Pobos eslavos

Os eslavos son un pobo indoeuropeo que habita a rexi�n da Europa central e oriental hai preto de cinco mil anos, cuxos descendentes actuais son os rusos, belarusos, ucra�nos (p�la oriental), b�lgaros, serbios, croatas, macedonios, eslovenos (p�la meridional), checos, eslovacos, polacos e lusacios (p�la occidental). A idea de que os pobos eslavos te�en moito en com�n canto �s s�as orixes, a orixe das s�as linguas e dalg�ns aspectos culturais son derivados do nacionalismo rom�ntico, do paneslavismo e da noci�n de raza como unha base biol�xica para as naci�ns, a�nda que moitas semellanzas hist�rico-xen�ticas, xeo-culturais e fon�tico-idiom�ticas sexan comprobadas por moitos estudos sobre os pobos protoindoeuropeos.

Linguas eslavas - Distribuci�n

Xurdimento do protoeslavo

O idioma protoeslavo ramificouse a partir dun lugar incerto nunha �poca a�nda desco�ecida a partir do protoindoeuropeo, volv�ndose unha lingua indoeuropea separada. O protoeslavo � unha lingua hipot�tica (reconstru�da) a partir da cal xurdiu o eslavo.

Debate sobre a rexi�n de orixe do eslavo

Argumento xeral

Unha teor�a com�n � que os protoindoeuropeos, e tam�n os posteriores protoeslavos, son orixinarios das estepas da Ucra�na e do sur da Rusia (ver hip�teses de Kurgan). De calquera forma, outros acad�micos cren que os protoeslavos se estableceron no nordeste da Europa Central desde tempos inmemoriais, sendo portadores da cultura lusaciana e da posterior cultura de Przeworsk (e tam�n de parte da cultura Chernyakhov). Por�n, esta �ltima teor�a non contrad� a hip�tese de Kurgan.

Hai ent�n d�as teor�as principais canto �s orixes dos eslavos:

1. A teor�a autoct�nica sup�n que os eslavos viv�an ao norte dos C�rpatos desde a cultura lusaciana (antes de -1000).
2. A teor�a aloct�nica sup�n que os eslavos chegaron por volta dos s�culos V ou VI da nosa era.

Os alem�ns e algunhas naci�ns eslavas est�n utilizando esas teor�as como ferramentas de propaganda pol�tica, resultando en confusi�n xeral. Alg�ns cient�ficos (tales como Kazimierz Godlowski ou Zdenek Vana) consideran ambas as teor�as absurdas: eles cren que os eslavos apareceron e se diferenciaran a partir doutras tribos nalg�n momento tras o s�culo I.

Varias rexi�ns est�n sendo propostas como o lugar de orixe dos eslavos. As suxesti�ns incl�en a actual Polonia, os pantanos da Polesia, Volhynia, �reas ao redor de r�o Dni�pr e mesmo na Asia Central. Os eslavos son citados historicamente por primeira vez habitando os pantanos Pinsk (Pripyat) na Polesia, Belar�s.

Teor�as diversas

Por volta do ano -500, tribos celtas establec�ronse no alto r�o Oder, e tribos xermanas no baixo V�stula e no baixo Oder. As terras das rexi�ns dos r�os Elba, Oder e V�stula, pasaron tam�n a seren co�ecidas como Magna Germania por volta do ano 100. Non hai rexistro de calquera tribo eslava establecida nesas rexi�ns ata esa �poca.

Unha teor�a suxire que existiron d�as ondas de eslavos: os protoeslavos (chamados por eses te�ricos v�nedos ou "wenets"), e os eslavos propiamente ditos; e que eses dous grupos se mesturaron convert�ndose nos pobos eslavos actuais. As� e todo, a declaraci�n que os v�nedos eran un pobo eslavo ou ata mesmo protoeslavo � moi discut�bel, e moitos acad�micos cren que os v�nedos pertenc�an a outra rama indoeuropea non eslava.

A cultura chernoles � �s veces retratada como un dos dous estadios no desenvolvemento das linguas eslavas ou polo unha forma do indoeuropeo tard�o ancestral � evoluci�n das linguas eslavas .

Outra teor�a recente ap�iase na hip�tese da orixe multirrexional afirmando unha orixe eslava aut�ctona anterior � �ltima glaciaci�n. A rexi�n de orixe dos eslavos incluir�a ent�n as �reas descritas por Publio Cornelio T�cito1T�cito como Germania. Esa teor�a ten pouco apoio en medio cient�fico.

A�nda m�is confusi�n acontece do feito de que alg�ns pobos eslavos se orixinasen como resultado da completa asimilaci�n de pobos non eslavos.

