Caso gramatical

En gram�tica, o caso gramatical � a forma que adquire unha palabra (substantivos, adxectivos, pronomes ou determinantes) dependendo da funci�n sint�ctica que desempe�e. Este concepto � aplic�bel en principio �s linguas flexivas e �s linguas aglutinantes. Ao conxunto de casos que ten unha palabra dada ch�maselle declinaci�n. As�, por exemplo, en lat�n exist�an seis casos (nominativo, vocativo, acusativo, xenitivo, dativo e ablativo), en grego cl�sico cinco (nominativo, vocativo, acusativo, xenitivo e dativo). Nas d�as linguas existen tam�n trazas dos antigos locativo e instrumental.

Os casos poder�an clasificarse nos seguintes subtipos:

caso formal: expresa unha relaci�n puramente sint�ctica entre o predicado e os sintagmas nominais. En lat�n ser�a o nominativo e o acusativo.
caso relacional: establece unha relaci�n entre dous sintagmas nominais ou entre un sintagma nominal e un verbo. En lat�n ser�an o xenitivo e o dativo.
caso posicional: indica o lugar onde se d� ou ten lugar unha acci�n. En lat�n ser�a o ablativo.

Existen linguas cun sistema de casos posicionais moi desenvolvido, como o tabasarano, que pos�e cincuenta e dous: entre eles o inlativo, o elativo, o ablativo, o adlativo, o sublativo, o delativo, o supralativo, o postlativo, o interlativo, o inesivo, o adesivo, o subesivo, o interesivo, o postesivo, ou o superesivo.

No grupo dos casos relacionais existen dous grandes sistemas nas linguas do mundo. Aqu� do que se trata � de ver quen leva as marcas formais entre o suxeito dos verbos transitivos e intransitivos e o complemento directo dos verbos transitivos:

Se se marca dalg�n xeito o Complemento Directo estaremos ante un sistema acusativo (no que o suxeito se pon en nominativo e o Complemento Directo en acusativo) -este ser�a o caso do lat�n e, dalg�n xeito, o do galego;
Se o que se marca � o suxeito dos verbos transitivos e non o dos intransitivos nin o Complemento Directo, o primeiro ir� en caso ergativo e os outros en absolutivo. � o que se chama un sistema de ergativo, propio entre outros do �uscaro.

Listaxe de casos

Esta � unha listaxe de casos tal e como se usan en varias linguas flexivas que te�en declinaci�n.

Lugar e tempo

Nota: a maior�a dos casos que expresan lugar e movemento empr�ganse tam�n para indicar tempo.

Lugar

Caso	Uso	Exemplo	Existe en
Adesivo	lugar adxacente	cerca de/xunto a/onda a casa	estoniano \| fin�s \| h�ngaro \| lituano
Inesivo	dentro de algo	dentro da casa	erzya \| estoniano \| fin�s \| h�ngaro
Locativo	lugar	na casa	belaruso \| checo \| h�ngaro (s� nalg�ns top�nimos tradicionais) \| saami inari \| let�n \| lituano \| saami setentrional \| polaco \| s�nscrito \| serbio \| eslovaco \| turco
Temporal	(s� usado con expresi�ns de tempo) especifica un momento	�s sete	h�ngaro
Superesivo	na superficie	enriba da casa	h�ngaro

Movemento

Caso	Uso	Exemplo	at�pase en
Ablativo	movemento desde algo	desde a casa	erzya \| estoniano \| fin�s \| h�ngaro \| inuktitut \| s�nscrito \| turco
Adlativo	en h�ngaro e en fin�s: movemento cara a (cerca de) algo en fin�s: movemento cara a algo	cara a casa � casa	erzya \| estoniano \| fin�s \| h�ngaro \| lituano \| turco \| oseto
Delativo	movemento desde a superficie	desde (o alto d)a casa	h�ngaro
Egresivo	marca o inicio dun movemento ou tempo	empezando desde a casa	udmurt
Elativo	f�ra de algo	f�ra da casa	erzya \| estoniano \| fin�s \| h�ngaro
Inlativo	movemento cara a dentro de algo	cara a dentro da casa	erzya \| estoniano \| fin�s \| h�ngaro \| saami inari \| lituano \| saami setentrional
Lativo	movemento cara a un lugar	� casa	erzya \| fin�s \| turco
Prolativo	movemento usando unha superficie ou v�a	a trav�s da casa	erzya \| estoniano \| fin�s
Prosecutivo	por	pola estrada	kalaallisut
Sublativo	movemento cara a superficie	arriba cara a casa	h�ngaro
Terminativo	marca o final dun movemento ou tempo	ata a casa	estoniano \| h�ngaro
Vial	por, por medio de	por medio da casa	inuktitut

Cadro resumo dos principais casos

	interior	superficie	adxacencia
desde	Elativo	Delativo	Ablativo
onda	Inesivo	Superesivo	Adesivo
cara a	Ilativo	Sublativo	Adlativo

Nivel morfosint�ctico

Para os significados dos termos axente, paciente, experimentador, e instrumento, ver papeis theta.

