Vilagarc�a de Arousa
Localización | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Estado | España | ||||
Comunidade autónoma | Galicia | ||||
Provincia | Provincia de Pontevedra | ||||
Capital de | |||||
Capital | Vilagarcía de Arousa | ||||
Poboación | |||||
Poboación | 37.689 (2023) (799,51 hab./km²) | ||||
Xeografía | |||||
Parte de | |||||
Superficie | 47,14 km² | ||||
Ba�ado por | Oc�ano Atl�ntico | ||||
Altitude | 0 m | ||||
Comparte fronteira con | |||||
Organizaci�n pol�tica | |||||
• Alcalde | Alberto Varela Paz | ||||
Elecci�ns municipais en Vilagarc�a de Arousa | |||||
Identificador descritivo | |||||
C�digo postal | 36600 | ||||
Fuso horario | |||||
C�digo INE | 36060 | ||||
P�xina web | vilagarcia.gal | ||||
Vilagarc�a de Arousa � un concello e vila da provincia de Pontevedra, pertencente � comarca do Saln�s.
Xeograf�a
[editar | editar a fonte]Situaci�n
[editar | editar a fonte]Vilagarc�a de Arousa at�pase na parte meridional da r�a de Arousa formando unha ampla enseada. Limita ao norte con Catoira, ao leste con Caldas de Reis e ao sur con Vilanova de Arousa. O extremo norte do concello, a parroquia de Bamio, sit�ase xa na confluencia do r�o Ulla co oc�ano mentres que no sur destaca o Monte Lobeira cunhas boas vistas de toda a ba�a.
Demograf�a
[editar | editar a fonte]Segundo o padr�n municipal (IGE), a s�a poboaci�n no ano 2016 era de 37.283 persoas, das que 19.389 eran mulleres e 17.894 homes. � a novena cidade galega en poboaci�n e a terceira da provincia tras Vigo e Pontevedra.
Fonte INE; 1857-2011
Evoluci�n da poboaci�n de Vilagarc�a de Arousa Fontes: INE e IGE. | ||||||||||||||||||
1900 | 1930 | 1950 | 1981 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
7.814 | 17.342 | 21.335 | 30.199 | 35.053 | 37.576 | 37.903 | 37.621 | 37.741 | 37.712 | 37.482 | 37.283 | |||||||
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.) |
Historia
[editar | editar a fonte]A primeira pegada dos poboadores desta zona est� representada polos restos arqueol�xicos atopados no Salgueiral (Bamio), datados no 2000 a.C., e polos petr�glifos dos Ballotes, tam�n en Bamio. Hai tam�n restos da �poca castrexa: O Carril, Castro de Agud�n, Monte Lobeira) e, especialmente, no castro Alobre.
En 1812 consitu�ronse os concellos de Rubi�ns, Sobr�n, Vilagarc�a e O Carril, que se reduciron a tres coa reforma de 1835: Vilagarc�a, Vilaxo�n e O Carril. Vilagarc�a foi medrando de acordo co desenvolvemento do seu porto, especialmente a ra�z da construci�n dos peiraos en 1866, e en detrimento dos concellos estremeiros, ata que o 1� de marzo de 1913 prod�cese a fusi�n dos tres nun �nico concello, que nace baixo o nome de Vilagarc�a de Arousa e con Valeriano Deza como �nico alcalde (Suevia 1913, 2, 11).
Cultura
[editar | editar a fonte]Toponimia
[editar | editar a fonte]O top�nimo est� composto por un elemento orixinario do lat�n Villam, 'explotaci�n agropecuaria', e polo nome do seu fundador, Garc�a de Caama�o.[1]
Patrimonio
[editar | editar a fonte]Patrimonio arquitect�nico
[editar | editar a fonte]- Pazos
- Pazo de Rubi�ns, en Rubi�ns de Arriba.
- Pazo de Sobr�n, en Vilaxo�n, Sobr�n.
- Pazo de Pardi�as, en Vilaxo�n, Sobr�n.
- Pazo do Rial, en Vilaxo�n, Sobr�n.
- Igrexas
- Igrexa de San Marti�o de Sobr�n, en Sobr�n, rom�nica (s�culo XI).