Teor�a "ucra�nos como arianos"

Por �ltimo, varias novas teor�as sobre a orixe dos pobos eslavos foron publicadas, e atoparon un gran n�mero de seguidores, na d�cada de 1990 e de 2000, alimentadas polo crecemento do nacionalismo na Ucra�na. A maior�a delas intenta establecer unha conexi�n directa entre os eslavos e os arianos. Algunhas ata afirman que os eslavos xa exist�an como pobo no s�timo ou quinto milenio antes de Cristo e foron os devanceiros dos sumerios. Esas teor�as afirman que a cidade ficticia de Aratta estaba localizada en Ucra�na.

Hai abundancia de evidencias arqueol�xicas de asentamentos no norte de Ucra�na e Polonia do 3� milenio antes de Cristo (culturas tripiliana, de Tishnets, de Peshevor, de Zaburinets). Os pobos que viv�an nestas rexi�ns sustent�banse sobre todo a trav�s da agricultura; alg�ns deses pobos dominaron o uso do metal no s�culo -VIII A ausencia de linguas escritas deixa aberto o debate se estes pobos estaban dalgunha forma relacionados cos modernos eslavos.

Etn�nimos aplicados aos eslavos

Os pobos que agora co�ecemos como eslavos aparecen na historia antiga como "v�nedos", pero como se di arriba, as s�as conexi�ns cos v�nedos mencionadas por T�cito, Tolomeo e Plinio a�nda son dubidosas, e o uso do termo "v�nedos" ou "wends" para os eslavos pode ter vindo por un cami�o de erro de identificaci�n dos eslavos cos antigos v�nedos.

Alg�ns escritores posteriores refer�ronse aos eslavos como sclavenos, sclovene e ants. Xordanes menciona que os v�nedos se subdividiron en tres grupos: os v�nedos, os ants e os sclavenos. Tradicionalmente o nome "v�nedos" est� sendo asociado aos eslavos occidentais, "sclavenos" aos eslavos do sur e "ants" (ou "antes") aos eslavos orientais.

Etimolox�a de 'eslavo'

Mesmo a orixe da palabra "eslavo" � discut�bel. En eslavo antigo a palabra que se refire a eslavo � slovene. Hai unha similitude obvia coa palabra slovo, que significa "palabra, conversa". Desa forma, slovene significar�a "pobo que fala (a mesma lingua)", "pobos que se entenden mutuamente", en oposici�n � palabra eslava para "xermanos", nemtsi, que significa "pobo mudo, calado" (do eslavo nemi - mudo, calado, parvo), comparado � forma grega do termo: "b�rbaro".

Outra similitude obvia liga "eslavo" � palabra slava, que significa "gloria" ou "eloxio, enaltecemento". A palabra deriva do verbo slyti, "ser co�ecido", derivada do correspondente verbo causativo slaviti.

�s veces "eslavo" � indicado como derivado da forma slov- polo fen�meno claramente ruso da acania (pronuncia da letra "o" como un "a"). Case todas as naci�ns eslavas que rete�en o seu nome inicial para "eslavo" usan a palabra slovene para ese significado.

Alg�ns ling�istas cren, con todo, que esa conexi�n obvia engana, porque, por exemplo, na lingua rusa, o sufixo -yane (como en slavyane) ocorre s� nos adxectivos formados por nomes de sitios. Exemplo: anglichane.

Nas linguas rom�nicas e xermanas existe unha evidente similitude entre o termo 'eslavo' e o termos asociado con servo ou escravo. En galego e portugu�s escravo, en castel�n esclavo e en ingl�s slave te�en parecido con eslavo en galego, portugu�s e castel�n e con Slav en ingl�s.

Eslavos nos tempos hist�ricos

Os eslavos emerxeron da escuridade cando os xermanos e celtas se desprazaron para o occidente nos s�culos V e VI (causado polos ataques e invasi�ns dos pobos da Siberia e da Europa Oriental, sobre todo hunos, �varos, b�lgaros e maxiares), iniciando a gran migraci�n dos eslavos, que seguiran a senda dos xermanos: desprazamento para oeste entre o r�o Oder e a li�a Elba-Saale; desprazamento para o sur na Bohemia, Moravia, boa parte da actual Austria, da planicie de Pannonia e dos Balcáns. E desprazamento para o norte ao longo do alto río Dniépr.

Cando os movementos migratorios chegaron ao fin, apareceron entre os eslavos os primeiros rudimentos de organizacións de estado, cada un liderado por un príncipe cun tesouro e unha forza de defensa; e o inicio das diferenciacións de clases, coa nobreza xurando lealdade aos emperadores francos e do Sacro Imperio Romano.

