Festa dos maios

A xesta como elemento protector das portas.

A festa dos maios, tam�n co�ecida simplemente como os maios, � unha festa popular de orixes ancestrais. Esta celebraci�n primaveral ad�itase celebrar o 1 de maio, se ben en Ourense faise tradicionalmente o d�a 3. Ti�a antigamente connotaci�ns rituais tot�micas � divindade primaveral ou das �rbores, que se foron perdendo co paso do tempo.

A celebraci�n das festas de maio � com�n en moitos pa�ses de Europa, onde existen variantes similares da mesma festividade.

Orixes

Beltane.

As orixes da festa rem�ntanse �s antigas civilizaci�ns prerromanas, como a celta. A festividade celta de Beltane marcaba o inicio do ver�n pastoral cando os raba�os de gando eran levados cara aos pastos de ver�n e as terras de pasto das monta�as. De a� a adoraci�n dos fen�menos terreais: terra, mar e aire. Unha das principais actividades da festividade consist�a en acender fachos nas monta�as e outeiros con rituais e significados pol�ticos. A tradici�n estivo presente en Roma, entre o culto a multitude de deuses. Os romanos tam�n asimilaron esta tradici�n mayumea en honra da chegada da primavera e das primeiras flores do ano, o d�a que corresponde co actual primeiro de maio. E todo poboado romano ti�a ademais dos deuses oficiais os propios aut�ctonos. En Hispania ador�base a deusa Bona Dea , que non era outra que a deusa da fertilidade Maia ou Fauna na mitolox�a romana, coa que se celebraba a chegada da primavera nunhas festas que recib�an o nome de Floralia. Seguramente esta tradici�n sufriu variaci�ns coa chegada da civilizaci�n �rabe aos campos de Castela, como a manifestaci�n en cantos ou rondas � persoa amada. Finalmente, o cristianismo asimilou multitude de festas pag�s profesadas con anterioridade � s�a implantaci�n en festas relixiosas, sendo este un claro exemplo: a maior�a destas pasaron a ser festas en honra � Virxe Mar�a.

Celebraci�ns en Galicia

A Festa dos maios � a festa da primaveira, ben sexa da s�a chegada, ben do seu trunfo. Si�ifica o reverdecer das prantas, o comezo do ano agr�cola, a ledicia de ver erguerse o sol por riba do hourizonte e coller altura e forza (Vicente Risco)

Festa dos Maios en Ourense (2009).

En Galicia v�n celebr�ndose habitualmente o 1� de maio, se ben en Ourense fano o d�a 3, d�a da Santa Cruz , que na tradici�n cristi� representa a �rbore da que nos ve�en a vida, a sa�de e a resurrecci�n, segundo di o introito � celebraci�n da misa nese d�a.

A festa consiste en realizar diversas representaci�ns ao redor dunha �rbore ou escultura, chamada maio. Grupos de xente cantan coplas populares (que tam�n reciben a denominaci�n de maios), �s veces dialogadas, mentres cami�an arredor da escultura, acompa�ados da percusi�n de dous paus. Era habitual pedir aos asistentes un aguinaldo que, por Lugo e Ourense, adoitaba consistir nunha presada de casta�as maiolas (casta�as secas), noces ou abel�s, substitu�do hoxe por di�eiro.

� costume facer competici�ns, premiando as mellores esculturas e as mellores cantigas. Esta celebraci�n ten sona en lugares coma Vilagarc�a de Arousa, Ourense ou Redondela.

Tipolox�as

As figuras que protagonizaban a festa, os maios, permiten clasificalos en:

• Maios figurados: unha figura en forma de cono -modelo m�is tradicional- ou de calquera outra forma (maios art�sticos). Dentro deste grupo incluir�ase a �rbore de maio.
• Maios humanos: unha persoa -neno ou adulto- cuberto de p�las, follas, flores etc.

Maios figurados

Festa dos maios de Pontevedra.

Os maios figurados consisten nunha armaz�n ou esqueleto de paus ou t�boas de forma c�nica ou piramidal, recuberto de tea met�lica ou arpillera, que se cobre de mofo, fi�ncho ou herba. A armaz�n constr�ese sobre unha plataforma que, a modo de padiola, permit�a transporta-lo maio polas r�as do lugar.

