NATO

NATO
NATO-toppm�te i juni 2021
Skipa	4. april 1949
Eigenandel i	NATO-hovudkvarteret
Hovudkontor	Brussel, London, Brussel
Land	Belgia
Grunnleggjar(ar)	Paul-Henri Spaak, Lester B. Pearson, Gustav Rasmussen, Robert Schuman, Bjarni Benediktsson, Carlo Sforza, Joseph Bech, Dirk Stikker, Halvard Lange, Ernest Bevin, Dean Acheson
Nettstad	https://www.nato.int (engelsk)

Den nordatlantiske traktat-organisasjonen (NATO: North Atlantic Treaty Organization, fransk Organisation du trait� de l'Atlantique nord, OTAN) er ein vestleg forsvarsallianse grunnlagd i Washington, D.C. 4. april 1949 av ei rekkje vestlege land som f�lgje av erfaringane dei hadde gjort under og etter den andre verdskrigen, for � sikre medlemslanda sin fridom og sikkerheit. Hovudkvarteret til NATO ligg i Brussel. Sidan 1. oktober 2024 har Mark Rutte vore generalsekret�r i Nato.

Historie

Medan frykta for tysk revansjelyst rett etter krigen hadde spelt ei viss rolle, endra denne prioriteringa seg raskt etterkvart som den kalde krigen starta, s�rleg d� Koreakrigen braut ut, og frykta for eit sovjetisk �tak p� vestmaktene vart sentral. Vest-Tyskland vart medlem i 1955, mellom anna for � sikre NATO st�rre industriell vekt i Europa. Kjernen av traktaten er artikkel 5, som sl�r fast at eit �tak p� eit NATO-land er eit �tak p� heile alliansen.

Som eit svar p� NATO, oppretta Sovjetunionen Warszawapakta. �taket kom aldri, og pakta sin femte artikkel vart fyrst tatt i bruk som fylgje av aksjonane i USA 11. september 2001. Alliansen har likevel spelt ei uvurderleg rolle for Vest-Europa si sikkerheit under den kalde krigen, og for forsoninga mellom tidlegare motstandarar.

Etter slutten av den kalde krigen og oppl�ysinga av Warszawapakta har fleire tidlegare medlemer av denne vorte medlemer av NATO i to utvidingsrundar, i 1999, 2004 og 2009. NATO omfattar no alle dei tidlegare Warszawapakt-landa utanom Sovjetunionen, dessutan Slovenia, Estland, Latvia, Litauen, Kroatia og Albania.

I 2005 vekka den tyske kanslaren merksemd med � ymte om at NATO burde reformerast. S�rleg Tyskland og Frankrike ynskjer ei viktigare rolle for EU p� kostnad av NATO.

Generalsekret�r

Sj� �g Generalsekret�rar i NATO.

Mark Rutte er den noverande generalsekret�ren i NATO.

Fr� 2014 til 2024 var Jens Stoltenberg generalsekret�r i NATO. Perioden hans vart forlenga fire gongar blant anna p� grunn av krigen i Ukraina.

Medlemsland

Kart over alle medlemslanda.

Forsvarsalliansen tel 32 medlemsland.

Medlemsland som grunnla NATO i 1949

• Belgia
• Canada
• Danmark
• Frankrike
• Island
• Italia
• Luxembourg
• Nederland
• Noreg
• Portugal
• Storbritannia
• USA

Medlemsland som vart medlem av NATO under den kalde krigen

• Hellas (1952)
• Tyrkia (1952)
• Vest-Tyskland (1955)
• Spania (1982)

Tidlegare Austblokk-land som har vorte medlem av NATO etter den kalde krigen

• Aust-Tyskland (1990) – vart automatisk ein del av NATO då DDR gjekk i oppløysing og heile området vart innlemma i den tyske forbundsrepublikken.
• Polen (1999)
• Tsjekkia (1999)
• Ungarn (1999)
• Bulgaria (2004)
• Estland (2004)
• Latvia (2004)
• Litauen (2004)
• Romania (2004)
• Slovakia (2004)
• Slovenia (2004)
• Albania (2009)
• Kroatia (2009)
• Montenegro (2017)
• Nord-Makedonia (2020)

Innlemming av tidlegare nøytrale land

• Finland (2023)
• Sverige (2024)

Sjå òg

• Partnarskap for fred

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: NATO

• Offisiell nettstad