No século VII o nobre franco Samo, que apoiou os eslavos na guerra contra os seus dominadores ávaros, volveuse o gobernante do primeiro estado eslavo na Europa Central. A Corintia, situada onde hoxe están Austria e Eslovenia era un estado eslavo; moi antigos tamén son o Principado de Nitra e o Principado de Moravia. Nese período existiron grupos e estados eslavos centrais, tal como o Principado de Balaton (ou Panoniano ou Transdanubiano), pero a subsecuente expansión dos maxiares e romaneses, así como a xermanización de Austria, separaron os eslavos do norte dos do sur.

Ao principio da historia dos eslavos, e continuando na escuridade da Idade Media, grupos non eslavos eran lentamente asimilados polas poboacións falantes de idiomas eslavos: os búlgaros eslavizáronse e o seu idioma turco desapareceu; noutros casos, os eslavos foran asimilados por outros grupos, tales como romaneses, maxiares, gregos etc. Os croatas e serbios mesturáronse probabelmente cos alanos e/ou cos ilirios.

Dificilmente se desenvolveu calquera tipo de unidade entre os varios pobos eslavos na Antigüidade, aínda que algúns fráxiles trazos de cooperación aparezan. Por mor da amplitude e diversidade dos territorios ocupados polos pobos eslavos, había varios centros de consolidación eslavos, un proceso que nunca foi completado por moitas razóns. No século XIX, o Paneslavismo desenvolveuse como un movemento entre intelectuais, académicos e poetas, pero que raramente influenciaba as accións políticas. A Rusia tsarista usou o paneslavismo como ideoloxía para xustificar as súas conquistas territoriais en Europa Central e, desa forma, a ideoloxía pasou a ser asociada ao imperialismo ruso. A experiencia eslava común do comunismo combinada co repetido uso da ideoloxía pola propaganda soviética tras a Segunda Guerra Mundial dentro do Bloque Oriental (Pacto de Varsovia) era unha forza de nivelamento obrigatoria económica e política da hexemonía da Unión Soviética dominada polos rusos, e desa forma desprezada polas demais nacións conquistadas. Unha unión política notábel do século XX que abrangueu varios pobos eslavos do sur foi a Iugoslavia, que hoxe está desfeita.

A Alemaña Nazi, que propuxo unha reivindicada superioridade racial para os pobos xermanos, particularmente en relación aos pobos eslavos e semitas, emprendeu unha escravización dos pobos eslavos, e a baixada do seu número polo asasinato da maioría da poboación. Como resultado, un gran número de eslavos foi asasinado polos nazis na Segunda Guerra Mundial.

Relixión e alfabeto

Na relixión, os eslavos tradicionalmente dividíronse en dous grupos principais:

1. Aqueles asociados ás Igrexas Ortodoxas Orientais: a maioría dos rusos, ucraínos, belarusos, serbios, búlgaros e macedonios, e algúns cárpato-rutenios (rusyns).
2. Aqueles asociados á Igrexa católica e Grega: polacos, algúns sorabos, algúns checos, a maioría dos eslovacos, croatas, eslovenos, algúns ucraínos, poucos serbios, poucos macedonios e algúns búlgaros.

Algúns sorabos profesan o protestantismo, como tamén algúns eslovacos, e uns poucos checos e eslovenos. A maioría dos bosniaks (musulmáns bosníacos), pomaks (musulmáns búlgaros), gorani (grupo étnico do Kosovo) e torbesh (musulmáns macedonios) profesan o islamismo.

As divisións relixiosas entre católicos e ortodoxos exacerbáronse polo uso do alfabeto cirílico polos ortodoxos e católicos gregos e do alfabeto latino polos católicos romanos. De calquera forma, a lingua serbia pode ser escrita en ambos os alfabetos. Hai tamén unha forma escrita latina para o belaruso, chamada alfabeto lacinka. A lingua bosníaca escribiuse no alfabeto árabe ata o principio do século XX.

Con todo, un factor unificador foi o antigo eslavo eclesiástico (ou eslavón) como lingua litúrxica fosilizada (semellante ó uso que se fixo do latín por parte da Igrexa Católica).

Linguas

Divídense en tres grupos, os eslavos occidentais, orientais e meridionais; xeograficamente, lingüisticamente, culturalmente e xeneticamente son distintos, no entanto posúen afinidades entre si que os volve eslavos, pero o principal motivo de seren denominados eslavos está en ter saído dun tronco racial común que posuía unha mesma lingua.

• eslavos occidentais:
  • polacos, checos, eslovacos.
• eslavos orientais:
  • belarusos, rusos, ucraínos.
• eslavos meridionais:
  • eslovenos, serbios, montenegrinos, croatas, bosníacos, búlgaros, macedonios.

Véxase tamén

• Mitoloxía eslava
• eslovaco (de Eslovaquia), esloveno (de Eslovenia) e eslavón (de Eslavonia ou relativo ó eslavo eclesiástico)