Patrimonio natural
[editar | editar a fonte]Etnograf�a
[editar | editar a fonte]Festas e celebraci�ns
[editar | editar a fonte]O 22 de maio cel�brase a festa de Santa Rita, na honra da italiana Rita de Casia, que ten en Vilagarc�a e en toda a comarca do Saln�s un gran n�mero de devotos desde hai uns cen anos. Santa Rita � a patroa dos imposibles. Os devotos acoden ao Convento de Vista Alegre, alg�ns a p� desde lonxe,[2][3], para facerlle unha ofrenda � santa como sinal de agradecemento.
O 16 de agosto, d�a de San Roque, � o d�a grande das festas de Vilagarc�a. Ao remate da procesi�n do santo dende a igrexa parroquial do centro ata a capela do santo, ten lugar todos os anos a festa da Auga en varias r�as do centro da vila, sendo unha festa que atrae a numerosos turistas de toda Galicia e mesmo de f�ra dela. Esta festa naceu a finais da d�cada de 1970, cando nunha xornada de moita calor os veci�os pediron que os refrescasen con auga desde os balc�ns. As festas patronais duran 10 d�as arredor desta data e rematan cun espect�culo pirot�cnico chamado Combate Naval.
Outras festas populares son o Entroido, a Festa dos maios (o primeiro d�a do mes das flores) e As Uvas, celebrada o 31 de decembro �s 12 do mediod�a. O �ltimo s�bado de agosto celebrase a Noite Meiga, onde as meigas toman as r�as e reparten queimada e alimentos t�picos.
Entre as festas gastron�micas destacan a Festa da ameixa do Carril, na segunda quincena de agosto, a Mostra do Albari�o a mediado de agosto, que empezou cham�ndose AlbArousa, pero dende 2012 recibe o nove de Vi�aGarc�a e a Semana Micol�xica na segunda quincena de novembro.
En canto a m�sica, Vilagarc�a conta co festival de As Revenidas, celebrado en Vilax�an no mes de xullo; e ata o ano 2013 contaba co Festival do Norte no mes de maio, que pasou a ser organizado na Illa de Arousa[4].
Deporte
[editar | editar a fonte]Clubs deportivos
[editar | editar a fonte]- Arosa Sociedad Cultural
- Club Xadrez Fontecarmoa
- Liceo Casino Vilagarc�a de Arousa
- Os Ingleses Rugby Club
Cidades irmandadas
[editar | editar a fonte]Vilagarc�a na literatura popular
[editar | editar a fonte]- Cantigueiro
- As moci�as de Carril,/ non son unha que son todas,/ po�en tres pares de medias/ para ter as pernas gordas [5].
- Cando pases pola Laxe/ leva o sombreiro na man,/ elas son medias se�oras/ non sei se che falar�n [6].
- En Carril hai boas mozas/ e na Torre a flor de elas,/ en chegando a Trabanca/ clavixas para cancelas [7].
- En Vistalegre dix�n/ baixando a Vilagarc�a:/ Eu monxa non quero ser,/ casada non sei que diga [8].
- Estas moci�as da Laxe/ t��ense por que alabar,/ te�en o Santo San Roque/ na entrada do lugar [9].
- Fuches a Vilagarc�a,/ fuches e non viches nada,/ non viches beilar o Rei/ na isla de Cortegada [10].
- Fuches a Vilagarc�a,/ fuches e non viches nada,/ non viches beilar o sol/ nunha maz�n colorada [11].
- Meu amor est� en Palmeira,/ meu esprito en Santa Ux�a/, meu coraz�n en Carreira,/ meu todo en Vilagarc�a [12].
- Na alde��a da Torre/ non entra un carro con toxo/ por causa dunha meni�a/ que ten o peli�o roxo [13].
- � alcalde de Trabanca/ haino que mandar prender/ que non dou unha peseta/ pra a festa de San Miguel [14].
- O lugarci�o da Laxe/ de lonxe parece vila,/ ten unha rosa na entrada/ e un caravel na sa�da [15].
- O pino do Pousadoiro/ ten a folla revirada/ que lla revirou o vento/ unha ma��n de xiada [16].
- Os de Vilagarc�a/ mataron un burro,/ os de Carril, com�rono crudo/ e os de Vilaxo�n puxeron a bandeira/ para que lles deran a tripa cagueira [17].
- Os mozos de Bamio/ prendelos, prendelos;/ van polos cami�os,/ parecen carneiros [18].
- Santo San Xin�s de Bamio,/ feito de pau de ameneiro,/ primo carnal dos meus zocos,/ irm�n do meu tabaqueiro [19][20].
- Se che preguntan ma��n/ de quen era a parranda,/ era das mozas da Torre/ porque elas levan a palma [21].
