Otto von Bismarck
Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, nado en Schönhausen o 1 de abril de 1815[1] e finado en Friedrichsruh o 30 de xullo de 1898[1], coñecido como Otto von Bismarck, foi un estadista, burócrata, militar, político e prosista alemán, considerado o fundador do Estado alemán moderno. Durante os seus últimos anos de vida alcumóuselle o «Chanceler de Ferro» pola súa determinación e man dura na xestión de todo o relacionado co seu país,[n. 1] que incluía a creación dun sistema de alianzas internacionais que asegurasen a supremacía de Alemaña, coñecido como o Deutsches Reich.[1]
Cursou estudos de leis e, a partir de 1835, traballou nos tribunais de Berlín e Aquisgrán, actividade que abandonou tres anos máis tarde para dedicarse ao coidado das súas posesións territoriais.[2] En 1847 entrou a formar parte do parlamento prusiano,[2] onde axiña se converteu en líder da á conservadora.[2] Enfrontouse duramente á revolución de 1848, e por esa época comezou a perfilar o que sería o seu principal obxectivo político: a unificación de Alemaña e a creación do Reich desde preceptos autoritarios e antiparlamentarios.[3]
A súa carreira política estivo sempre marcada por un férreo conservadorismo e polo belicismo. Formou parte do parlamento prusiano e foi logo delegado diplomático en Westfalia, Francia e Rusia. Procurou sempre a unificación de tódolos pobos xermanos, aínda que fose por medios violentos.
En 1862, tras ser nomeado primeiro ministro de Prusia, emprendeu unha importante reforma militar que lle permitiu dispoñer dun poderoso exército para levar a cabo os seus plans de unificación. Desta forma, en 1864 conseguiu arrebatar a Dinamarca os ducados de Lauenburgo, Schleswig e Holstein[4] e, dous anos máis tarde, logo da loita contra Austria, conseguiu a anexión de Hessen,[4] Frankfurt,[4] Hannover[4] e Nassau,[4] o que deu lugar � creaci�n da Confederaci�n Alem� do Norte,[5] con Bismarck como chanceler.[5] Para rematar, a guerra contra Francia supuxo a adhesi�n de Baviera, entre outros estados, e en 1871 proclamouse o Segundo Imperio Alem�n no Palacio de Versalles de Par�s.[6] Bismarck converteuse en primeiro ministro de Prusia e chanceler.[6] Durante os 19 anos que se mantivo no poder levou a cabo unha pol�tica conservadora, enfront�ndose inicialmente aos cat�licos e combatendo a socialdemocracia.[1] Foi tam�n o organizador da Tripla Alianza, con Italia e Austria-Hungr�a, creada en 1882 para illar a Francia.
En 1871, Guillerme I -rei de Prusia- nomeouno chanceler. A pol�tica interior de Bismarck apoiouse nun r�xime de poder autoritario, malia a aparencia constitucional e do sufraxio universal destinado a neutralizar as clases medias (Constituci�n federal de 1871). Inicialmente gobernou en coalici�n cos liberais, centr�ndose en contrarrestar a influencia da Igrexa cat�lica (Kulturkampf) e en favorecer os intereses dos grandes terratenentes mediante unha pol�tica econ�mica librecambista; en 1879 rompeu cos liberais e aliouse co partido cat�lico (Zentrum), adoptando posturas proteccionistas que favorecesen o crecemento industrial alem�n.[1] Nesa segunda �poca centrou os seus esforzos en frear o movemento obreiro alem�n, ao que ilegalizou aprobando as Leis Antisocialistas, � vez que intentaba atraer os traballadores coa lexislaci�n social m�is avanzada do momento.[1][7]
En pol�tica exterior, mostrouse prudente para consolidar a unidade alem� recentemente conquistada: por unha banda, forxou un entramado de alianzas diplom�ticas (con Austria, Rusia e Italia) destinado a illar a Francia en previsi�n dun posible desquite;[8] por outro, mantivo Alema�a apartada do v�rtice imperialista que naquel tempo arrastraba o resto das potencias europeas. Foi precisamente esta precauci�n fronte � carreira colonial o que o enfrontou co novo emperador, Guillerme II (1888-1918), partidario de prolongar a ascensi�n de Alema�a coa adquisici�n dun Imperio ultramarino, asunto que provocou a ca�da de Bismarck en 1890. Ao faltarlle o apoio do emperador Guillerme II, quen subira ao trono en 1888, Bismarck presentou a s�a dimisi�n en 1890 e retirouse a vivir ao campo. Faleceu en Friedrichsruh o 30 de xullo de 1898 aos 83 anos de idade.[1][2]
Xenealox�a
[editar | editar a fonte]Ascendencia
[editar | editar a fonte]A familia Bismarck era unha familia da antiga nobreza da Marca que antes de Otto von Bismarck non dera ningunha personalidade relevante. O seu pai, Ferdinand von Bismarck, era un fidalgo de provincias pouco influente, que renunciara prematuramente ao seu cargo de oficial do ex�rcito prusiano[9] En 1806 casou con Luise Wilhelmine Mencken, unha burguesa filla dun conselleiro privado de Berl�n. Comparada co rudo fidalgo campesi�o, a s�a esposa era unha personalidade eminente e moi cultivada cuxa maior ambici�n cifr�base no seu fillo. A mi�do discutiuse a influencia que exerceu no mozo Bismarck a disparidade de caracteres e de orixe dos seus proxenitores. A cuesti�n, con todo, � un deses misterios da natureza que a raz�n humana xamais chegar� a descifrar.[10][11] En Bismarck parece tam�n confirmarse o feito de que as persoas xeniais xorden precisamente da diversidade. No futuro, o propio Bismarck sentir�ase cada vez m�is atra�do polo seu pai, malia ser consciente do seu primitivismo. A s�a nai quixo guiarlle e influ�rlle en demas�a. O fillo afirmar�a m�is tarde: �A mi�a nai era unha muller fermosa, amante do luxo, de intelixencia despexada e viva, pero carente case por completo diso que chamamos car�cter berlin�s�.[12]
Descendencia
[editar | editar a fonte]Otto von Bismarck unicamente tivo unha esposa, Johanna, con quen tivo dous fillos e unha filla: Marie, Herbert e Wilhelm. Os tres viaxaron con el aos moitos lugares que el visitou como Frankfurt, San Petersburgo e Par�s. Nunha carta enviada � s�a esposa escribe: �Eles tres son o m�is fermoso que hei ter e s� por iso sigo aqu��.[13]
Dos seus tres fillos, o m�is sobresa�nte para os historiadores e expertos da vida de Bismarck, foi Wilhelm,[14] pois logrou redactar unha pequena biograf�a da vida do seu pai durante a s�a loita pola unificaci�n de Alema�a e no seu cargo no Parlamento de Frankfurt. No entanto, a�nda que con menor intensidade, Herbert e Marie tam�n destacaron na vida aristocr�tica alem�. A antinazista Hannah von Bredow era tam�n neta s�a.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]Os primeiros anos (1815 - 1847)
[editar | editar a fonte]Infancia
[editar | editar a fonte]
Bismarck naceu o 1 de abril de 1815,[1] ano da derrota definitiva de Napole�n en Waterloo.[16] Foi o cuarto fillo dunha familia numerosa. Durante a s�a infancia, non ocorreu nin un s� suceso destacado. Bismarck era consciente de ser membro da nobreza; a s�a formaci�n, no entanto, seguiu nas li�as esenciais os desexos da s�a nai e foi moi diferente da que se acostumaba ent�n nos c�rculos da nobreza rural prusiana. Estudou en Berl�n, primeiro na Plamannsche Lehranstalt, logo no Instituto Friedrich-Wilhelm e para rematar no Graue Kloster ("Convento Gris").[1] Bismarck non destacou demasiado entre os seus mestres e compa�eiros. M�is tarde dir�ase que abandonou a escola convertido nun pante�sta e convencido de que a rep�blica era a forma de goberno m�is racional. Tales palabras encerraban unha cr�tica retrospectiva �s instituci�ns docentes da �poca, m�is influ�das polo esp�rito burgu�s e o humanismo que pola tradici�n mon�rquico-conservadora. No entanto, afirmar a s�a perfecta compenetraci�n coa rep�blica �, de xeito evidente, esaxerado
Estudos universitarios
[editar | editar a fonte]
En 1832, aos dezasete anos, ingresou na Universidade de Gotinga para estudar Dereito. De todos os seus profesores, Bismarck s� se interesou por Heeren, historiador e profesor de Dereito p�blico cuxas ideas sobre o mapa pol�tico europeo dominariano en gran medida no futuro.[18] Bismarck f�xose membro do Corps Hanovera, pero apenas aproveitou as posibilidades intelectuais que lle ofrec�a aquela cidade universitaria, tan famosa no seu tempo, sen�n que se entregou corpo e alma �s alegr�as da vida estudantil. Moitas das s�as aventuras, de maior ou menor gusto, nalgunhas ocasi�ns cre�ronlle conflitos coas autoridades acad�micas. El mesmo falou con franqueza e iron�a da s�a �vida silenciosa�, a trav�s da cal mostraba unha personalidade a�nda sen moldear. Entre os seus amigos, ademais dos membros da nobreza Corps Hanovera, cont�banse d�as importantes personalidades estranxeiras. Naquela �poca Bismarck, sen verdade ningunha pola s�a banda, reco�ec�a a s�a forza interior; nunha carta dirixida a un amigo de mocidade escrib�a: �Serei o �ltimo pelagatos ou o home maior de Prusia�.[19]
Nesa �poca non existe o m�is leve indicio de opini�ns pol�ticas que deixen albiscar a futura obra do creador do Segundo Imperio. Bismarck finalizou os seus estudos en Berl�n sen aproveitar as posibilidades cient�ficas que a universidade lle ofrec�a. Tam�n neste aspecto mostrouse a s�a vigorosa natureza. Polo que aos estudos se refire, Bismarck limitouse a aprender o necesario para aprobar, pr�ctica ent�n non tan habitual como hoxe. En 1835 realizou o seu exame de licenciatura en Dereito, que non nos ilustra demasiado o seu ideario, pois respond�a m�is �s preguntas do examinador que aos intereses do examinado.[20] Bismarck, cargado de d�bedas moi a pesar do seu pai, debeu de rir no seu interior cando lle preguntasen a el sobre a necesidade do aforro.
Labor nos tribunais
[editar | editar a fonte]Os anos seguintes pasounos nos tribunais de Berl�n e Aquisgr�n. A s�a meta final era a diplomacia, pois descartaba dedicarse � outra carreira posible para un mozo nobre, a das armas.[5] O seu labor nos tribunais acrecentou a s�a aversi�n cara � burocracia e cara ao formalismo dun servizo rixidamente regulamentado, aversi�n que conservar�a durante toda a s�a vida. Ter xefes foi sempre algo superior �s s�as forzas. En Aquisgr�n tam�n se consagrou de maneira total aos praceres da vida, e durante meses e sen permiso, viaxou seguindo os pasos dunha moza inglesa. Posteriormente continuar�a o seu labor en Potsdam. En Aquisgr�n, os seus superiores reco�ec�an a s�a capacidade, pero opinaban que deb�a ser m�is disciplinado no servizo. A este respecto, Bismarck comentaba con aquela sinceridade tan caracter�stica nel: �Creo que o goberno de Aquisgr�n deume notas m�is altas das que realmente merezo�.[21]
Retiro da actividade burocr�tica
[editar | editar a fonte]
En 1838, Bismarck renunciou � actividade burocr�tica e ao r�xido servizo p�blico.[5][21] Esta decisi�n madurouna con lentitude e non contou coa aprobaci�n dos seus pais.[21] Para Bismarck, ser funcionario e ministro non era precisamente sorte. A misi�n do funcionario -pensaba- reduc�ase a impulsar de oficio, sen achegar iniciativas propias, a maquinaria administrativa. "Pero eu desexo facer a m�sica, a m�sica que a min me gusta, ou permanecerei en silencio".[23] Este rexeitamento da burocracia, polos demais moi estendido entre a nobreza, simboliza en Bismarck unha profunda ansia dunha actividade independente. As declaraci�ns destes anos deixan de translucir certa inclinaci�n polas tarefas de estadista. Para el, o esencial ent�n era o seu desexo de ter na pr�ctica unha marxe de actuaci�n. O presidente ou ministro, dic�a, "non tratan con persoas, sen�n con papel e tinta unicamente".[24]
M�is tarde, durante moitos anos, Bismarck dedicouse a administrar as s�as posesi�ns agr�colas, mentres no plano te�rico prepar�base con estudos que nos asombran pola s�a amplitude. O servizo militar, cumprido a contragusto e de xeito moi irregular, interrompeu esas actividades. Durante este per�odo continuaron os incesantes viaxes e a vida axitada; os seus veci�os chamaban a Bismarck o "desenfreado".[23][24][25] A s�a dedicaci�n � agricultura complementouse cunha abundante lectura de obras hist�ricas, filos�ficas e literarias.[23] Interesouse especialmente por Shakespeare e Byron, deixando ao car�n a Goethe: o verso que afirma que o home poder�a, sen odio, auto-marxinarse do mundo, arrepioulle.[24] Leu tam�n, sen comprendelos �s veces, os fil�sofos radicais do seu tempo: David Friedrich Strauss, Ludwig Andreas Feuerbach e Bruno Bauer.[23] O mesmo falaba do seu "espido te�smo".
