Jump to content

Pagjumësia

Nga Wikipedia, enciklopedia e lir�
Komplikimet e mundshme t� pagjum�sis�.

Pagjum�sia �sht� nj� �rregullim gjumi ku njer�zit kan� probleme me gjumin.[1] Ata mund t� ken� v�shtir�si t� bien n� gjum�, ose t� q�ndrojn� n� gjum� p�r aq koh� sa d�shirojn�.[2][3][4] Pagjum�sia zakonisht pasohet nga p�rgjumja gjat� dit�s, energjia e ul�t, nervozizmi dhe humori depresiv. Mund t� rezultoj� n� nj� rrezik t� shtuar t� aksidenteve t� t� gjitha llojeve, si dhe n� probleme t� fokusimit dhe t� t� m�suarit. Pagjum�sia mund t� jet� afatshkurt�r, q� zgjat me dit� ose jav�, ose afatgjat�, q� zgjat m� shum� se nj� muaj. Koncepti i fjal�s pagjum�si ka dy mund�si: �rregullimi i pagjum�sis� (ID) dhe simptomat e pagjum�sis�, dhe shum� abstrakte t� sprovave t� rast�sishme t� kontrolluara dhe rishikimeve sistematike shpesh n�n-raportojn� se cil�s prej k�tyre dy mund�sive i referohet fjala pagjum�si.[5]

Pagjum�sia mund t� ndodh� n� m�nyr� t� pavarur ose si rezultat i nj� problemi tjet�r. Kushtet q� mund t� rezultojn� n� pagjum�si p�rfshijn� ADHD, stresin psikologjik, dhimbjet kronike, d�shtimin e zemr�s, hipertiroidizmin, urthin, sindrom�n e k�mb�ve t� shqet�suara, menopauz�n, medikamente t� caktuara dhe droga t� tilla si kafeina, nikotina dhe alkooli. Faktor� t� tjer� rreziku p�rfshijn� pun�n n� turne t� nat�s dhe apnea e gjumit. Diagnoza bazohet n� zakonet e gjumit dhe nj� ekzaminim p�r t� k�rkuar shkaqet themelore. Nj� studim i gjumit mund t� b�het p�r t� k�rkuar �rregullime themelore t� gjumit. Ekzaminimi mund t� b�het me dy pyetje: "a keni v�shtir�si p�r t� fjetur?" dhe "a keni v�shtir�si t� bini apo t� q�ndroni n� gjum�?"[6]

Megjith�se efikasiteti i tyre si trajtime t� linj�s s� par� nuk �sht� v�rtetuar pa m�dyshje, higjiena e gjumit dhe ndryshimet e stilit t� jetes�s jan� zakonisht trajtimi i par� p�r pagjum�sin�. Higjiena e gjumit p�rfshin nj� orar t� q�ndruesh�m t� gjumit, nj� dhom� t� qet� dhe t� err�t, ekspozimin ndaj drit�s s� diellit gjat� dit�s dhe st�rvitje t� rregullt. Terapia njoh�se e sjelljes mund t'i shtohet k�saj. Nd�rsa pilulat e gjumit mund t� ndihmojn�, ato ndonj�her� shoq�rohen me l�ndime, �menduri dhe var�si. K�to barna nuk rekomandohen p�r m� shum� se kat�r ose pes� jav�. Efektiviteti dhe siguria e mjek�sis� alternative �sht� e paqart�.[7][8]

Midis 10% dhe 30% e t� rriturve kan� pagjum�si n� �do moment t� caktuar kohor dhe deri n� gjysma e njer�zve kan� pagjum�si n� nj� vit t� caktuar. Rreth 6% e njer�zve kan� pagjum�si q� nuk �sht� p�r shkak t� ndonj� problemi tjet�r dhe zgjat m� shum� se nj� muaj.[9] Njer�zit mbi 65 vje� preken m� shpesh sesa t� rinjt�. Grat� preken m� shpesh sesa burrat. P�rshkrimet e pagjum�sis� ndodhin t� pakt�n q� n� Greqin� e lasht�.[10]

  1. ^ "What Is Insomnia?". Health Topics. NHLBI. 24 mars 2022. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2016. Marrë më 26 nëntor 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "What Is Insomnia?". Health Topics. NHLBI. 24 mars 2022. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2016. Marrë më 26 nëntor 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Roth T (gusht 2007). "Insomnia: definition, prevalence, etiology, and consequences". Journal of Clinical Sleep Medicine (Supplement). 3 (5 Suppl): S7–10. doi:10.5664/jcsm.26929. PMC 1978319. PMID 17824495. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Punnoose AR, Golub RM, Burke AE (qershor 2012). "Insomnia". JAMA (JAMA patient page). 307 (24): 2653. doi:10.1001/jama.2012.6219. PMID 22735439. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Banno M, Tsujimoto Y, Kohmura K, Dohi E, Taito S, Someko H, Kataoka Y (shtator 2022). "Unclear Insomnia Concept in Randomized Controlled Trials and Systematic Reviews: A Meta-Epidemiological Study". International Journal of Environmental Research and Public Health. 19 (19): 12261. doi:10.3390/ijerph191912261. PMC 9566752. PMID 36231555. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Roth T (gusht 2007). "Insomnia: definition, prevalence, etiology, and consequences". Journal of Clinical Sleep Medicine (Supplement). 3 (5 Suppl): S7–10. doi:10.5664/jcsm.26929. PMC 1978319. PMID 17824495. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "How Is Insomnia Treated?". NHLBI. 13 dhjetor 2011. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2016. Marrë më 9 gusht 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Qaseem A, Kansagara D, Forciea MA, Cooke M, Denberg TD (korrik 2016). "Management of Chronic Insomnia Disorder in Adults: A Clinical Practice Guideline From the American College of Physicians". Annals of Internal Medicine. 165 (2): 125–133. doi:10.7326/M15-2175. PMID 27136449. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Roth T (gusht 2007). "Insomnia: definition, prevalence, etiology, and consequences". Journal of Clinical Sleep Medicine (Supplement). 3 (5 Suppl): S7–10. doi:10.5664/jcsm.26929. PMC 1978319. PMID 17824495. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Attarian HP (2003). "chapter 1". Clinical Handbook of Insomnia (në anglisht). Springer Science & Business Media. ISBN 978-1-59259-662-1.