Zelanda e Re
New Zealand
Aotearoa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Moto Komb�tare: Onward | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
T� dh�na tabelare
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zelanda e Re �sht� nj� shtet ishull n� pjes�n jugper�ndimore t� Oqeanit Paq�sor, q� p�rb�het nga dy ishuj t� m�dhenj (Ishulli i Veriut dhe Ishulli i Jugut) si dhe shumë ishuj më të vegjël, më të njohurat janë Ishujt Stewart/Rakiura dhe Ishujt Chatham. Vendasët Māori emëruan Zelandën e Re Aotearoa, që zokonisht në anglisht përkthehet Toka e Resë së gjatë të bardhë". Mbretëria e Zelandës së Re gjithashtu përfshinë Ishujt Cook dhe Niue, të cilët vetqeverisen por në asociacim të lirë; Tokelau; dhe Varësia Ross (Pretendimet e Zelandës së Re për tokë në Antraktikë).
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor Historia e Zelandës Re
Zelanda e Re fillimisht ka qenë e banuar nga Maorët, në vitet 1300. Ata ishin të parët që e zbuluan këtë tokë të re për ta. Por Maorët nuk mund ta bënin që të fitonte statusin shtet dhe pas rreth 400-500 vitesh kjo tokë u kolonizua nga Perandoria Britanike, e cila bëri një udhëtim në Detin Tasman për të zbuluar ndonjë ishull të ri në Oqeanin Paqësor. Ata e kolonizuan për së dyti dhe pastaj u bashkua me Komonuellthin Britanik. Pas zbulimit ajo filloi të popullohej nga evropianët, sidomos nga anglezët e skocezët, nga kinezët e shumë raca të tjera. Zelanda e Re per herë te parë quhej "Terra Australia", që do të thotë "Toka e Jugut". Këtë emër i'a ka vene Marko Polo që kishte thënë se në jug gjendet një vend i arit dhe i guackave, ai ishte sjellur përreth ketij ishulli por nuk kishte shkelur ne atë vend. I pari që e zbuloi ishte komandanti britanik Xhejms Huk
Politika
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor Sistemi shtetror
Zelanda e Re është Monarki Kushtetuese me në krye Elizabetën e II-t� dhe b�n pjes� n� Komonuellth. Ajo ka kryetar shteti kryeministin, i cili zgjidhet nga populli.
Nj�sit administrative
[Redakto | Redakto n�p�rmjet kodit]- Artikulli kryesor Nj�sit administrative
Zelanda e Re p�rb�het nga dy ishuj t� m�dhenj (ishulli i Veriut dhe ishulli i Jugut) si dhe nga ishuj m� t� vegj�l. Ajo ndahet n� vende(county).
Gjeografia
[Redakto | Redakto n�p�rmjet kodit]- Artikulli kryesor Gjeografia e Zeland�s Re
N� regjionin e melanezis� pas Guines� s� Re vjen Zelandad e Re p�r kah madh�sia. Ajo p�rfshijn� nj� teritor prej 268,680 km� dhe 4,092,900 milion banore �sht� e izoluar dhe larg rrug�ve bot�rore p�r ka forma dhe madh�sija na p�rkujton Italin� ,por prej saj diferencohet se �sht� ndar� n� dy pjes�.
Tipare m� karakteristik i natyr�s s� Zeland�s s� Re �sht� prania shum� e madhe e peisazheve malore. Nj�sia themelore orografike e ishujve jan� Alpet e Zeland�s s� Re ,t� cilat shtrihen n� jugperendim-verilindje.p�rb�hen nga nj� num�r t� madh� vargmalesh t� ndara nga lugina t� thella t� lumejve.
Alpeet e Zeland�s s� Re jan� male t� reja t� rrudhosura kah mesi i terciarit. Zhvendosjet tektonike q� p�suan m� von� krijuan nj� num�r t� �arjeve dhe t� fundosjeve q� u manifestuan n� formimin e konturave kryesore t� Zeland�s s� Re. N� k�t� koh� u fundos ngushtica Kuk e gjer� 23 km,e cila e ndan Zeland�n e Re n� Ishullin verior dhe at� jugor. K�to �regullime ndikojn� n� ndarjen e ishullit Stuard prej Ishullit jugor me ngushtic�n Fovo. Alpet e Zeland�s s� Re n� baz� jan� prej shk�mbijve paleozoik�, mbi t� cil�t jan� sendimentet e mezozoikut. Ndryshimet n� klim�,hidrografi,n� p�rhapjen e popullsis� dhe n� veprimtarit� ekonomike n� mes t� viseve jugore dhe atyre veriore jan� mjaft� t� m�dha. Prandaj , Zelanda e Re e ndajm� n� dy regjione.