A longo prazo, Bismarck comprendeu que a vida campesi�a, malia as viaxes e a lectura, tampouco colmaba as s�as aspiraci�ns m�is �ntimas. Chegou a dicir que a experiencia f�xolle ver o car�cter ilusorio da felicidade arc�dica dun agricultor fervoroso da contabilidade de partida dobre.[24] As s�as opini�ns dos anos corenta conte�en unha severa autocr�tica; nunha pasaxe di que se deixaba levar � deriva polo r�o da vida".[23] As s�as relaci�ns con amigos pietistas e o co�ecer a s�a futura esposa Johanna von Puttkamer provocaron cambios na s�a intimidade.[26] Marie von Thadden, noiva dun dos seus amigos, e amiga �ntima � s�a vez de Johanna, intentou converter a Bismarck que a�nda manti�a opini�ns moi heterodoxas no tema relixioso. Pero ser�a a enfermidade mortal de Marie o que levou ao que se deu en chamar a conversi�n de Bismarck,[24] o cal comezou a frecuentar os c�rculos protestantes e cristi�ns, a�nda que sen contraer un compromiso relixioso estreito. A ideolox�a esencialmente protestante-cristi� de Bismarck, intimamente ligada ao seu compromiso matrimonial e � s�a voda, non pode abstraerse do seu modo de pensar global como pol�tico e estadista; no entanto, o cualificativo de "pol�tico cristi�n" tampouco parece moi axustado.
Bismarck entrara en contacto con Johanna von Puttkamer grazas � s�a amiga Marie von Thadden. En decembro de 1846, pouco logo da morte desta �ltima, Bismarck pediu a von Puttkamer a man da s�a filla nunha carta sobradamente co�ecida. Nela Bismarck falaba con toda franqueza da s�a evoluci�n relixiosa, limit�ndose as� a cuesti�ns xa sabidas polo seu futuro sogro, o cal, polo demais, deb�a de albergar certos reparos sobre a vida anterior de Bismarck.[22] Este, como era habitual nel, soubo achar un ton conveniente e preciso para agradar ao destinatario da carta, mesturando nela a sinceridade e a habilidade diplom�tica.[27] A misiva mostra, sen x�nero de d�bidas, nos seus trazos esenciais os verdadeiros sentimentos do seu autor.
O matrimonio con Johanna celebrouse en xullo de 1847. Bismarck, nunha carta dirixida aos seus irm�ns, definiuna como "unha muller de intelixencia e nobreza de sentimentos moi singulares".[28] Bismarck achou nela sost�n e axuda ao longo de toda a s�a existencia, precisamente porque evitou con exquisito coidado influenciala politicamente no m�is estrito sentido da palabra.[28]
O Landtag unificado (1847 - 1851)
[editar | editar a fonte]
Elecci�n e desenvolvemento como membro do Landtag
[editar | editar a fonte]Bismarck comezou a s�a actividade p�blica algunhas semanas antes da s�a voda; en maio de 1847 a nobreza elixiuno membro do Landtag unificado prusiano.[29] O Landtag unificado de 1847 foi o primeiro parlamento verdadeiro da historia alem�. Nel, os liberais moderados dispo��an de maior�a absoluta. O grupo das dereitas, que defend�a a autoridade da coroa e os intereses da nobreza latifundista, contaba cunha representaci�n moito m�is reducida. Un dos seus membros era Bismarck, que sufriu, en principio, a decepci�n de ser nomeado deputado suplente.[30]
Bismarck xa ti�a certa experiencia nestas lides, pois anteriormente exercera como Deichhauptmann das Dietas.[29] O futuro detractor do parlamentarismo iniciouse, xa que logo, na vida pol�tica dentro dunha actividade constitucional e parlamentaria.[30] Bismarck ali��base ent�n coas forzas conservadoras. No seu primeiro artigo xornal�stico, Bismarck defend�a o dereito dos nobres terratenentes a practicar monter�as nas leiras dos seus campesi�os, e ademais a preservaci�n do dereito patrimonial, opo��ndose con iso tanto �s esixencias dos liberais como ao credo dos absolutistas.[31] Bismarck estreitou os lazos con Leopold von Gerlach, amigo �ntimo de Frederico Guillerme IV de Prusia. Gerlach representaba a corrente cristi�-constitucionalista-conservadora e rexeitaba o autoritarismo do Estado.
Na s�a actuaci�n dentro do Landtag unificado, Bismarck revelouse como un dereitista sen concesi�ns e un rigoroso home de partido.[32] Xa en 1847 escrib�a � s�a prometida: "O home af�rrase aos principios mentres estes non son postos a proba, porque cando iso sucede, un os rexeita igual que o campesi�o as s�as vellas abarcas, e corre con todo o vigor que lle permiten as s�as pernas, que para iso as ten".[30]
Defensa pola clase alta
[editar | editar a fonte]En principio, Bismarck defendeu os dereitos da coroa e da nobreza, cousa natural nel se temos en conta que era membro da �ltima.[33] Bismarck saltou � fama cun rudo discurso no que atacaba decididamente a tese -non expresada, como � l�xico, con estas palabras- de que en 1813 a loita do pobo prusiano contra a dominaci�n estranxeira hab�a ter un �nico m�bil: lograr unha constituci�n. Semellante discurso provocou, por suposto, unha sesi�n tormentosa do Landtag, e evidenciou, por unha banda, o seu temperamento combativo e violento e, por outro, a s�a calma impertubable fronte a calquera ataque.[34] Cando, por exemplo, se lle prohibiu intervir durante alg�n tempo, Bismark, sacou un xornal do seu peto e comezou a lelo.[35] Con todo, o incidente converteu a Bismarck no loitador por antomasia contra o liberalismo e a constituci�n.[35] Os discursos de Bismarck desta �poca evidencian un ardor combativo e belixerante falto de argumentaci�ns obxectivas e pronto a dar renda solta a s�a c�lera contra as circunstancias ent�n imperantes e contra os liberais.[34]
Semellante actitude volveuse evidente sobre todo en 1848. Os seus discursos dos anos 1848-49 combinan o marcado belicismo e o desprezo polo inimigo. Neste per�odo inicial faltaba ese autodominio que Bismarck demostrar�a no futuro sen abdicar da s�a dureza. Nun debate sobre a emancipaci�n dos xudeus, Bismarck reco�eceu con orgullo que el recibira aqueles prexu�zos co leite materno.[35] Declar�base partidario do Estado cristi�n e consideraba a loita contra os xudeus -era o sentir xeral da �poca- basicamente como unha loita confesional. Para Bismarck un xudeu deixaba de selo en canto se convertia a un dos credos cristi�ns. No Parlamento de Erfurt desgustoulle a obriga de actuar de secretario � beira dun presidente xudeu (Eduard von Simson),[35] que durante o mandato de Bismarck se converter�a no primeiro presidente do Tribunal Supremo de Xustiza do Imperio Alem�n.[34]
Seguidor do prusianismo
[editar | editar a fonte]Durante o ano revolucionario de 1848, Bismarck foi un loitador decidido en prol do prusianismo e da monarqu�a.[35] Arrepiado polas mostras de debilidade do monarca, pretendeu levar unha columna de campesi�os armados a Berl�n,[34] e cando a ra��a escusou o seu esposo, alegando que durm�a moi pouco, Bismarck contestou en ton groseiro: "Un rei ten que poder durmir!"[36] Bismarck, no fondo, non era consciente de que o movemento de 1848 estaba apoiado por sectores moi amplos nin comprend�a a s�a base nacional. Plenamente identificado coa ideolox�a prusiano-conservadora, falaba da "cobiza dos proletarios". M�is tarde editou un poema que os oficiais prusianos cantar�an en Potsdam con motivo dos sucesos do 21 de marzo.[35] Os versos m�is importantes, que sen d�bida reflect�an os sentimentos do propio Bismarck, dic�an as�:
E ent�n un grito partiu o coraz�n:
Non seredes xa prusianos, seredes alem�ns [...]
Aqu� caeu un rei, pero non na contenda.
Termina aqu�, Zollern, a t�a historia gloriosa,
Fragmento dun poema de Otto von Bismarck.[37]
O rei xulgou a actitude de Bismarck naqueles d�as coas seguintes palabras: "Debe usarse unicamente cando a baioneta campe polos seus respectos".[38] Logo da revoluci�n, Bismarck ingresou na "camarilla" creada polos irm�ns Gerlach.[39] Nesta �poca, Bismarck pronunciou o seu famoso discurso sobre o Tratado de Olm�tz, que constituit�a o punto culminante da s�a actividade parlamentaria.[39] Naquel tempo intentaba por todos os medios ao seu alcance defender o poder da coroa e os privilexios da nobreza. Participou na fundaci�n do Kreuzzeitung ("Diario da cruz") e na asemblea constitu�nte da "Asociaci�n para a defensa da propiedade e para o fomento do benestar das clases populares",[39] considerada polo pobo, non sen motivo, como o parlamento dos Junkers.[40] Os problemas da pol�tica interior acaparaban naquel tempo todo o interese de Bismarck. A cuesti�n alem� s� cobrou importancia para el cando a elecci�n do emperador en Frankfurt a converteu nun asunto m�is da pol�tica prusiana.
Bismarck dirixiu con decisi�n e firmeza os seus ataques contra calquera tentativa liberal ou democr�tica. Pensaba que a opini�n do pobo, base do movemento de 1848, fora m�is ou menos dirixida. Cada un entendera por pobo o que lle "convi�a", por regra xeral unha agrupaci�n de individuos adictos � propia opini�n. O seu desprezo polo pobo non lle impediu un intento de manipular ou dirixir a opini�n p�blica. Bismarck escribiu ao seu irm�n pedndo que lle enviase a Berl�n adhesi�ns, "moitas adhesi�ns de particulares, a�nda que cada unha delas sexa asinada por unhas poucas persoas, e se for posible de cada cidade; non importa que estean asinadas por unha soa persoa, porque neste caso non se dar�n a co�ecer. Sopra, ferreiro, e ga�ar�s di�eiro". Defensor sen concesi�ns dos dereitos da nobreza terratenente, Bismarck axuizaba a pol�tica fiscal como unha especie de confiscaci�n; chamaba �s elecci�ns dunha loter�a e criticaba con extrema dureza calquera asomo de parlamentarismo; defendeu contra vento e marea a execuci�n de Blum. Doutra banda, reiteradas declaraci�ns desta �poca revelan que Bismarck non ti�a en moi alta estima o talento pol�tico dos seus iguais da nobreza. Prusia carec�a da clase social que fac�a pol�tica en Inglaterra. Do mesmo xeito que outros moitos nobres, Bismarck dirixiu os seus ataques contra o absolutismo e contra a opini�n manifestada por Frederico Guillerme I: "Concibo o poder comme un rocher de bronze"..[39]
Cr�a que a revoluci�n sair�a do funcionariado e da clase media supostamente culta das grandes cidades. Atacaba con enerx�a incansable a cobiza das capas sociais m�is baixas e pensaba que o constitucionalismo era a f�rmula m�is cara. Combat�a o matrimonio civil. Todas estas ideas evidenciaban unha indubidable influencia de Stahl,[41] cuxas teor�as sobre o Dereito p�blico causaran unha impresi�n moi fonda en Frederico Guillerme IV.
A s�a actitude en pol�tica interior determinou tam�n en gran medida a posici�n de Bismarck con respecto aos plans alem�ns da Asemblea Nacional de Frankfurt. Non a combateu, como con frecuencua se afirmou, porque rexeitase as s�as concepci�ns sobre pol�tica interior. Bismarck, home de ideolox�a prusiana e conservadora, non desexaba en absoluto que ent�n se solucionase a cuesti�n alem�. Nos tempos m�is baixos do poder prusiano hai certas manifestaci�ns de Bismarck nas que resoan ecos dunha pol�tica nacional. Pero ditas apreciaci�ns desaparecer�n cando a posterior evoluci�n lle permita a Bismarck cifrar de novo as s�as esperanzas en Prusia. Bismarck pretend�a exclusivamente situar a Prusia � altura das grandes potencias, mentres que na pol�tica interior dedicaba todas as s�as enerx�as a combater a revoluci�n. Na s�a opini�n, os plans da Paulskirche (sede do primeiro parlamento en Alema�a que foi elixido publicamente) apuntaba contra Prusia, intentando minar a s�a posici�n e a s�a base pol�tica.
