koproducent
Mogli bi biti divovi They Might Be Giants producent
1972 Uticaj gama-zraka na sablasne nevene The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds režiser i producent
Život i vreme sudije Roja Bina The Life and Times of Judge Roy Bean izvršni koproducent (nepotpisan)
1980 The Shadow Box režiser
1984 Hari i sin Harry & Son režiser i producent
1984 Staklena menažerija The Glass Menagerie
2005 Empire Falls producent

Reference

[uredi | uredi kod]
  1. Lax, Eric, (1996). - Paul Newman: A Biography. - Atlanta, Georgia: Turner Publishing. - ISBN 1-57036-286-6.
  2. 2,0 2,1 Morella, Joe and Edward Z. Epstein, (1988). - Paul and Joanne: A Biography of Paul Newman and Joanne Woodward. - Delacorte Press. - ISBN 0-440-50004-4.
  3. Paul Newman Biography (1925-). - FilmReference.com.
  4. Ancestry of Paul Newman Arhivirano 2008-10-02 na Wayback Machine-u. - Genealogy.com.
  5. Hamill, Denis. - "Paul Newman, A Big Gun at 73". - Buffalo News. - March 7, 1998. - Retrieved: 2008-03-08
  6. Ptičie Resumé. - Obecný úrad Ptičie
  7. Skow, John. - "Verdict on a Superstar" Arhivirano 2010-12-22 na Wayback Machine-u. - TIME. - December 6, 1982.
  8. 8,0 8,1 Paul Newman biography Arhivirano 2007-10-23 na Wayback Machine-u. - Tiscali.co.uk.com.

Spoljašnje veze

[uredi | uredi kod]