Ekonomia
[Redakto | Redakto n�p�rmjet kodit]- Artikulli kryesor Ekonomia e Zeland�s Re
Ndon�se n� fillim t� kolonizimit popullsia �sht� mar� m� tep�r me lav�rtari, me kultivimin e kulturave buq�sore , sot vet� fakti se n� struktur�n e tokave arat marrin pjes� vet�m me 1.6% flet qartas p�r nj� deg� sekondare n� krahasim me blektori.
Blegtoria
[Redakto | Redakto n�p�rmjet kodit]Blegtoria �sht� cilesuar si deg� prij�se e ekonomis� n� saje t� kushteve t� favorshme klimatike dhe t� nj� peisazhi p�rher� t� gjelb�ruar. Livadhet dhe kullotat z�n� m� se gjysm�n e territorit t� shtetit duke krijuar nj� baz� ushqyese te mire t� blegtoris�. Sikurse n� Australi edhe n� Zeland�n e Re prej llojit t� bag�tis� dallohen per numrin e dhenve.Ky shtet z� vendin e par� bot� p�r dele
Pylltaria
[Redakto | Redakto n�p�rmjet kodit]�sht� zhvilluar n� saje t� sip�rfaqeve me k�t� formacion bimor dhe cil�sis� s� lart� t� drurit. Zelanda e Re ka m� se 6.7 milion� ha me pyje , p�rkat�sisht� afro nj� t� kat�rt�n e teritorit t� shtetit. M� tep�r jan� t� p�rhapura n� Ishullin Jugor . Dallohet druri mahagon dhe ebanos.
Demografia
[Redakto | Redakto n�p�rmjet kodit]- Artikulli kryesor Demografia e Zeland�s Re
Zelanda e Re ka gjithsej 269.000 km n� t� cil�n jetojn� 4.1 milion� banor�. Para dy dekadave kan� jetuar vet�m 2.2 milion banor�. Nj� shtim t� till� t� popullsis� e ka kusht�zuar nataliteti realitivisht I vog�l (17.4 promila) dhe mortaliteti deri diku I madh (8.4 promila). N� periudhen 1970-1977 shtimi natyror ka qen� 14 promila. N� struktur�n etnike mbizot�ron popullsia e ardhur evropiane e prej tyre anglez�t marrin pjes� me 90%. Popullsia e vjet�r e maor�ve e ardhur prej Polinezis� n� shekullin XIV �sht� p�rfaq�suar me 257.000 banor�, p�rkat�sisht me 8% t� vendit. Ata jetojn� n� nj� shkall� t� ul�t t� kultur�s, edhe pse n� t� kaluar�n kan� qen� t� njohur si nd�rtues t� mir� t� anijeve dhe detar guximtar�. Jetojn� n� sht�pi t� nd�rtuara prej druri e merren me bujq�si e m� tep�r me peshkim e jan� mjesht�r t� mir� n� p�rpunimin e grurit. Me veshje t� tyre interesante dhe m�nyra e jetes�s sot paraqet atraksion t� posa��m turistik.
N� struktur�n e popullsis� active vet�m 10% merren me bujq�si. Me 83% t� popullsis� urbane Zelanda e Re diferencohet prej t� gjith� Ishujve t� tjer� t� Oqeanis�.
Mbi 80% e njer�zve jan� t� krishter�: Kisha Anglikane, kisha katolike romake dhe kisha prezbiteriane.