O verdadeiro interese pola cuesti�n alem� espertar� cando a elecci�n do emperador en Frankfurt provoque diferenzas en Berl�n. Naquel tempo, Bismarck, como oposici�n � "trola alem�", acostumaba referirse unha e outra vez ao seu acendrado prusianismo."Prusianos somos, e prusianos queremos seguir sendo!",[42] exclamou en certa ocasi�n. Bismarck tampouco axuizaba desde unha perspectiva nacionalista a sorte de Schleswig e Holstein, que tan profundas preocupaci�ns suscitaba nos ambientes pol�tico. para el, a loita dos habitantes de Scheswig e Holstein significaba unha sublevaci�n contra o seu lex�timo se�or, o rei de Dinamarca.[43]
Bismarck opo��ase firmemente a que o rei de Prusia aceptase a s�a elecci�n como emperador decidida pola Asemblea Nacional de Frankfurt. Ademais desconfiaba das instituci�ns oficiais, que se deixaron impresionar pola tremoia da Paulskirche. En abril de 1849 opinaba que Prusia deb�a seguir sendo Prusia, xa que as� estar�a en condici�ns de dar leis a Alema�a, dando �s s�as palabras un ton e un acento novos: "Se preguntades a calquera que fale alem�n pola unidade alem�, responderavos que a desexa; pero a min, con esta constituci�n, non me parece en absoluto desexable".[43] Na realidade, Bismarck s� pretend�a que reinase a harmon�a e a concordia entre os distintos Estados alem�ns e rexeitaba de plano calquera pol�tica unificadora que limitase o poder e a autonom�a de Prusia.[43]
As� o demostra con especial claridade a oposici�n de Bismarck � pol�tica de unificaci�n que levou a cabo o errado intento de conseguir, grazas ao goberno prusiano, os obxectivos nos que fracasara a Asemblea Nacional de Frankfurt.[43] Bismarck combateu ao l�der de devandita tendencia unificadora (Joseph von Radowitz) con todos os medios ao seu alcance e converteuno en branco das s�as burlas. Bismarck, que defend�a o nacionalismo prusiano como un factor espec�fico, tem�a que a monarqu�a prusiana desaparecese na "cheirenta axitaci�n revolucionaria que estaba sumindo no caos ao sur de Alema�a".[43] Bismarck a�nda non o�ra cantar a ning�n soldado alem�n Was ist des Deutschen Vaterland? ("Que � da patria alem�?").[43] E cando un deputado liberal cualificouno de fillo prodixio de Alema�a, Bismarck respondeu: "A mi�a casa paterna � Prusia, e eu nin a abandonei nin a abandonarei xamais".[44] Pouco tempo antes afirmara que hab�a que falar ao sentido com�n do home prusiano, non aos coraz�ns alem�ns, enfocando as� a cuesti�n desde a perspectiva da individualidade de Prusia e do belicismo en pol�tica interior, supo�en a m�is dura cr�tica �s aspiraci�ns alem�s do seu tempo.[44] Por ent�n Bismarck non ti�a a�nda conciencia de que a pol�tica prusiana era tan pouco realista como a dos liberais. El quer�a establecer unha uni�n �ntima con Rusia, animado -como os Gerlach- no seu pensamento interno pola convicci�n da solidariedade conservadora das grandes monarqu�as..[43]
En verdade, xa en 1849 hai unha serie de indicios que deixan de translucir a superaci�n por parte de Bismarck das s�as r�xidas ataduras � pol�tica interior. Nunha carta dirixida � s�a esposa afirmaba que a cuesti�n alem� resolver�ase por medio da diplomacia ou das armas;[45] nun dos seus discursos opinou que Frederico II o Grande non fomentara a unificaci�n pol�tica, sen�n "o trazo m�is destacado do nacionalismo prusiano: o militarismo".[45]
El sab�a que hoxe, do mesmo xeito que nos d�as dos nosos pais, o son da trompeta, invitando aos prusianos a alistarse nos ex�rcitos do seu soberano, conserva todos os seus atractivos para os o�dos das xentes de Prusia, xa que se trata de defender as propias fronteiras ou de buscar a gloria e a grandeza de Prusia.
Frederico, despois de cortar con Frankfurt, puido elixir unirse ao seu antigo aliado, Austria, e asumir as� o brillante papel que desempe�ou o emperador de Rusia, � dicir, aniquilar, aliado con Austria, o inimigo com�n, a revoluci�n. Tam�n poder�a, co mesmo dereito que ocupou Silesia, impo�er aos alem�ns, logo de rexeitar a coroa imperial que se lle ofreceu en Frankfurt, unha determinada constituci�n, a�nda a risco de desequilibrar coa s�a espada a ling�eta da balanza. Isto ser�a unha pol�tica nacional prusiana, que dar�a a Prusia (no primeiro caso en colaboraci�n con Austria, e no segundo por si mesma) o rango necesario para conseguir para Alema�a a autoridade que merece en Europa. Estas palabras preludiaban sen sombra de d�bida a formulaci�n pol�tica de problemas que predominar�an logo nos anos cincuenta. No mesmo discurso chegou a afirmar que a "aguia prusiana" deb�a estender as s�as "�s protectoras e dominar o espazo desde o Niemen inferior ata as Donnersberge". Estas palabras constit�en o primeiro indicio de que Bismarck aspiraba � hexemon�a de Prusia no norte de Alema�a.[46] Pero en conxunto, a posici�n de Bismarck non se diferenciaba con nitidez da que manti�an os seus amigos m�is �ntimos (Leopold von Gerlach sobre todo): estes non quer�an restinxirse exclusivamente ao gran rei prusiano e esforz�banse por evitar unha loita con Austria en interese dos obxectivos com�ns da pol�tica interior de ambas potencias.
A este respecto, Bismarck defendeu, o 3 de decembro de 1850, o tratado preliminar de Olm�tz (asinado o mes anterior),[46] polo cal Prusia renunciaba � s�a pol�tica de unificaci�n e chegaba a un acordo con Austria, cedendo �s presi�ns de Rusia. O feito supuxo unha seria derrota para a pol�tica prusiana. Malia todo, Bismarck defendeu con habilidade e brillantez o acordo no famoso discurso pronunciado ante a segunda C�mara, do que quizais se pode deducir non era plenamente consciente de que, desde unha perspectiva imperialista, tal suceso significaba unha derrota para o Estado prusiano. Máis tarde xustificaríase aducindo que naquela época o exército prusiano non estaba en condicións de afrontar unha guerra. Con todo, a verdadeira razón da actitude de Bismarck foi moi outra: por entón estaba absorbido e influenciado por plasmar a solidariedade en política interior contra "a democracia negra, vermella e ouro", e dedicou todos os seus esforzos a manter a paz.[46] A destitución de Radowitz encheuno de xúbilo. Nas cartas que escribía á súa esposa comparaba a trola alemá e a ira contra Austria. Cría que a paz tamén lle interesaba a "o noso partido". Os exércitos conservadores non debían aniquilarse entre si; segundo el, non era honorable "condenar coa palabra o camiño da revolución e, con todo, seguilo na práctica".[46] Prusia e Austria, en pé de igualdade, debían reconciliarse entre si a expensas dos estados máis pequenos.
Malia as poderosas ataduras que a política interior lle impoñía á súa concepción da política exterior, o discurso contén formulacións diverxentes coas teorías sobre política exterior dos seus amigos conservadores:
A única base sa dun gran Estado -que marca demais diferenzas esenciais cos estados menores- é o exoísmo estatal e non o romanticismo; non é, xa que logo, digno dun Estado poderoso loitar por unha causa distinta aos seus propios intereses.[47]
Para un estadista é moi fácil chamar á guerra, pronunciar discursos afervoados e "confiar ao mosqueteiro, que se desangra sobre a neve, a obtención ou non da vitoria e a gloria para o seu sistema. Si, nada máis fácil para o estadista, pero ai daquel que nestes tempos non ache motivos plausibles para emprender unha guerra!".[48] Bismarck opoñíase á cualificación de Austria como país estranxeiro,[48] e de feito chamaba ao seu monarca herdeiro dunha longa serie de emperadores alemáns.
Estraña modestia a que nos obriga a non considerar Austria como unha potencia alemá. A única razón que se me ocorre é que Austria ten sorte de dominar zonas estranxeiras que na antigüidade foron sometidas polas armas alemás.[49]
Esta declaración de Bismarck interpretouse, erroneamente, no sentido panxermanista;[50] con todo, a súa concepción estaba en clara oposición á situación entón imperante: Austria era un Estado cuxo trazo fundamental non era o estar habitada por poboación alemá, senón o seu carácter de gran potencia que brandira a miúdo e con éxito a espada alemá.[48]
Esta serie de ideas, con todo, permanecían aínda englobadas dentro da espiñenta cuestión da política interior. O honor prusiano pasaba por refusar calquera tipo de unión contra natura coa democracia. Austria e Prusia eran as dúas potencias protectoras, con iguais dereitos, de Alemaña. Bismarck aínda cría daquela na auténtica igualdade de ambas potencias e estaba disposto a conseguila de facto á custa dos estados alemáns máis pequenos.[48] Cando pouco despois foi nomeado embaixador do Parlamento de Frankfurt, acudiu alí considerándose amigo de Austria. Xa en 1849 arrendou o seu patrimonio familiar e mudouse para Berlín. Así pois, ao chegar a tormentosa época revolucionaria, Bismarck renunciara á súa profesión de fidalgo campesiño.[48]
Embaixador en Frankfurt, San Petersburgo e París (1851 – 1862)
[editar | editar a fonte]Bundestag en Frankfurt
[editar | editar a fonte]
En 1851 Bismarck converteuse en embaixador ante o Parlamento de Frankfurt ;[51] nese momento era o cargo máis relevante da diplomacia prusiana, e así o recoñeceu o mesmo Bismarck. O nomeamento dunha persoa carente de preparación no terreo diplomático para ocupar semellante posto constituía un feito extraordinario.[n. 2] A proposta partira de Leopold von Gerlach, que vía en Bismarck o eterno loitador contrarrevolucionario aliado con Austria. Bismarck marchou a Frankfurt, segundo as súas propias palabras, en estado de "virxinidade política".[51]
Durante vos primeiros momentos, as súas ideas sobre política interior permaneceron invariables con respecto ás que mantivera na época de 1848.[51] Ata 1852 seguiu pertencendo á segunda Cámara prusiana, e nela desenvolveu unha loita radical e moi persoal. Ese mesmo ano unha discusión política co destacado liberal Von Vincke desembocou ata nun duelo sen consecuencias. Como no pasado, Bismarck declarábase partidario dos Junkers[n. 3] e criticaba o sistema constitucional; é máis: nunha ocasi�n chegou a dicir que o pobo prusiano far�a volver ao curro da obediencia �s grandes cidades, "a�nda que para iso tivese que borralas do mapa".[51] Estas palabras val�ronlle o cualificativo de "aniquilador de cidades".[52] Doutra banda, condenaba sen cesar o absolutismo, equiparandoo � burocracia liberal. Ao recibir o seu nomeamento de embaixador en Frankfurt, Bismarck chegou a burlarse de si mesmo afirmando: "A mi�a conversi�n en conselleiro privado � unha iron�a coa que Deus me castiga por falar mal dos conselleiros privados".[51]
� s�a chegada a Fr�ncfort, Bismarck cr�a na igualdade de dereitos entre Austria e Prusia. Dende a �poca dos Hohenstaufen nunca gozara Alema�a de tanto prestixio. Pero este xu�zo non tardar�a en modificarse, a consecuencia da asistencia �s sesi�ns do Bundestag: nel as discusi�ns versaban sobre temas intranscendentes, e Bismarck falaba da charlataner�a e presunci�n dos seus intelixentes membros, que todo o reduc�an a augallada; criticaba a vida social de Fr�ncfort, a afecci�n desmedida dos diplom�ticos polo baile e os trazos burgueses da sociedade daquela cidade. Bismarck v�ase obrigado a bailar o rigod�n coas esposas dos seus provedores, pero polo menos "a xentileza de tales damas fac�ame esquecer a amargura polas desorbitadas facturas e malos x�neros que me proporcionaban os seus maridos".[53] Era o t�pico orgullo do Junker fronte � sociedade burguesa dunha antiga cidade imperial carente de nobreza cortes�. A pesar de todo, ao principio Bismarck sent�ase moi a gusto, ata o punto de confesar a Gerlach nunha carta que "en Fr�ncfort viv�a como Deus".[54]
O problema fundamental para o novo embaixador constituio a actitude a adoptar fronte a Austria, froito en boa parte do representante de Prusia ante o Bundestag.[54] Antes de 1848, Austria evitara vencer pola forza dos votos � segunda gran potencia alem�, malia que durante a �poca de Metternich a superioridade de Austria era, neste terreo, indiscutible. Ao iniciarse a s�a estancia en Frankfurt, Bismarck visitara o ex chanceler Metternich no seu palacio de Johannisberg[54]; ao parecer, ambos os estadistas entend�ronse moi b�n. Metternich censuraba tam�n a actitude do seu sucesor, Schwarzenberg, que recalcaba a supremac�a austr�aca. A partir de 1848, trala elecci�n do emperador, os pol�ticos austr�acos v�an en Prusia a un rival e desexaban relegala a un segundo plano. Bismarck pronto alzou a s�a voz contra o desconsiderado goberno da maior�a, que acabar�a por arruinar a Confederaci�n. D�base conta de que, contrariamente �s s�as propias ideas, Austria non ti�a intenci�n de reco�ecer a igualdade de dereitos de Prusia, de modo que o primeiro obxectivo de Bismarck en Frankfurt centrouse en batallar pola igualdade, utilizando todos os medios ao seu alcance.[55] A raíz deste comportamento o embaixador ruso comparou a actuación de Bismarck coa dos estudantes. Para os seus colegas, a rudeza de métodos do novo embaixador prusiano evidenciaba unha falta de auténtica educación diplomática. Bismarck avogou pola igualdade ante o ministro plenipotenciario de Austria, o conde de Thun, nalgunhas ocasións empregando medios visiblemente drásticos.