Sobre esta estrutura deb�xanse distintos motivos con flores, follas, fi�ncho, fentos, bugallos, froitos ou mesmo ovos, como materiais m�is habituais. O cumio rem�tase (cor�ase) cunha cruz. Hoxe, a imaxinaci�n popular tam�n constr�e maios coas figuras m�is variadas: pontes, h�rreos, cruceiros, casas, animais, figuras humanas etc. En localidades costeiras, como Mar�n, fanse tam�n con forma de barco.

• 
  Maio tradicional (Ourense).
• 
  Maio tradicional (Pontedeume).
• 
  Escena dom�stica (Ourense).
• 
  Horta (O Grove).
• 
  Ponte (Allariz).
• 
  Desfile (Pontedeume).
• 
  Maios en Allariz.

Cando o maio era esa figura transportable que se dixo antes, Risco lembraba que nalg�ns lugares, coma Ourense, a festa remataba queimando ou afogando o maio.

Na zona de Laza ou de Entrimo plant�base unha �rbore, por veces varias . Os mozos cortaban unha �rbore, a m�is grande que pod�an, e plant�bana no medio da praza principal, adorn�ndoa despois con faroli�os. O elemento utilizado daba o nome � festa: Festa da �rbore de Maio .

Probablemente estea relacionado con estas festas da �rbore o costume de colocar p�las de xesta (tam�n chamada, por esta raz�n, maios) nas portas da casa e da corte, nas vent�s, carros, leiras e barcas, e actualmente nos coches, na tarde-noite do �ltimo d�a de abril, para que o mes de maio protexa a casa, a xente que vive nela e as s�as propiedades. Outros etn�grafos relacionan isto co ritual de alumea-las leiras na noite do 30 ou 29 de abril, coa fin de protexer os campos e comezar maio libres de calquera mal.

A xesta nun autom�bil.

Maios humanos

Os maios humanos pod�an ser individuais: un mozo ou moza, �s veces disfrazados, adornados con flores, follas ou p�las e cunha coroa de flores. Cando se trataba dunha nena, a maia, �a vestida de branco, con �s e coroas de flores. Noutros lugares eran grupos de xente vestidos do mesmo xeito, e que cantaban e danzaban arredor do maio. Este tipo de maios moi habituais hai un cento de anos foron esmorecendo pouco a pouco at� chegar case � desaparici�n. Cunqueiro lembrou nun dos seus artigos os de Mondo�edo. Son co�ecidos os maios humanos de Portomar�n ou os de Viveiro. Tam�n en Vilafranca do Bierzo, localidade berciana de cultura galega (os maios c�ntanse no galego oriental propio da zona) � un dos poucos lugares onde se mante�en vivos esta tipoloxía de maios.

Cantigas

Había dous tipos de cantigas para cantar ó redor dos maios. Son raras (só sobreviven en Portomarín e Lourenzá) as composicións tradicionais, que se aprenden e repiten ano tras ano. Máis habituais son os textos que se escribían para cada ano, recollendo feitos actuais e, cada vez máis, críticas políticas, como esta que lle dedicaron ó gobernador civil de Pontevedra en 1923:

Nin é alto, nin é baixo,
nin é malo, nin é bo,
parece un reló parado
dentro da Deputación.

Estas coplas imprímense en follas soltas que se venden ós asistentes. O Museo de Pontevedra e a biblioteca Ben-Cho-Shey (na deputación de Ourense) conservan amplas coleccións das que se cantaron ó longo do século XX. Nalgunhas delas poden comprobarse os efectos da censura que riscaban ou modificaban os textos que a autoridade do momento consideraba inapropiados.

Véxase tamén

Bibliografía

• González Pérez, Clodio (1989): A festa dos maios, Ir Indo Edicións, Vigo. ISBN 84-7680-014-2.
• González Pérez, Clodio (1989): A festa dos maios en Galicia, Premio de Investigación, 1987, Deputación P. de Pontevedra. ISBN 84-86845-17-3.
• Quintáns Suárez, Manuel: Anuario de tradicións galegas, Tambre Editorial, Oleiros 1994.
• González Pérez, Clodio e Rodríguez Cruz, J. (2014). A festa dos maios de Marín. Pontevedra, Deputación de Pontevedra.ISBN 978-84-8457-414-9

Ligazóns externas

• "Os maios en Galicia", artigo en Galicia espallada