Tani ka rreth 36.000 musliman� n� Zeland�n e Re. Shumica jan� emigrant� t� reja, refugjat�t dhe disa mij�ra t� konvertuarve n� Islam. Presidenti i par� i organizat�s komb�tare muslimane (Federation of Islamic Associations of New Zealand / Federat�s s� Shoqatave islamike n� Zeland�n e Re ) �sht� nj� refugjat shqiptar nga Kosova, i quajtur Mazhar Krasniqi.[1]
Kultura
[Redakto | Redakto n�p�rmjet kodit]- Artikulli kryesor Kultura e Zelandës Re
Turizmi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ky vend ishullorë (përbëhet prej dy ishujve më të mëdhenj) në pjesën jugperëndimore të Oqeanit Paqësor afro 1 600 km në juglindje të Australisë,përfshinë edhe ishujt Cook, Tokelau dhe Niue, edhe pse është shumë larg Australisë dhe vendeve tjera emitive turistike botërore, në vit evizitojë mbi 2.5 milion turistë të huaj, prej tyre gjysma janë Australian,¼ Amerikan dhe Kanadez, kurse ¼ janë të tjerë. Zelandën e Re e vizitojnë për shkak të brigjeve të përshtatshme, mallet e larta (Mt. Cooc 3 764m), vullkanet dhe dukurit postë-vullkanike (gejzerët dhe burimet e ngrohta), akullnajat (akullnaja e Tasamanit 28 km gjatësi), liqenet akullnajor dhe bukurit e vendit.
Pjesa Përfundimtare
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në regjionin e melanezisë pas Guinesë së Re vjen Zelandad e Re për kah madhësia. Ajo përfshijnë një teritor prej 268,680 km² dhe 4,092,900 milion banore është e izoluar dhe larg rrugëve botërore për ka forma dhe madhësija na përkujton Italinë ,por prej saj diferencohet se është ndarë në dy pjesë. Ishulli Jugor për kah sipërfaqja është më i madh (154.465 km²) por për kah numri I popullsisë afro tri herë më i pabanuar se Ishulli Verior. Natyrën e tij e bëjnë të individualizuar Alpet e Zelandës së Re , të cilat me lartësinë,madhësinë,rrjedhjet e ujërave dhe të liqeneve na përkujtojnë Zvicrën.në këto male është pika më e lartë Kuk me 3.764m. Amplitudat më të mëdha hipsometrike janë pikërishtë në mes të maleve të larta dhe luginave të thelluara të lumenjve Ishulli Verior është më i vogël (114.600 km).E përshkojnë Alpet e Zelandës së Re ,duke ia dhënë kësaj krahine të gjitha tiparet e peizazhit malor, por në krahasim me Ishullin Jugor janë më të ulët. Zona veriore dhe jugore e ishullit është më e ulët dhe me fusha Ndonëse në fillim të kolonizimit popullsia është marë më tepër me lavërtari, me kultivimin e kulturave buqësore , sot vetë fakti se në strukturën e tokave arat marrin pjesë vetëm me 1.6% flet qartas për një degë sekondare në krahasim me blektori.[2]
Referimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Drury, Abdullah, Islam in New Zealand: The First Mosque (Christchurch, 2007) ISBN 978-0-473-12249-2
- ^ UNIVERSITETI SHTETËROR I TETOVËS, FAKULTETI I SHKENCAVE MATEMATIKO-NATYRORE, DEGA: GJEOGRAFI, PUNIM SIMENARIK, Lënda: Gjeografia Regjionale e Amerikës,Australisë dhe Oqeanisë, Tema : Zelanda e Re, Tetovë,2007
- Prof.Dr. Riza I. ÇAVOLLI :.Gjeografia e Amerikës,Australisë dhe Oqeanisë, Prishtinë, 1983
- Dr.Doc Rahim IMERI:.Bazat e Turizmit dhe Rajonet turistike, Tetovë, 2006
- Google.com
- ENCARTA, 2006
- Drury, Abdullah, Islam in New Zealand: The First Mosque (Christchurch, 2007) ISBN 978-0-473-12249-2
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Commons: Zelanda e Re – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale Commons: Zelanda e Re – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale- Qeveria :Qeveria
- Kryetari :
- Parlamenti :
- Ministria :
- Ministria e kultures
- Statistika zyrtare
- Amza e fletave elektronike
- NZHistory.net.nz, Historia
- Moti metrologjike
- Memoriale te luftes se I-re boterore
- Te Ara, encilopedia e Zelandes Re
- Tourism New Zealand
- Kultur-Muzik
| Shtetet sovrane |
|  | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Var�sit� dhe territore tjera |
| ||||||||||
.svg){kind=small}
|
Ky artikull me tematik� n� lidhje me gjeografin� e Australis� �sht� nj� faqe cung. Ju mund t� ndihmoni Wikipedia-n duke e p�rmir�suar at�. |