- Se�or San Bartolomeu/ que est�s no medio da R�a,/ dunha banda tes Rianxo/ e doutra Vilagarc�a [22].
- Te�o un amor en Rianxo/ outro en Vilagarc�a./ Para ver os meus amores/ te�o que cruza-la r�a.
- Vale m�is unha da Laxe/ cunha chaqueta de li�o/ que t�dalas de Cornazo/ vestidas de pano fino [23].
- Viva Boiro, viva Boiro,/ viva Boiro, viva ben./ Viva Boiro, viva Boiro,/ Vilagarc�a tam�n [24].
Galer�a de imaxes
[editar | editar a fonte]- Vexa o artigo principal en: Galer�a de imaxes de Vilagarc�a de Arousa
-
Vilagarc�a.
-
Vilagarc�a.
-
Solpor en Vilagarc�a.
-
Casa do concello.
-
Central leiteira Larsa.
-
Fonte na Praza de España.
Parroquias
[editar | editar a fonte]Lugares
[editar | editar a fonte]Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Vilagarcía de Arousa vexa: Lugares de Vilagarcía de Arousa.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ LA FAMILIA DE D. GARCÍA DE CAAMAÑO, FUNDADOR DE LA VILLA, DESDE SU ORIGEN. en Turvilagarcia.
- ↑ "Santa Rita, una fiesta entre lo eclesiástico y lo profano". www.revistaesmas.com (en castelán). Consultado o 10 de abril de 2020.
- ↑ "Ravella aumenta el presupuesto para las fiestas de Santa Rita". Diario de Arousa (en castelán). 12 de maio de 2014. Consultado o 10 de abril de 2020.
- ↑ El Festival do Norte anuncia su traslado a A Illa de Arousa
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 170.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 173. A Laxe é lugar de Arealonga, parroquia de Vilagarcía.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 172). Carril é parroquia de Vilagarcía; A Torre é lugar de Arealonga, tamén parroquia de Vilagarcía. Hai un Trabanca Sardiñeira en Carril e un Trabanca Badiña en Arealonga.
- ↑ Alude a un convento que existiu en Vistalegre, chegando a Vilagarcía desde Cambados. Fermín Bouza-Brey 1929, 169.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 202. No orixinal: ô Santo. A Laxe é lugar de Arealonga, parroquia de Vilagarcía. San Roque é lugar da parroquia de Santa Baia de Vilagarcía.
- ↑ Bouza Brey engade que se trata dunha adaptación doutra cantiga popular (non viches beilar o sol...) co gallo da visita de Afonso XIII a Cortegada, en 1909. Fermín Bouza-Brey 1929, 204. No orixinal: ô Rei.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 203. No orixinal: n-unha.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 158. No orixinal: Sta. Euxía.
- ↑ A Torre é un lugar de Arealonga, parroquia de Vilagarcía. Fermín Bouza-Brey 1929, 160.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 174. Hai un Trabanca Sardiñeira en Carril e un Trabanca Badiña en Arealonga, Vilagarcía.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 203.
- ↑ O Pousadoiro é un monte entre Vilagarcía e Caldas de Reis. Fermín Bouza-Brey 1929, 162.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 190. No orixinal: Vilaxohán, lle deran.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 170. No orixinal: pol-os.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 186. No orixinal: mail-a, e a miña nai.
- ↑ Fermín Xaquín Lorenzo Fernández, 266. Recollida na ría de Arousa.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 163.
- ↑ Refírese a unha capela dedicada a San Bertomeu que había, no século XVIII, nas illas Malveiras; Bouza Brey engade que estas illas aparecen como ínsua de San Bartolomeu nas cartas de navegación antigas. Fermín Bouza-Brey 1929, 202. No orixinal: de unha, de outra.
- ↑ A Laxe é lugar de Arealonga, parroquia de Vilagarcía; Cornazo é outra parroquia de Vilagarcía.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 200.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Vilagarcía de Arousa |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Bouza Brey, Fermín: "Cantigas populares da Arousa", en Arquivos do Seminario de Estudos Galegos III, 1929, 153-204 [en facsímile II].
- Lorenzo Fernández, Xaquín: Cantigueiro popular da Limia Baixa, Galaxia, Vigo 1973.
- Villaronga Garc�a, Manuel A. (1991). Vilagarc�a, Vilaxo�n y Carril (en castel�n). Deputaci�n de Pontevedra. ISBN 84-86845-61-0.