Caso	Uso	Exemplo	at�pase en
Absolutivo (1)	paciente, experimentador	empurrou a porta e abriuna	�uscaro
Absolutivo (2)	paciente, experimentador involuntario	ela cruzou o xeo; el esvarou	linguas nominativo-absolutivas
Absolutivo (3)	paciente, experimentador; instrumento	el empurrou a porta coa s�a man e abriuna	inuktitut
Acusativo (1)	paciente	ela abriu a porta	checo \| erzya \| Esperanto \| fin�s \| alem�n \| h�ngaro \| saami inari \| lat�n \| lituano \| saami setentrional \| polaco \| ruso \| s�nscrito \| serbio \| eslovaco
Acusativo (2)	complemento directo dun verbo transitivo; feito de; acerca de; por un tempo	eu v�xoa	inuktitut \| persa \| turco
Ergativo	axente	el empurrou a porta e abriuna	�uscaro \| checheno \| xeorxiano \| samoano
Ergativo-xenitivo	axente, posesi�n	el empurrou a porta e abriuna; o seu can.	inuktitut
Instrumental/Instrutivo	instrumento	por medio da casa	belaruso \| checo \| fin�s \| xeorxiano \| lituano \| polaco \| ruso \| s�nscrito \| serbio \| eslovaco
Instrumental-comitativo	instrumento, na compa�a de algo	coa casa	h�ngaro
Nominativo (1)	axente	el empurrou a porta e abriuna	linguas nominativo-acusativas
Nominativo (2)	axente; experimentador voluntario	el abriu a porta; ela parou	linguas nominativo-absolutivas
Obxectivo	complemento directo ou indirecto dun verbo ou r�xime dunha preposici�n; un caso xeral para calquera situaci�n non sendo nominativo ou xenitivo	eu vina; eu deille o libro; con ela.	ingl�s
Oblicuo	caso xeral; calquera situaci�n excepto nominativo	en relaci�n � casa	hindi
Pasivo ou paciente	suxeito dun verbo intransitivo ou complemento l�xico dun verbo transitivo	a porta abriuse	linguas cauc�sicas

Relaci�n

Caso	Uso	Exemplo	at�pase en
Ablativo	caso indirecto xeral	en relaci�n coa casa	inuktitut \| lat�n \| lituano
Benefactivo	para, en beneficio de	para a casa	�uscaro \| quechua
Causal	por, a causa de	a causa da casa	quechua
Causal-final	causa eficiente ou final	pola casa	h�ngaro
Comitativo	na compa�a de algo	coa casa	estoniano \| fin�s \| saami inari \| saami setentrional
Dativo	mostra direcci�n ou destinatario	para a casa	belaruso \| checo \| erzya \| xeorxiano \| alem�n \| hindi \| h�ngaro \| inuktitut \| lat�n \| lituano \| polaco \| roman�s \| ruso \| s�nscrito \| serbio \| eslovaco
Dedativo (Respectivo)	relacionado con	relacionado coa casa	quenya
Distributivo	distribuci�n en anacos	casa por casa	fin�s \| h�ngaro
Distributivo-temporal	con que frecuencia ocorre algo	diariamente; os domingos	h�ngaro
Xenitivo	mostra relaci�n, posesi�n	da casa	belaruso \| checo \| neerland�s \| erzya \| estoniano \| fin�s \| xeorxiano \| alem�n \| grego \| saami inari \| lat�n \| lituano \| saami setentrional \| polaco \| roman�s \| ruso \| s�nscrito \| serbio \| eslovaco \| sueco
Posesivo	posesi�n directa de algo	posu�do pola casa	ingl�s \| quenya
Sociativo	xunto con algo	coa casa	h�ngaro

Sem�ntica

Caso	Uso	Exemplo	at�pase en
Disxuntivo	usado cando o suxeito se repite por �nfase ou para especificar un suxeito plural	a casa e o coche, �mbolos dous est�n aqu�	franc�s (s� nos pronomes)
Partitivo	usado para cantidades	tres (das) casas	estoniano \| fin�s \| saami inari
Preposicional	cando unha preposici�n precede ao nome	en/con/para a casa	ruso
Vocativo	usado para chamar a algu�n, con ou sen preposici�n	ou, casa! O casa! casa!	�rabe \| belaruso (raro) \| checo \| xeorxiano \| grego \| hindi \| lat�n \| lituano \| polaco \| roman�s \| s�nscrito \| serbio

Estado

Caso	Uso	Exemplo	at�pase en
Abesivo	falta de algo	sen a casa	erzya \| estoniano \| fin�s \| saami inari
Esivo	estado temporal de existencia	como a casa	estoniano \| fin�s \| saami inari \| inuktitut \| exipcio medio \| saami setentrional
Esivo-formal	marca unha condici�n como cualidade	como unha casa	h�ngaro
Esivo-modal	marca unha condici�n como cualidade	como unha casa	h�ngaro
Excesivo	marca unha transici�n desde unha condici�n	a partir de ser unha casa	estoniano \| fin�s
Translativo	cambio dunha condici�n a outra	(chegando a estar) na casa	erzya \| estoniano \| fin�s \| h�ngaro

V�xase tam�n

Outros artigos

Bibliografía

Case (1994), de Barry J. Blake, editado en Cambridge University Press (ISBN 0-521-44661-9)
The Oxford handbook of case: studies in honor of Bernard Comrie (2008), editado por Greville G. Corbett, Michael Noonan en John Benjamins Publishing Company, Amsterdam & Philadelphia (ISBN 978-90-272-2994-6)