No fondo, o motor da actividade de Bismarck no Bundestag foi a loita pola igualdade e non a preparación do terreo para dirimir a hexemonía en Alemaña. A finais de novembro, as diferenzas entre von Thun e Bismarck medraron, e o segundo informaba a Berlín:
Thun falaba e falaba, deixando translucir o seu fanatismo panxermanista; eu aducía que a existencia de Prusia, e máis logo da reforma, era un factum certamente molesto, pero tamén inmodificable; argumentei que tiñamos que partir de feitos e non de ideais, e rogueille que meditase se os resultados que Prusia ía alcanzar por camiños tortuosos poderían compensar as vantaxes da alianza prusiana; porque unha Prusia que -coa súa propias palabras- "renunciaba á herdanza de Frederico o Grande", para entregarse de cheo ao seu verdadeiro destino providencial de chambelán do imperio, non prexudicaría en Europa, e antes de aconsellar eu ao meu país unha política semellante, a cuestión tería que dirimirse pola forza das armas.[55]
Thun comparou a Prusia cun home ao que lle tocou o primeiro premio da lotería e pretendese que o acontecemento se repetise cada ano. Bismarck respondeu que se así pensaba Viena, Prusia tería que volver a xogar á lotería.[55] Foi esta a primeira vez que Bismarck considerou a posibilidade dunha confrontación con Austria, pese a ser consciente de que, reinando Frederico Guillerme IV, esa política era atolada. Quizais o que máis lle molestou das palabras de Thun foi advertir que escondían, no fondo, unha gran verdade. Nos anos posteriores aplicaría ás veces a Prusia a cita de Goethe: "viñemos a menos sen apenas darnos conta".[56]
Naquela época, Bismarck nin quixo nin contribuíu á ruptura con Austria. A postura de devandita ación debíase, segundo el, á súa propia situación interna. Con todo, non tardou en darse conta de que a federación era un simple freo para a política prusiana e en consecuencia comezou a recomendar unha política de independencia. Nunha carta á súa irmá escribía que o famoso lied de Heine:
O Bund, du Hund, du bist nicht gesund![56]¡Ai! Confederación, cadela, estás doente!
Pronto se convertería por decisión unánime dos alemáns en himno nacional. Bismarck pensaba que as esixencias prusianas debían ser satisfeitas mediante pactos individuais "dentro do ámbito xeográfico que a natureza nos destinou.[56] A Gerlach informoulle das diferenzas con Austria, "grazas ás cales tarde ou cedo ira a pique o carro da Confederación, no cal o cabalo prusiano tira cara a adiante mentres o austríaco faino cara atrás".[56] Neste sentido, Bismarck obrou con absoluta coherencia: ao negociar os dereitos da prensa, conseguiu que non se perseguisen os ataques á estabilidade da federación. Con marcada ironía chegou a afirmar que esas circunstancias á prensa libre entusiasmábanlle. Bismarck criticaba con dureza o egoísmo político dos Estados alemáns que perseguían unha política alemá, buscando na realidade o seu propio interese.[57] Máis tarde, sendo chanceler do Imperio, comportaríase de modo similar e falaría do abuso da palabra de Europa por parte das grandes potencias.[56] Bismarck foi sempre un aberto partidario de defender os intereses do propio estado, pero tamén é verdade que presupuxo nos demais a mesma actitude.
Durante a súa estancia en Frankfurt, Bismarck despregou unha frenética actividade informativa, que abarcaba desde escritos oficiais ata citas privadas. Con toda seguridade non debeu de ser un opoñente fácil para os austríacos, e polos informes destes sábese que as súas manifestacións non sempre coincidían no ton coas informacións que, como embaixador, enviaba aos seus superiores. A postura de Bismarck era moi sincera e veraz,[58] pero xa entón desconcertaba os seus interlocutores, precisamente pola súa expresiva franqueza. O estadista inglés Disraeli avisou en certa ocasión: "Coidado con ese home, porque quere poñer en certa práctica o que di".[56] O propio Bismarck queixouse unha vez do dificultoso que resultaba convencer os austríacos da falsidade da teoría (baseada en tradicións xa obsoletas) da mentira como factor consubstancial á diplomacia.
Durante a súa etapa en Frankfurt, Bismarck sabía que o seu marcado "prusianismo" non acharía eco ningún en Frederico Guillerme IV, nin que sería ministro durante o seu reinado. Posteriormente diría que devandito monarca esixiulle unha obediencia cega: "Vía en min un ovo que el mesmo puxera e que chocaba, de modo que á hora das diferenzas, pensaba sempre que o ovo quería ser máis listo que a galiña".[60]
Noutra pasaxe escribe: "¡Ai!¡Oxalá puidese un obrar segundo o seu libre albedrío! Con todo, heme aquí malgastando as miñas forzas ás ordes dun señor ao que só cabe obedecer acudindo á relixión". Este estado de ánimo explícase tamén polas preocupacións que suscitaba en Bismarck a política prusiana durante a guerra de Crimea.[59] Bismarck avogou con firmeza para que o seu país non emprendese acción algunha contra Rusia:
Produciríame unha profunda inquietude que, ante a posible tormenta, buscásemos protección axustando a nosa fermosa e mariñeira fragata ao vello e carcomido esquifre de Austria. Nós somos mellores nadadores que eles e ademais un aliado moi desexable para calquera.[59]
As grandes crises xeraban a borrasca que impulsaba o auxe de Prusia.
Durante a guerra de Crimea, os representantes dos Estados centrais no Bundestag coincidían coa política emprendida por Bismarck de non deixarse arrastrar por Austria a un conflito. De calquera forma, en Bismarck esta perspectiva confluía co seu desexo de desvincularse de Rusia e Austria, que antes da guerra de Crimea socavaban a posición de Prusia. Bismarck esperaba unha agudización da oposición entre Austria e Rusia, feito que constituía un requisito previo para que Bismarck lograse os éxitos políticos na fase de creación do Imperio, xa que durante a guerra de Crimea traballou con todas as súas forzas para que Prusia non se enfrontase con Rusia.[59]
Dentro dese contexto, Bismarck non cansaba de atacar o brando romanticismo político de Frederico Guillerme IV, ao mesmo tempo en que acentuaba a súa oposición aos gobernantes austríacos do seu tempo.[59] Cando ao finalizar o conflito de Crimea, Prusia non foi invitada á Conferencia de París, Bismarck encolerizou e comparou o seu estado de ánimo co da primavera de 1848.[59] Pouco despois avisou nun amplo informe de que Austria era o único país ante o que Prusia podería sufrir unha derrota ou unha vitoria duradeira.[n. 4]
Na realidade, Bismarck non desexaba daquela provocar guerra ningunha, sobre todo porque sab�a que iso era imposible reinando Frederico Guillerme IV. No entanto, era plenamente consciente de que algunha vez haber�a que afrontar ese combate xerado polos problemas do dualismo alem�n, e por iso as palabras de Bismarck[63] non falan da desaparici�n da regulaci�n do dualismo alem�n, ao contrario que outras interpretaci�ns err�neas. Nunha carta dirixida ao seu amigo Gerlach, Bismarck esixe unha delimitaci�n das esferas de influencia en Alema�a cunha li�a de demarcaci�n xeogr�fica ou pol�tica.[61] As� polo menos unha guerra como a dos sete anos aclarar�a as relaci�ns entre Prusia e Austria.
A Austria amiga devi�era no incondicional inimigo Habsburgo, polo que se estaba perdendo a esperanza de que a situaci�n cambiase cunha pol�tica interior austr�aca distinta. Prusia seguir�a sendo sempre o "suficientemente poderosa como para deixarlle a Austria a liberdade de movementos que ambiciona. A nosa pol�tica non ten outro campo de manobras que Alema�a[...] N�s quit�mosnos o un ao outro da boca o aire que respiramos, un ten que retroceder, xa sexa voluntariamente ou obrigado por outro". De todos os xeitos, estas palabras non queren dicir que Bismarck se aventurase polo cami�o que iniciar�a m�is tarde, en 1866. A expresi�n do dualismo milenario, vaga e imprecisa e retrotra�da demasiado atr�s no tempo, emana do contraste entre a Alema�a do norte e a do sur, entre a protestante e a cat�lica. Bismarck non pretend�a eliminar o dualismo, sen�n po�er en hora o reloxo do progreso.[62] A este respecto, Bismarck era consciente de que a Alema�a do norte era unha zona de influencia de Prusia. Esta naci�n non estaba a�nda fixada, e as� o demostraba unha simple olleada ao mapa. Nesta situaci�n, Bismarck pensou ata en estabelecer contactos pol�ticos coa Francia de Napole�n III. Outras potencias cr�an que Prusia e Francia non poder�an converxer xamais, e isto debilitaba a posici�n de Prusia. Bismarck visitou d�as veces Par�s desde Frankfurt para entrevistarse con Napole�n, e tivo a impresi�n -xusta polo demais- de que o sobri�o do gran Napole�n era m�is an�dino e banal do que o mundo supo��a.[61][62]
Os contactos de Bismarck con Napole�n provocaron unha famosa disputa con Gerlach sobre unhas directrices pol�ticas determinadas pola situaci�n interna. Para Gerlach, Napole�n representaba o fermento revolucionario e en consecuencia calquera tipo de negociaci�n con el supo��a unha acci�n diab�lica. Ao rev�s que o seu amigo Bismarck, Gerlach pensaba que as convicci�ns sobre pol�tica interior carec�an de relevancia no campo da pol�tica exterior. De Francia unicamente interes�balle a s�a reacci�n fronte a Prusia.
Polo que a persoas e potencias estranxeiras concerne, eu non podo xustificar as simpat�as ou antipat�as, nin admito as dos demais, porque non mo permite o sentido do deber no servizo exterior do meu pa�s. De a� arrinca o embri�n da infidelidade co se�or ou o pa�s ao que se serve.Gerlach[64]
Gerlach defend�ase as� da acusaci�n bonapartista. El era prusiano e na pol�tica exterior o seu ideal base�base nunha absoluta carencia de prexuicios, na independencia � hora de axuizar a aversi�n ou predilecci�n por Estados estranxeiros. Napole�n non era o representante exclusivo da revoluci�n, pois por todas as partes xurd�an individuos que afund�an firmemente as s�as ra�ces no substrato revolucionario.
Moitas das concepci�ns que vostede menciona na s�a carta est�n xa periclitadas, e con todo afix�monos a elas; o feito non debe marabillarnos, do mesmo xeito que tampouco nos marabilla esa serie de prodixios durante as vinte e catro horas do d�a; debemos impedir, en consecuencia, a aplicaci�n do concepto de "prodixio" a fen�menos que en si non son m�is asombrosos que o nacemento e a vida coti� do home.Bismarck[65]
Con esta argumentaci�n Bismarck corta coa ideolox�a no fondo determinista do seu amigo Gerlach e, polo tanto, coa do monarca prusiano: "Debemos gobernar at�ndonos � realidade e non � ficci�n".[65][n. 5] No seu transcurso, Bismarck non abxurou da s�a concepci�n do mundo mon�rquico-conservador e protestante, a�nda que rexeitou terminantemente cimentar nela unha pol�tica exterior moi limitada no plano te�rico.[62][65] As s�as ideas sobre a pol�tica exterior sufriron unha evoluci�n -non sempre tida en conta- que por ent�n se impo��a xa por toda Europa. Ata Rusia abandonou a pol�tica de principios que desembocara na s�a alianza con Austria.
Bismarck non abrigou, en ning�n momento da disputa, a intenci�n de cortar con Gerlach,[65] e de feito nunha das s�as cartas confes�balle que estaba disposto a transixir e reparar a inxustiza, se lle demostraba que a s�a posici�n era equivocada.[62][n. 6] Gerlach opinaba, con todo, que o talante aberto do seu opo�ente era pura ret�rica; o comportamento de Bismarck en Frankfurt e os seus consellos a Berl�n adquir�an paulatinamente formas m�is en�rxicas;[65] chegou a rexeitar de xeito tallante unha converxencia t�cita con Austria. Un representante desta �ltima potencia cualificou unha das s�as conversaci�ns con Bismarck cos adxectivos "miserable e case non crible".[65] O conde de Rechberg, interlocutor austr�aco de Bismarck, afirmaba en 1862:
Se o se�or Bismarck fose experimentado nas lides diplom�ticas, ser�a un dos grandes estadistas de Alema�a, se non o primeiro; � valente, firme, ambicioso, fogoso, pero incapaz de sacrificar as s�as ideas preconcibidas, os seus prexu�zos ou as s�as ideas partidarias a calquera principio de orde superior; carece por completo de mentalidade pol�tica pr�ctica. � un home de partido no m�is estrito sentido da palabra.[62]
Rechberg xa non se recataba en afirmar que Bismarck non parec�a disposto a someterse aos ditados superiores dunha pol�tica gobernamental conservadora: Prokesch, outro dos opo�entes de Bismarck, reafirmar�ao m�is adiante en Frankfurt con maior contundencia. Prokesch, xa que logo, percib�a con claridade meridiana a esencia prusiana, o prusianismo subxacente � actitude de Bismarck, cousa que este �ltimo nunca negou; criticou ademais con dureza o engano mutuo da xente merc� � "mentira sistematizada" que facultaba a calquera para falar de sacrificarse en prol de Alema�a no canto de reco�ecer que se persegue o propio interese.
Ao conclu�r a guerra de Crimea, Austria quedou bastante illada no exterior. A Santa Alianza -e as� o constatou Bismarck con aire satisfeito- morrera.[66] De todos os xeitos, dous feitos coartaban a liberdade de acci�n de Prusia: a enfermidade do rei Frederico Guillerme IV e o non estabelecemento da rexencia ata 1858, que proporcionar�a ao futuro rei Guillerme a liberdade de acci�n pol�tica. A nova orientaci�n, que en principio abrigaba o pr�ncipe rexente, restou a Bismarck apoios en Berl�n.[66] O rexente falou do futuro chanceler con escasa simpat�a, e a s�a esposa Augusta odi�bao desde 1848. O programa das conquistas morais de Prusia en Alema�a estaba en franca oposici�n ao ton utilizado por Bismarck en Frankfurt. Malia todo, este �ltimo intentou exercer unha constante influencia en Berl�n para conseguir os seus obxectivos pol�ticos,[62][66] e entre outros asuntos insistiu en que Prusia, se mostraba unha actitude liberal, poder�a fixarse metas tan amplas que Austria ser�a incapaz de aceptar; no entanto, gardar�ase moit�simo de provocar a Prusia con m�todos propagand�sticos liberalizadores para ga�ar as� as simpat�as nacionais de Alema�a.[62] A Prusia non lle custar�a grandes esforzos neutralizar a Austria neste terreo.
.svg)
A finais de marzo de 1858, Bismarck presentou ao pr�ncipe Guillerme un extenso memorando coñecido como o "Libriño del señor Bismarck",[66] que non debeu de impresionar demasiado o rexente, no improbable caso de que chegase a ler os seus prolixos argumentos. O memorando revelaba con especial claridade a concisión expresiva de Bismarck, a súa aptitude para as metáforas e comparacións certeiras e o seu estilo depurado.[62] Para Bismarck, a identificación entre o Bundestag e Alemaña era unha pura ficción:
Os intereses de Prusia coinciden de maneira total cos da maioría dos países pertencentes á Confederación, excepto Austria, e non cos dos gobernos de devanditos países, e nada máis alemán que o desenvolvemento dos intereses particulares de Prusia ben entendidos.[66]
Esixía a independencia da política prusiana e aventurou a idea de utilizar as institucións liberais en favor de Prusia e contra Austria e a Confederación.[62] En marzo de 1859 afirmou, no curso dunha conversación, que o pobo alemán era o mellor aliado de Prusia;[66] Bismarck quería negociar cos estados alemáns á marxe da Confederación, igual que ocorreu otrora coa Unión Aduanera Alemá.[67] Máis tarde esixiu ao primeiro ministro de Prusia que sacase á luz do sol, para que a xente coñecese, as plantas do invernadoiro da política da Confederación; manifestou ata que ata na cuestión de Schleswig-Holstein cabería adoptar unha actitude máis acorde coa idiosincrasia nacional..[67]
Dado que o rexente pretendía unha política de boas relacións con Austria, tales suxestións foron en van para Berlín. A posición de Bismarck en Berlín debilitárase desde a formación do gabinete da nova era. O seu comportamento en Frankfurt motivara o odio dos políticos austríacos e dos estados centrais. A súa táctica chocaba frontalmente co intento de efectuar conquistas morais en Alemaña. Daquela, Bismarck non gozaba practicamente de ningunha simpatía entre os representantes dos demais Estados alemáns. Á fin, a influencia da diplomacia austríaca logrou o traslado do incómodo embaixador ante o Bundestag, feito que Bismarck xulgou como unha derrota da súa propia política.[62][68] Malia que o nomeaba embaixador en San Petersburgo, considerado o cargo máis relevante da diplomacia prusiana, Bismarck non falou de que querían silencialo xunto ao Neva.[62] O asunto foi, para el, unha traizón;[62] de feito o embaixador austríaco en Berlín decatouse do traslado antes que o propio interesado.[68] Bismarck cualificou este feito, moi acertadamente, como unha vitoria da política de Austria, pois tirábao da súa verdadeira tarefa. Na sesión de despedida da Dieta de Frankfurt, Bismarck renunciou ás habituais observacións fraseolóxicas características de tales ocasións,[62] co que o embaixador presidencial austríaco non puido pronunciar o seu proxectado discurso de despedida a Bismarck.[68]
Este, durante os seus últimos días de estancia en Frankfort, reuniuse a miúdo co embaixador italiano,[68] feito que provocou unha enorme inquietude ante a guerra que se aveciñaba entre Austria, por unha banda, e Francia e Italia, polo outro. En maio de 1859, Bismarck escribía ao edecán do rexente:
Dada a situación actual, temos de novo seguro o primeiro premio, se deixamos a Austria e Francia desgastárense na guerra e logo encamiñámonos para o sur con todas as nosas tropas, arrincamos os postes fronteirizos e cravámolos de novo no lago Constanza ou ben na zona onde cesa o predominio do protestantismo.[68]
Segundo el, os habitantes de tales territorios poñeríanse de bo grado á beira de Prusia antes que a favor dos seus gobernos anteriores, máxime se o rexente cambiaba a denominación de reino de Prusia polo de reino de Alemaña. Neste aspecto Bismarck subvaloraba as forzas antagónicas dos territorios protestantes e limitaba o seu plan de trasladar as fronteiras respectando o sur católico.[62][68]. Naquela época, Bismarck, do mesmo xeito que Ferdinand Lassalle, desexaba aproveitar a guerra entre Francia e Austria como arma arreboladiza contra a potencia dos Habsburgo.[62] Anteriormente, Bismarck xa deixara dito que as grandes crises xeraban o clima propicio para que Prusia emprendese unha política expansionista.[68] Malia todo, Bismarck, de dirixir os rumbos exteriores do seu país, dificilmente seguiría a política exposta nesa carta privada. Doutra banda, a misiva revela sen ambaxes a súa meta final, panprusiana e protestante.[62][69] Bismarck non aspiraba en absoluto a fixar as fronteiras dun Estado alemán reducido. Ata en 1866, a limitación do expansionismo prusiano ao norte de Alemaña e á zona de predominio protestante haberían de desempeñar un papel de primeira magnitude. Malia todo, a carta reflicte fielmente a evolución de Bismarck, que de aliado de Austria pasa a ser o seu máis enconado opositor e mostra ao mesmo tempo a superación de calquera política expansionista ríxida e pechada en si mesma.[69] A advertencia de non colocarse fronte a Rusia, xa non merecía crédito no interior. No entanto, no plano político, a evolución persoal de Bismarck enriqueceríase con novas experiencias fora do reducido escenario de Frankfurt e sería consecuencia directa do seu nomeamento como embaixador de Prusia ante a corte de San Petersburgo.[62][n. 7]
Embaixador en San Petersburgo
[editar | editar a fonte]
Bismarck chegou a San Petersburgo no final de marzo do ano 1859. A cidade en principio causoulle unha impresión moi grata: "O único que me saca dos eixes é non poder fumar pola rúa".[69][70][n. 8] En San Petersburgo, Bismarck foi recibido pola familia real de brazos abertos. Unha longa enfermidade interrompeu as súas actividades.[70] Ademais permaneceu fóra de devandita cidade, concretamente en Berlín, durante case un ano esperando o seu nomeamento como ministro.
Durante os primeiros meses en San Petersburgo, Bismarck, do mesmo xeito que fixera durante a guerra de Crimea, centrou todos os seus esforzos en impedir unha intervención de Prusia en favor de Austria,[69][70] consciente de que Rusia non o tolerar�a. Prusia, pensaba, non era o bastante rica como para esgotar os seus recursos en guerras "que en nada nos benefician".[62][70] Falaba tam�n da posibilidade de aproveitar a situaci�n creada para romper coa Confederaci�n:
O meu entender, as relaci�ns de Prusia coa Confederaci�n constit�en un flaxelo para o noso pa�s, que cedo ou tarde teremos que curar ferro et igni, se non aproveitamos a estaci�n propicia para emprender o tratamento oportuno.[69]
Bismarck predicaba o separamento do Bundestag, dominado por Austria e os Estados centrais, pero doutra banda aceptaba con resignaci�n a pol�tica exterior do seu pa�s:[70]
Seguiremos sendo unha t�boa � deriva sucando as nosas propias augas, empuxada dun lado para o outro por ventos estranxeiros, e que ventos!: mesqui�os e cheirentos.[73]
Naquela �poca, Bismarck defend�ase dos continuos ataques que lle dirix�a a prensa,[73] recrimin�ndolle a s�a mesqui�a concepci�n da pol�tica exterior. A el, con todo, parec�alle honroso ser temido polos inimigos de Prusia[62] e rexeitaba o reproche que lle fac�an de querer entregar aos franceses a beira esquerda do Rin.[70] Nunha �ltima pol�mica con Leopold von Gerlach, Bismarck xustificou o seu xu�zo sobre Napole�n III, aducindo que non se lle deb�a conceder demasiada importancia. Para el, a pol�tica prusiana deb�a atender a criterios de pragmatismo pol�tico.[62] Certo que non desexaba unha alianza con Francia, pero tampouco hab�a que desvotar esa posibilidade, "pois non se pode xogar ao xadrez cando a un lle prohiben de antem�n 16 das 64 cadros".[73] Cr�a �til para a pol�tica prusiana a creaci�n dun Estado italiano, sustentando as� unha opini�n antag�nica � dos seus amigos conservadores. En decembro de 1860 escrib�a ao ministro:
Polo que respecta � pol�tica interior do meu pa�s, son, por convicci�n e por pragmatismo, am�n de por costume, tan conservador como mo permite o meu monarca e dono e se�or, e ser�a capaz de ir ata a Vend�e ata por un rei con cuxa pol�tica discordase; pero s� polo meu rei. Con todo, no concernente �s relaci�ns cos demais pa�ses, eu non reco�ezo compromiso ning�n baseado nos principios; eu contemplo a s�a pol�tica unicamente � luz da utilidade que ten para o meu pa�s.[74]
En setembro de 1861, Bismarck criticou a visi�n negativista que ofrec�a o programa pol�tico do partido conservador,[75] pois se limitaba a dicir que non era o que non quer�a. Na s�a opini�n,[62] a idea de solidariedade entre os intereses conservadores constitu�a unha perigosa ficci�n; atacou a "patra�a da soberan�a" dos pr�ncipes alem�ns e defendeu certas instituci�ns com�ns.[75] "Ademais, non entendo por que retrocedemos como donicelas ante a idea de que exista unha representaci�n popular, xa sexa no seo da Confederaci�n ou nun Parlamento da Uni�n Aduaneira".[75]
Con esta idea da representaci�n popular, Bismarck pretend�a atemorizar os gobernos dos restantes Estados alem�ns e ao mesmo tempo conflu�r con esa poderosa corrente da �poca que fomentaba os sentimentos nacionalistas.[75] Foi el o primeiro en expresar a idea de unificar Alema�a, exclu�ndo a Austria, e esbozou un intento de solucionar o problema coa axuda dunha Asemblea Nacional.[75][n. 9] Bismarck, xa que logo, pensaba que Prusia poder�a negociar cos restantes Estados � marxe e a�nda en contra dos desexos da Dieta de Frankfort.
Mentres na �poca da revoluci�n Bismarck recalcaba o seu acentuado prusianismo, agora, nas s�as formulaci�ns, identif�canse o interese de Alema�a e o de Prusia. Xa no ver�n de 1860 afirmaba:
O caso � que a longo prazo s� temos un punto de apoio seguro [...] o vigor nacionalista do pobo alem�n, e as� ser� mentres este considere ao ex�rcito prusiano o seu palad�n e a s�a esperanza de futuro e non vexa que entramos en guerra para favorecer a outras dinast�as que as dos Hohenzollern.
En marzo de 1861 manifestou que a monarqu�a dos Habsburgo deb�a trasladar o seu centro de gravidade a Hungr�a.[70]
Todos estes proxectos e insinuaci�ns pol�ticas xurdiron nun momento hist�rico no que Prusia ti�a dificultades crecentes no interior. O conflito constitucional prendeu coa cuesti�n da reforma do ex�rcito, da que o rexente fixera un asunto persoal. Von Roon, ministro de Guerra e contrario aos liberais na nova era, defendeu o nomeamento de Bismarck como ministro.[75] O rexente, no entanto, resist�ase a dar ese paso, pois receaba de Bismarck: "Consider�bame m�is fan�tico do que era na realidade".[75] Por ent�n, Bismarck, pese � s�a ideolox�a conservadora, prop�xose, en prol da pol�tica alem�, non agudizar a oposici�n aos liberais e ti�a as s�as d�bidas sobre a oportunidade do desexo do rei de recibir en Kaliningrado o xuramento de fidelidade,[76] idea que arrepiaba os liberais. Bismarck pensaba que a coroa s� poder�a evitar os conflitos internos propiciando unha evoluci�n da pol�tica exterior.
A falta de experiencia pol�tica contribu�u poderosamente � tendencia actual a examinar con lupa os asuntos m�is nimios: desde hai catorce anos habemos inculcado � naci�n o gusto pola pol�tica, pero non satisfixemos o seu apetito e agora busca alimentos nas sumidoiros. Somos case tan fr�volos como os franceses; estamos convencidos do noso prestixio no exterior e, con todo, toleramos moit�simas cousas no interior.[76]
Bismarck recomendaba con eficiencia unha pol�tica exterior m�is independente cada d�a de simpat�as din�sticas.[76] A oposici�n da C�mara baixa � reforma militar desaparecer�a dunha plumada se o monarca deixaba entrever que utilizar�a o ex�rcito para apoiar a pol�tica de unificaci�n nacional. Esta an�lise captaba moi acertadamente a actitude da Dieta; doutra banda, Bismarck desexaba actuar con contundencia contra os deputados da oposici�n.[76] Nunha carta a Roon vaticinaba que o seu nomeamento non tardar�a en demostrar que o rei estaba moi lonxe de darse por vencido:
Quizais ent�n, ao pasar revista o ministro a un batall�n preparado para a loita, produza unha impresi�n que � impensable na actualidade; � m�is: se antes se daba a matraca con ru�do de sabres e rumores de golpes de Estado, a mi�a vella reputaci�n brutal de irreflexivo axudarame e todo o mundo pensar�: "Caramba, xa empezou o barullo". Ent�n non cabe d�bida de que o resto dos Estados se avir�n a negociar.[76][n. 10]
En marzo de 1862 Bismarck recibiu a orde de abandonar San Petersburgo. No entanto, o rei Guillerme non estaba a�nda decidido completamente a nomealo ministro.[76]
Embaixador en Par�s
[editar | editar a fonte]En abril de 1862 trasladouse a Par�s como embaixador de Prusia e al� permaneceu ata setembro dese mesmo ano.[76] Estes meses foron m�is ben unhas vacaci�ns, pois Bismarck non tivo demasiado traballo.[76] Aproveitando a s�a visita � Exposici�n Internacional de Londres, entrou en contacto con destacadas personalidades da vida inglesa.[76] Ao marchar � capital francesa, Bismarck foise s�, pois deduc�a dunha observaci�n do seu rei que o seu nomeamento ministerial estaba pr�ximo. Aburado pola impaciencia, escrib�a unha carta tras outra � s�a patria, sobre todo a Roon, inst�ndoo a que tomasen a decisi�n que esperaba. A s�a muller, con todo, que non desexaba en absoluto que fose nomeado ministro, confiaba en que, de chegar ao cargo, durar�a nel moi poucos meses.[77] Naqueles anos, Bismarck non ambicionaba o cargo de ministro e de feito insistiu en varias ocasi�ns en que prefer�a a embaixada, posto que lle parec�a un para�so comparado co enlouquecedor traballo ministerial: "No entanto, se me apuntan cunha pistola ped�ndome que responda si ou non, ter�a a sensaci�n de cometer covard�a se na situaci�n actual, tan intricada e dif�cil, respondese cun "non".[77] En Par�s, a provisionalidade da situaci�n azoug�bao. Desexaba asumir as s�as responsabilidades, pero tam�n era consciente das dificultades que entra�aba o seu cometido e decidira que s� aceptar�a o cargo de primeiro ministro contando co apoio incondicional do rei.[77]
Desde a s�a estancia en San Petersburgo, o seu estado de sa�de caus�balle serias preocupaci�ns.[77] Na �poca de Frankfurt queix�base de que a s�a existencia transcorr�a entre o despacho e as recepci�ns. "A mi�do inv�deme unha sensaci�n de profunda nostalxia cando logo de finalizar o traballo oficial, cabalgo, solitario, polo bosque e recordo a tranquilidade buc�lica da mi�a vida pasada".[77] Malia todo, en Frankfurt, non se resentiu o seu sa�de. O seu labor no Bundestag deix�balle tempo suficiente para montar dacabalo e para nadar.[77] En 1859, con todo, contraeu unha grave enfermidade; durante longo tempo padeceu as s�as secuelas, lament�ndose por non restablecerse completamente. A principios de 1862 -ano en que foi nomeado primeiro ministro[77]- dic�a: "Tres anos antes fora un ministro aceptable, pero hoxe v�xome como un artista da equitaci�n doente e obrigado a seguir cos seus saltos".[77][n. 11]
Bismarck explicou ent�n que ti�a un temor reverencial a inmiscirse nas negociaci�ns sobre o seu futuro.[77] Era algo moi t�pico nel: estaba dividido no seu interior e xogaba sempre con varias posibilidades en orde ao seu destino tanto persoal como pol�tico. Bismarck mantivo sempre a opini�n de que nin sequera un grande estadista pod�a configurar a historia.[77] Axuizaba con resignaci�n os seus propios actos e a situaci�n do seu pa�s.[78] En novembro de 1858 acari�aba a idea de retirarse aos "can�ns de Sch�nhausen", � dicir, renunciar � actividade pol�tica.[77] Nos tempos da nova era a situaci�n da s�a patria desesper�balle:
Pero Deus, que pode preservar e aniquilar a Prusia e ao mundo, sabe por que as cousas te�en que ser as�, de maneira que non desexamos exasperarnos co pa�s que nos viu nacer nin co seu goberno, por cuxa iluminaci�n rezamos [...] �SEXA O QUE DEUS QUEIRA!, pois todo � cuesti�n de tempo, os pobos e os homes, a necidade e a sabedor�a, a paz e a guerra, que van e ve�en como as ondas mentres o mar permanece. Aos ollos de Deus, que son as naci�ns e a s�a poder e a s�a gloria, sen�n formigueiros e colmeas que esmaga o pezu�o dun boi ou alcanza a habilidade disfrazada de apicultor?[79][n. 12]
Malia as s�as ansias por servir ao seu pa�s, Bismarck, a quen de entre as m�ltiples condecoraci�ns s� impresionaba a medalla de salvamento, carec�a de calquera ambici�n ou vaidade externa. Sempre foi da opini�n de que o individuo non pod�a forxar o destino: "S� nos queda esperar ata o�r os ecos do paso de Deus a trav�s dos acontecementos, e logo correr de fronte para asir a punta da s�a t�nica".[79]
Dentro da an�lise global de Bismarck, d�bese considerar tam�n a s�a estreita vinculaci�n coa natureza, o seu amor polas plantas e a s�a alegr�a ante calquera paisaxe fermosa. A infinidade de descrici�ns paisax�sticas que poboan a s�a correspondencia demostran a s�a extraordinaria forza expresiva.[79] Os informes de Bismarck revelan ao seu autor como un dos mellores prosistas en lingua alem� do s�culo XIX.[79] Foi tam�n un bo pai de familia, amoroso e comprensivo cos seus fillos; � s�a muller intentou sempre consolala polas obrigaci�ns oficiais inherentes ao seu cargo, que para ela, con toda seguridade, non deb�a de ser nada agradable. Johanna esperou de moi mal grado a posibilidade de que o seu esposo se convertese en ministro.[79] De feito, Bismarck comunicou � s�a esposa o seu nomeamento cando esta xa deb�a de sabelo: "Decat�chesche da nosa desgraza nos xornais".[79] Por outra banda, semanas antes Bismarck convi�era con Roon unha clave para que o primeiro regresase a Berl�n ao chegar a hora decisiva.[79] Con todo, unha viaxe de vacaci�ns a Biarritz f�xolle esquecer por completo a pol�tica.[79] En devandita localidade pasou uns d�as inesquecibles en compa��a do diplom�tico ruso pr�ncipe Orlov e a s�a nova esposa.[80] En carta � s�a irm�, Bismarck reco�ec�a que quedara namorado un pouco da "bonita princesa":[80] "Ti sabes que isto me pasa en ocasi�ns, sen que faga dano a Johanna".[80] � s�a esposa escribiulle dic�ndolle que as vacaci�ns acabaran por restablecelo completamente.[79] Do mesmo xeito que no pasado fixera en Aquisgr�n, Bismarck prolongou motu proprio o seu permiso e esqueceuse do correo e da prensa.[79] O regresar a Par�s encontrou un telegrama de Roon coa clave convida:
Periculum in mora, d�p�chez-vous.[79]O atraso � perigoso, ap�rate.
Causas do nomeamento como ministro
[editar | editar a fonte]� vista do rumbo que tomara o conflito consitucional, o rei viuse metido nun aperto. De existir outra soluci�n, Guillerme I non nomearia a Bismarck primeiro ministro. As reflexi�ns hist�ricas posteriores fix�ronnos esquecer a mi�do que no momento do nomeamento todo parec�a indicar que o poder�o da coroa prusia, lonxe de ascender, declinaba. Desde a morte de Frederico o Grande, ning�n gran rei ocupara o trono de Prusia. A simpat�a que desprende a sinxela personalidade de Guillerme I non debeu encubrir o feito de que como rexente e como monarca levara a Prusia a un calello sen sa�da.[81] Quixo abdicar, pois a ideolox�a dos seus ministros non lle permit�a continuar a pol�tica que parec�a indicarlle a s�a conciencia. Se Frederico, pr�ncipe herdeiro que accedeu a un trono imperial ferido de morte, aproveitase ent�n a oportunidade, Bismarck non ser�a nomeado ministro e a historia prusiana e alem� seria moi distinta.[81] A negativa do pr�ncipe herdeiro a aceptar en setembro de 1862 a proxectada abdicaci�n do seu pai, debeuse en primeiro lugar a consideraci�ns humanitarias, a�nda que quizais lle influ�se tam�n a sensaci�n de ter que afrontar unha tarefa irresoluble.
O plan de abdicaci�n do monarca xerou, para Bismarck, unha situaci�n nova. A abdicaci�n, polo menos nun principio, significar�a unha vitoria dos liberais, cousa que Bismarck e o seu amigo Roon estaban dispostos a evitar por forza.[82] Ao chegar a Berl�n, o seu nomeamento non estaba nin moit�simo menos decidido. Nunha entrevista efectuada no castelo de Babelsberg entre Guillerme e Bismarck, o rei discutiu minuciosamente co seu interlocutor a situaci�n desesperada, e ao final acabou convencido e de acordo con Bismarck en que hab�a que adoptar medidas en�rxicas contra a C�mara dos Deputados.[82] Nomeouno primeiro ministro porque non quedaba outra opci�n. Bismarck comprometeuse a po�er en pr�ctica a reforma militar a�nda coa oposici�n da maior�a da C�mara de Deputados. No curso da entrevista, Bismarck prometeu solemnemente ao monarca fidelidade absoluta e incondicional,[83] rend�ndolle case vasalaxe igual que nas �pocas pret�ritas, pero ao mesmo tempo suxeriulle a destruci�n do borrador do programa que formulara por escrito.[83]
Nomeamento como ministro
[editar | editar a fonte]O 23 de setembro de 1862, Bismarck foi nomeado ministro e presidente en funci�ns do Consello de Ministros;[83] o 8 de outubro tivo lugar o nomeamento definitivo e firme.[83] O rei desf�xose en desculpas coa s�a esposa por nomear para o cargo o seu mortal inimigo: "Logo de orar e analizar cuidadosamente o asunto, tomei por fin esa decisi�n",[83] escribiu � ra��a Augusta.
Neses d�as, ningu�n era capaz de imaxinar nin de lonxe que tal nomeamento iniciaba unha colaboraci�n de case tres d�cadas entre o monarca e o seu novo primeiro ministro. Tampouco cab�a supo�er que ese home, ao que o pobo tachaba de Junker polo seu comportamento durante o ano 1848, conseguir�a nun prazo relativamente curto a unificaci�n de Alema�a.[84] Ao principio, a impresi�n xeneralizada era que o gabinete Bismarck non durar�a demasiado, e el mesmo cr�ao as� a teor da carta antes aludida que escribiu � s�a esposa.[84] Todo o mundo tem�a un goberno � marxe das instituci�ns estatais, un predomino dos sabres, guerras no exterior e un decadentismo ruinoso seguindo as pegadas do anci�n Heinrich von Treitschke, quen escribiu nesa �poca que se gobernaba dando mostras dunha consumada frivolidade".[84] A isto d�bese engadir a oposici�n � pol�tica exterior dos seus amigos conservadores e ata do rei. O �xito da espi�enta cuesti�n de Schleswig e Holstein en 1864 pareceu convencer a maior�a de que o gabinete Bismarck estaba lonxe de ser un mero episodio. De calquera modo, os diplom�ticos estranxeiros non tardaron en darse de conta de que o ent�n embaixador de Prusia en Frankfurt era un home con grandes dotes pol�ticos.
O conflito constitucional (1862-1864)
[editar | editar a fonte]Posesi�n do "tem�n prusiano"
[editar | editar a fonte]
Bismarck tomou o tem�n de Prusia nunha �poca moi comprometida, tanto no interior como no exterior. De ning�n modo e quer�a agudizar as disputas en torno ao conflito constitucional, e as� o recalcou repetidamente nas primeiras semanas do mandato; cos deputados utilizou palabras amables, e como s�mbolo de reconciliaci�n presentou a rama de oliveira que Katharina Orlov lle entregara ao despedirse en Avi��n.[85] O seu xesto non achou ning�n eco, pois todos cr�an que era partidario dunha pol�tica baseada na violencia. As s�as palabras, que ofrec�an a posibilidade de chegar a un acordo, apenas lograron impresionar os deputados, pois os dous partidos part�an de formulaci�ns ideol�xicas radicalmente distintas. Ningu�n cr�a que estivese a favor da existencia dun Parlamento en Alema�a; reproch�baselle o seu desexo de salvar as dificultades interiores traslad�ndose ao exterior.
A primeira comparecencia de Bismarck ante os deputados da Comisi�n de Orzamentos non contribu�u precisamente a causar unha boa impresi�n. Falou de reconciliaci�n, pero tam�n afirmou que o problema xur�dico suscitado poder�a converterse nunha cuesti�n de poder; Alema�a non se focalizaba no liberalismo prusiano, sen�n no seu poder�o:
As fronteiras de Prusia fixadas polo Tratado de Viena non favorecen un desenvolvemento san do Estado; os grandes problemas da �poca non se resolver�n con discursos e decisi�ns tomadas por maior�a -este foi o tremendo erro de 1848 e 1849-, sen�n co ferro e a sangue.[85]
A unidade alem� en beneficio de Prusia
[editar | editar a fonte]Bismarck ded�case a un obxectivo fundamental: realizar a unidade en beneficio de Prusia e con exclusi�n do Imperio Austr�aco. Para conseguilo empregou a formaci�n dun ministerio forte que goberna superando a cr�tica da oposici�n liberal, a perfecta reorganizaci�n dun ex�rcito poderoso baixo a direcci�n de Helmuth von Moltke, a acci�n diplom�tica para garantir a neutralidade favorable a Prusia de Francia e Rusia, e lograr o illamento diplom�tico do Imperio austr�aco. Para facelo posible foi necesario realizar tres guerras sucesivas entre 1864 e 1870:
- Guerra contra Dinamarca (1864). A primeira ocasi�n suscitouse con motivo da cuesti�n dos ducados de Schleswig e Holstein contra Dinamarca, no ano 1864. Ante a vontade do rei de Dinamarca de incorporar estes ducados ao seu reino, Bismarck reclama � Dieta de Fr�ncfort a intervenci�n militar. A r�pida vitoria de Austria e Prusia comporta que Schleswig quede baixo administraci�n prusiana e Holstein baixo a do imperio austr�aco. Por�n, axi�a xurdir�n diferenzas entre os dous Estados administradores.
- Guerra contra Austria (1866). Ante as diferenzas pola administraci�n dos ducados, Bismarck re�nese con Napole�n III para conseguir a neutralidade de Francia e aseg�rase a alianza de Italia que aspira � incorporaci�n de Venecia. En xu�o de 1866, Bismarck pide a exclusi�n do imperio austr�aco da confederaci�n e ocupa Holstein. Este feito desencadea a guerra. A iniciativa e as vitorias corresponden aos prusianos e aos seus aliados. A batalla de Sadowa (ou Sadova) ocorrida o 3 de xullo de 1866, permitiu un avance considerable no proceso da unificaci�n alem�, consolidando a hexemon�a prusiana dentro dos estados alem�ns en detrimento do imperio austr�aco. A paz de Praga, asinada o mes de agosto de 1866, representa un xiro importante na historia de Alema�a: Prusia anexionase Hannover, Hessen Frankfurt e os ducados de Schleswig e Holstein; o imperio austr�aco reco�ece a disoluci�n da Confederaci�n Xerm�nica e a s�a exclusi�n do estado alem�n; Italia, pola s�a banda, consegue do imperio austr�aco a cesi�n do territorio de Venecia, ademais Bismarck concl�e cos Estados do sur de Alema�a - Baviera, Wurtemberg, Baden e Hesse - un acordo polo que se restaura a Zollverein, ou unidade econ�mica e militar. Naqueles momentos, xullo de 1867, a confederaci�n alem� engloba a 23 estados alem�ns baixo a hexemon�a prusiana. A constituci�n daba unha estrutura federal na uni�n, o seu presidente era o rei Guillerme I de Prusia, o chanceler federal era Bismarck, e dispo��a dunha c�mara estriada por sufraxio universal con poderes limitados, e dun consello federal onde estaban representados os pr�ncipes e as cidades da uni�n, o goberno federal resid�a en Berl�n, o ex�rcito segu�a o modelo prusiano e a constituci�n aseguraba o predominio de Prusia na confederaci�n. Con estas medidas a unidade econ�mica e militar da pequena Alema�a de 1848 estaba xa realizada en torno a Prusia, faltaballe s� a unidade pol�tica, por iso � polo que era necesaria unha guerra contra Francia.
- Guerra franco-prusiana (1870). A ocasi�n para o conflito presentouse con motivo da candidatura Hohenzollern ao trono vacante de Espa�a, onde Bismarck manobra para conseguir que Napole�n III apareza como agresor. O 17 de xullo de 1870, Francia declara a guerra a Prusia e os estados alem�ns aliados do sur. A guerra desenv�lvese entre agosto de 1870 e xaneiro de 1871, e constit�e unha vitoria total de Bismarck: Francia quedou illada diplomaticamente e cun ex�rcito mal preparado, mentres Prusia dispo��a dun magn�fico ex�rcito ben organizado baixo a direcci�n de Helmuth von Moltke e, ademais, conta co apoio dos estados alem�ns do sur. O desenvolvemento da guerra � totalmente favorable a Prusia. Trala batalla de Sed�n Napole�n III capitula.
Bismarck, coa guerra franco-prusiana, consegue o seu obxectivo: crear o Imperio alem�n (1871) coa integraci�n dos Estados do sur co resto. O 18 de xaneiro de 1871 proclamouse o Imperio alem�n en Versalles e Guillerme I, emperador da Alema�a unificada, con Bismarck como chanceler. A Francia derrotada reorgan�zase como Rep�blica e asina o tratado de paz de Frankfurt que estipula a cesi�n da Alsacia e Lorena ao novo Estado Alem�n, o pago de indemnizaci�ns de guerra e unha garant�a coa ocupaci�n militar alem� dos departamentos de noroeste. En 1871 establ�cese a hexemon�a alem� sobre o continente europeo e a constituci�n imperial de 1871 fixa as caracter�sticas do novo Imperio: a delimitaci�n territorial coa uni�n federal de todos os Estados, as instituci�ns pol�ticas e administrativas, os principios e os aspectos do federalismo e a unidade. Alema�a faise grande: Berl�n concentra a vida pol�tica do novo Estado e act�a como unha das grandes capitais pol�ticas de Europa, o desenvolvemento econ�mico intensif�case ata conseguir que o novo Estado sexa un dos grandes xigantes industriais e capitalistas, e en pol�tica internacional imp��ense os chamados sistemas bismarckianos.
A creaci�n do Imperio alem�n
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Imperio alem�n.
O chanceler xermano concentrou a súa atención no equilibrio dentro do continente europeo, mentres o resto das grandes potencias orientaban a súa actividade cara á formación dun imperio colonial. A opinión inicial de Bismarck era contraria ás empresas coloniais para cuxo control Alemaña non dispoñía dun potencial naval. Por outra banda, mentres algunhas potencias consideraban a actividade colonizadora como unha fórmula para suavizar a presión demográfica, Bismarck contemplaba con receo as migracións, e consideraba que unha poboación numerosa na metrópole era indispensable para manter un papel relevante na escena internacional. As vantaxes económicas tampouco eran evidentes e, sobre todo, a amizade con Inglaterra, requisito indispensable do sistema diplomático continental, podía arrefriarse se aparecían tensións coloniais. Por outra banda, non se podían ignorar as peticións colonialistas que formulaban desde os anos 60 os comerciantes de Hamburgo. E, ademais, a finais dos anos 70, a crise económica, as tensións sociais e unha maior presión (como a Sociedade Colonial, por exemplo) inclinaron ao chanceler a revisar a súa postura, pero sinalando que debería tratarse dunha expansión limitada, e que non supuxese compromisos financeiros para o Estado.
A actividade colonizadora alemá desenvólvese en catro zonas: o golfo de Guinea co protectorado de Togo e o Camerún, no suroeste africano proxéctase a explotación de minas de cobre; na África oriental percórrense as rexións situadas ante a illa de Zanzíbar; en Oceanía proclámase a soberanía sobre o nordeste de Nova Guinea e o arquipélago de Nova Bretaña, chamado arquipélago Bismarck en honor ao chanceler. A Conferencia de Berlín nos anos 1884-1885 define os dereitos coloniais e regula os dominios sobre as cuncas dos grandes ríos, e sobre todo, do río Congo. Bismarck erixese no árbitro das cuestións coloniais, pero ao prezo de arrefriar as relacións con Londres e achegar o goberno inglés ao francés.
Os últimos anos
[editar | editar a fonte]
En 1888 o emperador alemán Guillerme I morreu deixando o trono ao seu fillo, Frederico III. Pero o novo monarca xa estaba sufrindo dun cancro de garganta incurable e faleceu logo dun reinado de só tres meses. Foi substituído polo seu fillo, Guillerme II. O novo emperador opúxose á coidadosa política exterior de Bismarck, preferindo a expansión vigorosa e rápida. Os conflitos entre Guillerme II e o seu chanceler pronto agrearon a súa relación. Bismarck cría que podía dominar a Guillerme e mostrou pouco respecto polas súas políticas na década de 1880. A súa separación definitiva produciuse despois de que Bismarck tratase de poñer en práctica as leis antisocialistas a principios dos anos 1890. A maioría Kartell no Reichstag, froito da amálgama entre o Partido Conservador e Partido Liberal Nacional, estaba disposta a facer a maioría das leis permanentes, pero estaba dividido sobre a lei que daba á policía a facultade de expulsar os axitadores socialistas dos seus fogares, un poder usado en exceso e moitas veces contra os opositores políticos. Os liberais negáronse a facer esta lei permanente, mentres que os conservadores apoiaron só á totalidade do proxecto de lei, ameazaron e finalmente fixérono, con vetar a lei na súa totalidade, xa que Bismarck non concordaría nun proxecto de lei modificado.
Mentres o debate continuaba, Guillerme mostrábase cada vez máis interesado nos problemas sociais, especialmente o trato aos mineiros que se declararon en folga en 1889 e, de acordo coa súa política activa no goberno, habitualmente interrompía a Bismarck no Consello para deixar clara a súa política social. Bismarck estaba fortemente en desacordo coa política de Guillerme e trataba de evitala. Aínda que Guillerme apoiaba a modificación do proxecto de lei de antisocialista, Bismarck buscaba conseguir o seu apoio para vetar a lei totalmente. Como os seus argumentos non convenceron a Guillerme, Bismarck púxose nervioso e axitado ata que, estrañamente, mostrou os seus motivos para facer caer o proxecto de lei: conseguir unha axitación dos socialistas ata producir un violento enfrontamento que puidese ser utilizado como pretexto para reprimilos. Guillerme respondeu que non estaba disposto a abrir o seu reinado cunha campaña sanguenta contra os seus propios súbditos. Ao día seguinte, logo de darse conta do seu erro, Bismarck tratou de chegar a un acordo con Guillerme, ao aceptar a súa política social para os traballadores industriais, e ata propuxo un Consello Europeo para discutir as condicións de traballo, presidido polo emperador de Alemaña.
Con todo, un xiro dos acontecementos conduciu ao seu afastamento de Guillerme. Bismarck, sentíndose forzado e pouco prezado polo emperador e perseguido polos seus ambiciosos adversarios, negouse a asinar unha proclama sobre a protección dos traballadores xunto con Guillerme, como requiría a Constitución alemá, en protesta pola inxerencia cada vez maior de Guillerme sobre a autoridade antes incuestionable de Bismarck. Bismarck tamén traballou entre bastidores para romper o Consello Continental de traballo no que Guillerme puxera o seu corazón.
A ruptura final chegou cando Bismarck buscou unha nova maioría parlamentaria, co seu Kartell desposuído de poder tralo fracaso do proxecto de lei anti-socialista. O resto de forzas no Reichstag eran o Partido de Centro Católico e o Partido Conservador. Bismarck desexaba formar un novo bloque co Partido do Centro, e invitou a Ludwig Windthorst, o líder parlamentario, para discutir unha alianza. Esa sería a última manobra política de Bismarck. Guillerme enfureceu ao coñecer a visita de Windthorst. Nun Estado parlamentario, o xefe de goberno depende da confianza da maioría parlamentaria e ten o dereito de formar coalicións para lograr unha maioría para as súas políticas. Con todo, en Alemaña o chanceler dependía só da confianza do emperador, e Guillerme cría que o emperador tiña o dereito de ser informado antes da reunión do seu ministro. Logo dunha discusión acesa na oficina de Bismarck, Guillerme, a quen Bismarck mostrou unha carta do tsar Alexandre III que o describía como un «mozo maleducado», estalou e ordenou a anulación da Orde Ministerial de 1851 que prohibía ao Gabinete de Ministros informar directamente ao rei e requiría que se fixese a través do Primeiro Ministro. Bismarck, forzado por primeira vez a unha situación que non podía utilizar ao seu favor, escribiu unha irritada carta de renuncia, que se publicou logo da súa morte, denunciando a inxerencia de Guillerme na política exterior e doméstica. Bismarck converteuse na primeira vítima da súa propia creación, e cando se deu conta, o seu despedimento era inminente.
Bismarck dimitiu perante a insistencia de Guillerme II en 1890, aos 75 anos, substituído como chanceler de Alemaña e Ministro-Presidente de Prusia por Leo von Caprivi. Bismarck foise promovido ao rango de «coronel xeneral coa dignidade de mariscal de campo» (chamado así porque o exército alemán non nomeou mariscais de campo nos tempos de paz). Ademais, recibiu o novo título de duque de Lauenburg, co que ironizaba que «sería útil para viaxar de incógnito». Pronto foi elixido polo Partido Liberal Nacional no Reichstag para o escano do vello Bennigsen, e mantivo, supostamente, o de Hamburgo. Foi forzado a unha segunda votación polo seu rival socialdemócrata, e na realidade nunca tomou posesión do seu escano. Molesto e resentido retirouse ás súas terras a Varzim, na actual Polonia. Un mes despois de que a súa muller morrese, o 27 de novembro de 1894, trasladouse a Friedrichsruh, preto de Hamburgo, esperando en balde ser reclamado como asesor ou conselleiro.
Bismarck pasou os seus últimos anos recompilando as súas memorias Gedanken und Erinnerungen (Pensamentos e recordos), nas que critica e desacredita o emperador. Morreu en 1898 con 83 anos en Friedrichsruh, e alí está enterrado no mausoleo de Bismarck.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Bismarck tivo unha gran cantidade de pseudónimos entre os que destacan o «Chanceler de Ferro» e o «Aniquilador de Cidades».
- ↑ Tomando como base un comentario; pódese chegar ao obxectivo da vida de Bismarck: "Se hoxe lle pregunta vostede a un inglés do montón: Que pensa vostede de Bismarck?, e se el sabe algo responderalle: Ah, xa, Bismarck, o home do sangue e o ferro. E continuaría: Se, Bismarck foi un político realista; iniciou ese desgraciado camiño que conduce de Bismarck a Hitler. Fixo tres grandes guerras en Europa. Só cría no exército prusiano; loitou, ademais, a favor da súa clase, os junkers prusianos. Foi un auténtico conservador. Opúxose a todas as forzas progresistas europeas. Nós, os historiadores, temos agora unha visión de Bismarck radicalmente distinta. Xa non cremos nesa categorización simplista de idealista e político realista. Todos os políticos teñen que ser realistas se queren ter éxito. Nós consideramos que Bismarck desexou a paz para el mesmo, para o seu país e tamén para Europa. O seu ideal supremo era a paz. Só trala guerra franco-prusiana conseguiu o que pretendía e, na miña opinión, deu a Europa unha grande época de paz. Corenta anos de paz; esa foi, na realidade, a súa magnífica obra".[Cómpre referencia]
- ↑ Os Junkers, en Alemaña, eran famosos nobres terratenentes, propietarios de latifundios e moi adiñeirados.
- ↑ Con respecto a isto, pódese apreciar nunha nota feita por Bismarck:
O dualismo alemán, desde hai un milenio en certas ocasións, pero desde Carlos V cada século, regulou metodicamente as relacións entre as partes por medio de guerras interiores radicais; no noso tempo, tamén é este o único método para poñer na súa hora xusta o reloxo do progreso.
- ↑ Esta polémica cualificouse como a vitoria da política realista de Bismarck, expresión que a miúdo propiciou interpretacións erróneas.
- ↑ Como nos seus tempos, Bismarck adoitaba escribir gran cantidade de cartas nas que, a maioría, trataban de desculpas ou invitacións ou ata dos seus pensamentos.
- ↑ Non debemos esquecer que, malia a súa actitude belicosa contra Austria, Bismarck non pretendía de ningún xeito unha guerra con aquel país, nin sequera ao finalizar a súa etapa de Frankfurt. O seu obxectivo permaneceu sempre inalterable: situar na súa hora correcta o reloxo do dualismo alemán, non o eliminar. No entanto, por veces conceptuaba Austria como un país estranxeiro, mentres que, doutra banda, esperaba que as experiencias da guerra con Francia obrigasen a Austria a practicar unha política máis sincera con respecto a Prusia.
- ↑ Naquel tempo, fumar na rúa considerábase, ata fóra de Rusia, un sinal de abrigar sentimentos revolucionarios.
- ↑ Bismarck tiña unha única forma de pensar con respecto a esta idea e citábaa así:
Máis esperanzador é o empeño de conseguir, cos métodos que propiciaron o nacemento da Unión Aduaneira, a concretización doutras institucións nacionais.
- ↑ En verdade, as cousas non eran para tanto, e sen dúbida, Bismarck tampouco pensaba en actuar coa dureza que expresaban as liñas arriba citadas.
- ↑ Estas palabras demóstrannos que a afirmación de Schlözer -"soñaba día e noite coa carteira ministerial"- non reflicte máis que un aspecto do problema.
- ↑ Loxicamente, estes sentimentos anímicos son froito do momento, pero tamén son típicos de Bismarck, xa que formaban parte do seu ser, o mesmo que a súa competividade e a súa intolerancia.
- Referencias
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Mommsen, Wilhelm. “Introducción”... p. 7.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Richter, Werner. “Prólogo de un luchador”...,. p. 9.
- ↑ Lerman, Katharine Anne, “Resumen de su vida”..., páx. 7.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Pflanze, Otto, “A unificación de Alemaña”, páx. 233.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Pflanze, Otto, “El nuevo estado”, páx. 245
- ↑ 6,0 6,1 Pflanze, Otto, “A gran Alemaña”, páx. 262.
- ↑ Extraído de Biografias y Vidas D'acordo a sección ¿Desea copiar material?.
- ↑ Pflanze, Otto, “El balance del poder”, páx. 337
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., páx. 17.
- ↑ Richter, Werner, “Infancia”..., páx. 12.
- ↑ Feuchtwanger, E. J. “Nota del autor, Bismarck; misterios”..., páx. 10.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., páx. 18.
- ↑ Bismarck, Leben und Werk 1941-44
- ↑ Politische Geschichte des neuen deutschen Kaiserreiches, páx. 59, 1925-30
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., páx. 20.
- ↑ Ruiz, Raúl, “Napoleón”..., páx. 15
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., páx. 22.
- ↑ Feuchtwanger, E. J. “Juventud, estudios y pensamientos”..., pág. 18.
- ↑ Fragmento dunha carta contida no libro de Hans Rothfels, Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., páx. 21.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 Richter, Werner, “Infancia”..., páx. 25.
- ↑ 22,0 22,1 Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., páx. 25.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 Richter, Werner, “Infancia”..., páx. 26.
- ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., pág. 24.
- ↑ Pflanze, Otto, “Comienzos”..., páx. 35
- ↑ Feuchtwanger, E. J. “Juventud, estudios y pensamientos”..., páx. 28.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “La juventud de Bismarck”..., páx. 26.
- ↑ 28,0 28,1 Richter, Werner, “Infancia”..., páx. 27.
- ↑ 29,0 29,1 Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 27.
- ↑ 30,0 30,1 30,2 Richter, Werner, “Oficio”..., páx. 29.
- ↑ Feuchtwanger, E. J. “El oficio del luchador”..., páx. 48.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “Pensamientos”..., páx. 187.
- ↑ Feuchtwanger, E. J. “El oficio del luchador”..., páx. 50.
- ↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 Richter, Werner, “Oficio”..., páx. 30.
- ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 35,5 Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 28.
- ↑ Pflanze, Otto, “Desempeño en el Parlamento de Fráncfort”, páx. 159.
- ↑ Pflanze, Otto, “Desempeño en el Parlamento de Fráncfort”, páx. 160.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., pág. 30.
- ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 31.
- ↑ Richter, Werner, “Oficio”..., páx. 45.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 32.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 33.
- ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 43,4 43,5 43,6 Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., pág. 34.
- ↑ 44,0 44,1 Richter, Werner, “Oficio”..., páx. 49-50.
- ↑ 45,0 45,1 Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 35.
- ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 36.
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 37.
- ↑ 48,0 48,1 48,2 48,3 48,4 Mommsen, Wilhelm, “El Landtag unificado”..., páx. 38.
- ↑ Lerman, Katharine Anne, “El Landtag”..., páx. 59
- ↑ Lerman, Katharine Anne, “El Landtag”..., páx. 60
- ↑ 51,0 51,1 51,2 51,3 51,4 51,5 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., pág. 39
- ↑ Bismarck, Der Mensch und der Staatsmann, 1944
- ↑ 53,0 53,1 Comentario de Otto von Bismarck en Mommsen,Wilhelm, Embaixador en Fráncfort, San Petersburgo e París..., páx.40
- ↑ 54,0 54,1 54,2 Mommsen, Wilhelm, Embaixador en Frankfurt, San Petersburgo e París..., páx. 40
- ↑ 55,0 55,1 55,2 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo e París”..., pág. 41
- ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 56,4 56,5 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 42
- ↑ Krockow, Christian von, “Die Persönlichkeit der Kämpfer”..., páx. 126
- ↑ Krockow, Christian von, “Die Persönlichkeit der Kämpfer”..., páx. 127
- ↑ 59,0 59,1 59,2 59,3 59,4 59,5 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 44
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 43
- ↑ 61,0 61,1 61,2 Mommsen, Wilhelm, “Embaixador en Frankfurt, San Petersburgo e París”..., páx. 45
- ↑ 62,00 62,01 62,02 62,03 62,04 62,05 62,06 62,07 62,08 62,09 62,10 62,11 62,12 62,13 62,14 62,15 62,16 62,17 62,18 62,19 62,20 62,21 Winkler, Heinrich August, “Persönlichkeit und Gedanken”... páxs, 339-368.
- ↑ Véxase a nota número 4
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 46
- ↑ 65,0 65,1 65,2 65,3 65,4 65,5 65,6 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 47
- ↑ 66,0 66,1 66,2 66,3 66,4 66,5 66,6 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 48
- ↑ 67,0 67,1 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 49
- ↑ 68,0 68,1 68,2 68,3 68,4 68,5 68,6 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 50
- ↑ 69,0 69,1 69,2 69,3 69,4 69,5 69,6 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 51
- ↑ 70,0 70,1 70,2 70,3 70,4 70,5 70,6 70,7 Feuchtwanger, E. J, “Ministro en espera”..., páxs. 67-83
- ↑ Véxase Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páxs. 39-41
- ↑ Véxase Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 55
- ↑ 73,0 73,1 73,2 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 52
- ↑ Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 53
- ↑ 75,0 75,1 75,2 75,3 75,4 75,5 75,6 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 54
- ↑ 76,0 76,1 76,2 76,3 76,4 76,5 76,6 76,7 76,8 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 55
- ↑ 77,00 77,01 77,02 77,03 77,04 77,05 77,06 77,07 77,08 77,09 77,10 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 57
- ↑ Goetz, Walter, “Alemaña durante o século XIX”..., páx. 345
- ↑ 79,00 79,01 79,02 79,03 79,04 79,05 79,06 79,07 79,08 79,09 79,10 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 58
- ↑ 80,0 80,1 80,2 Gedanken und Erinnerungen, “Urlaub in Paris”...
- ↑ 81,0 81,1 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., pág. 59
- ↑ 82,0 82,1 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 60
- ↑ 83,0 83,1 83,2 83,3 83,4 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 61
- ↑ 84,0 84,1 84,2 Mommsen, Wilhelm, “Embajador en Frankfurt, San Petersburgo y París”..., páx. 62
- ↑ 85,0 85,1 Mommsen, Wilhelm, “Embaixador en Frankfurt, San Petersburgo e París”..., páx. 63
Bibliografía consultada
[editar | editar a fonte]- Feuchtwanger, E. J. Bismarck. 287 páxinas, impreso en Frankfurt, Alemaña.
- Krockow, Christian von, Bismarck - Eine Biographie, DVA, Stuttgart, ISBN 3-423-30784-6
- Mommsen, Wilhelm. Otto von Bismarck. 195 páxinas, edición número 2, impreso en Barcelona, España. ISBN 84-345-8145-0
- Lerman, Katharine Anne. La historia de un luchador: Otto von Bismarck. 298 páxinas, impreso na Universidade Metropolitana de Londres, Inglaterra.
- Pflanze, Otto. La vida de Otto von Bismarck. 526 páxinas.
- Richter, Werner. Otto von Bismarck. 660 páxinas, edición número 6.
- Ruiz, Raúl. Forjadores del mundo contemporáneo... Secc. El canciller de Hierro. Edición de 1979.
Bibliografía complementaria
[editar | editar a fonte]Principal
[editar | editar a fonte]- Gedanken und Erinnerungen. Herbig, München 2007 (1898-1919), ISBN 978-3-7766-5012-9.
- Die politischen Reden des Fürsten Bismarck. Historisch-kritische Gesamtausgabe besorgt von Horst Kohl. 14 Bände. Cotta, Stuttgart 1892-1905.
- Bismarckbriefe 1836–1872. 6., stark verm. Auflage. Hrsg. von Horst Kohl. Velhagen & Klasing, Bielefeld und Leipzig 1897.
- Gesammelte Werke. Briefe, Reden und Aktenstücke. Ges. und hrsg. von Bruno Walden. 4 Bd. Fried, Berlín 1890f.
- Die politischen Berichte des Fürsten Bismarck aus Petersburg und Paris (1859–1862). Hrsg. von Ludwig Raschdau. Bd. 1: 1859–1860. Bd. 2: 1861–1862. Hobbing, Berlín 1920.
- Bismarcks Briefwechsel mit dem Minister Freiherrn von Schleinitz. 1858–1861. Cotta, Stuttgart und Berlin 1905.
- Bismarck und der Staat. Ausgewählte Dokumente. 2. Aufl. