A Arnoia

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Arnoia.

A Arnoia

Localización
42°15′01″N 8°07′59″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	provincia de Ourense
Capital	Outeiro Cruz
Poboación
Poboación	1.002 (2023) (48,43 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade I. V. do Ribeiro
Superficie	20,69 km²
Altitude	76 m
Comparte fronteira con	Ribadavia Gomesende Cartelle Castrelo de Miño Cortegada
Organización política
• Alcalde da Arnoia	Rodrigo Aparicio Santamaría (2019–)
Eleccións municipais na Arnoia
Identificador descritivo
Código postal	32417
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	32003
Páxina web	arnoia.es

A Arnoia é un concello da provincia de Ourense, pertencente á comarca do Ribeiro. Segundo o IGE en 2016 tiña 1002 habitantes (1040 en 2014). O xentilicio é «arnoiao».

Demografía

Censo total	1013 (2017)
Menores de 15 anos	92 (8,85 %)
Entre 15 e 64 anos	536 (51,54 %)
Maiores de 65 anos	412 (39,61 %)

Xeografía

Limita ao noroeste con Ribadavia, ao nordeste con Castrelo de Miño, ao leste con Cartelle, ao sueste con Gomesende e ao suroeste con Cortegada. Localízase na unión do río Arnoia, que divide o concello en dúas partes, co Miño.

A zona nordeste do concello é a máis escarpada, onde se localiza o Coto de Novelle (712 m). Nela hai bosques de piñeiros e frondosas. O canón do río Arnoia é escarpado e con fervenzas.

Ao sur do río, á altura da minicentral eléctrica, hai un gran bosque de sobreiras de máis de mil hectáreas no seu extremo suroriental estremando co concello de Cartelle. Ás veces chegan peladores furtivos portugueses a sacar a cortiza, xa que o aproveitamento local tradicional abandonouse hai anos.

A zona suroeste, que forman os vales de Santo Amaro, San Vicente e Remuiño, ten unha altura media de só 80 m.

Historia

As primeiras probas da poboaci�n deste lugar � o abrigo paleol�tico dos Chaos, baixo o beirado dun penedo, situado na desembocadura do r�o Arnoia no Mi�o. Hai restos de poboados castrexos da Idade de Bronce. O castro de Lapela est� nun outeiro a car�n da desembocadura do Arnoia. Na s�a acr�pole ten d�as pilas megal�ticas. O castro de Carn�s, ou da Cibdade, ten unhas dimensi�ns de 200 x 170 m, sen contar cos foxos.

En agosto de 1978 foron atopadas d�as aras romanas, conservadas no museo provincial. Son d�as aras votivas de granito, atopadas en Send�n. Unha ten a inscrici�n IOVI ('a X�piter'), e a outra SOLI ('ao Sol'). Que nos indica unha forte romanizaci�n do val, xa Florentino L�pez Cuevillas teoriza con que se atopase un santuario prerromano no Coto Novelle, lugar de onde se extra�a volframio.

No seu libro Historia de Celanova y sus anejos o P. De la Cueva, no s�culo XVII, fala dos restos dun mosteiro en Outeirocruz que se fundara estando vivo san Rosendo e que ditas terras lle foran doadas polo seu irm�n Hermenexildo Guti�rrez (do cal se conserva en Celanova unha pequena capela prerrom�nica) e fundara un pequeno cenobio.

Mais adiante, a�nda na Idade media, s�bese da existencia dun mosteiro feminino (talvez os restos do que debeu ser un mosteiro familiar mixto da alta idade media), xa que nun documento do s�culo XIII a abadesa do mosteiro de Arnoia afora a Fern�n P�rez a herdade e vi�a de Soberal, a terra de Agromallo e a posesi�n monacal de Aveiro.

En Remu��o cons�rvase un edificio co�ecido como a Casa do Inquisidor, que conserva un escudo coas armas da Inquisici�n. M�is que para o uso do Tribunal, a s�a finalidade era a residencia do administrador dos bens na zona do Ribeiro do Tribunal, que non pasaron ao Goberno at� 1859.

Outros pazos ou casas grandes son a casa do Rial, a casa dos Vald�s en Outeiro Cruz, con escudo her�ldico dos Armada, Ara�jo, Losada e da Inquisici�n. A casa dos Ux�a en Quinteiros, con catro escudos. A casa da Se�ora, en Lapela, con dous escudos: un coas armas dos Sarmiento, Armada, Ara�jo e Feij�o, e no segundo os dos Castro.

Durante a guerra da Independencia houbo forte resistencia popular, loitando contra as tropas francesas que, ao mando do xeneral Loison, �an desde Ribadavia a Allariz. Ante esa resistencia, en febreiro fixo matar a varios relixiosos e varios civ�s, segundo consta nas actas de defunci�ns da parroquia.

O 25 de febreiro de 1873, durante a terceira guerra carlista, o Batall�n de Cazadores de Galicia enfrontouse por esta zona aos partidarios de Carlos VII. Para evitar que cruzasen o r�o Mi�o, o Batall�n decretou o peche das barcas de dito r�o de Castrelo e Porto Corveira. Os Carlistas incendiaran o rexistro civil e apropi�ranse de bens de consumo, ademais de esixir 6.000 reais ao alcalde da Arnoia.

Durante a d�cada de 1940 A Arnoia, como a maior�a dos concellos galegos, sufriu unha forte emigraci�n, maioritariamente cara � Arxentina e o Uruguai, onde se crearon o Centro Arnoia de Bos Aires e o Centro Arnoia de Montevideo, desde os cales se enviaron cartos para paliar certas deficiencias do concello. Amais doutras achegas menores, os de Bos Aires financiaron a chegada da luz el�ctrica, e os de Montevideo constru�ron a Torre do Reloxo que serviu para fixar a hora xa que os veci�os se pelexaban polo tempo que botaban uns e outros usando o regad�o.

En menor n�mero outros veci�os dirix�ronse a Venezuela, M�xico, Brasil, Su�za, Alema�a, Francia, e mesmo Holanda e o Reino Unido. Tam�n cara �s zonas m�is industriais da pen�nsula, como Madrid, Vitoria e Barcelona, e mesmo de Galiza, como Vigo. Actualmente segue baixando a poboaci�n rural debido � falla de horizontes econ�micos viables.

Alcaldes

• Ram�n Rodr�guez Alonso (1900-1910)
• Manuel Alonso Rodr�guez (1911-1915)
• Jos� �lvarez Rivera (1915-1917)
• Manuel Alonso Rodr�guez (1918-1922)
• Lorenzo V�zquez Rodr�guez (1923)
• Emilio V�zquez V�zquez (28 de outubro de 1923 a 20 de xaneiro de 1924)
• Evencio �lvarez Bangueses (20 de outubro de 1924 a febreiro de 1936)
• Jos� Meixengo Pereira (febreiro de 1936 a xullo de 1936)
• Evencio �lvarez Bangueses (xullo de 1936 a 4 de xullo de 1938)
• Emilio V�zquez Dom�nguez (4 de xullo de 1938 a 6 de febreiro de 1940)
• Delf�n Moure Lorenzo (6 de febreiro de 1940 a 15 de marzo de 1944)
• Jos� Aparicio �lvarez (15 de marzo de 1944 a 10 de outubro de 1958)
• Manuel V�zquez Dom�nguez (10 de outubro de 1958 a 25 de setembro de 1962)
• Jos� Alberte Rey (25 de setembro de 1962 a 5 de outubro de 1966)
• Perfecto �lvarez Bangueses (5 de outubro de 1966 a 3 de xullo de 1973)
• Rafael Bangueses Bangueses (3 de xullo de 1973 a 3 de abril de 1979)
• Rogelio Mart�nez Gonz�lez (desde o 3 de abril de 1979 a 16 de xu�o de 2009)
• Jos� Camilo Fari�as Viso (desde 16 de xu�o de 2009 a 13 de xu�o de 2015)
• Rodrigo Aparicio Santamar�a (desde o 13 de xu�o de 2015)

Patrimonio

A igrexa parroquial de San Salvador foi constru�da en 1612, segundo se le nunha inscrici�n da fachada. O seu retablo, de construci�n popular, � obra dun carpinteiro local. Destaca unha fiestra rom�nica, ao parecer procedente da capela que exist�a anterior�mente no mesmo lugar. No interior hai dous escudos de armas, un deles da Inquisici�n.

A casa reitoral � o antigo priorado, que depend�a do mosteiro de Celanova; ostenta as armas da abad�a fundada por san Rosendo: a cruz, o comp�s e o espello.

Hai varias capelas: a capela de San Roque data do s�culo XVIII. A capela da Nosa Se�ora da Asunci�n, en Lapela. A capela de Santo Ant�n, en Remui�o. A capela de San Amaro data dos s�culos XII e XV, con b�veda de pedra no presbiterio de estilo rom�nico. Na capela de San Miguel cel�brase unha romer�a a primeiros de maio.

Hai cruceiros no adro da parroquia, en Pumar (do s�culo XVIII) e en San Roque (do s�culo XIX). Hai petos de �nimas en Porqueira, San Amaro e Reza.

A torre do Reloxo foi inaugurada o 17 de agosto de 1945. � unha torre de granito de m�is de 14 m de altura. Situada preto da capela de San Roque, foi realizada polo canteiro de Remu��o Manuel Garc�a Vermello, co�ecido como Manuel de Trinid�. Consta de tres esferas, visibles desde os dous vales de Arnoia. Est� coroada por unha camp�, e a s�a construci�n custou 17.000 pesetas.

Fora promovida xa cara a 1929 poloa colonia emigrante en Montevideo, para regular as horas de rego. Pero non foi at� 1945 cando se reflectiu a doaz�n do reloxo p�blico da Torre por parte do Centro Arnoia de Montevideo.

Deporte

• Atl�tico Arnoia, equipo de f�tbol.

Galer�a de imaxes

Artigo principal: Galer�a de imaxes da Arnoia.

• 
  O río Miño ao seu paso pola Arnoia.
• 
  Arnoia, río.
• 
  Río ó paso por Arnoia.
• 
  Carro tradicional galego (Arnoia).
• 
  Balneario en Arnoia.
• 
  Centro de Saúde da Arnoia.

Parroquias

Hai anos o concello compúñase de tres parroquias: A Arnoia, Remuíño e Sande, máis tarde quedaron reducidas a dúas: A Arnoia e Remuíño.

Lugares da Arnoia

Para unha lista completa de todos os lugares do concello da Arnoia vexa: Lugares da Arnoia.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial do Concello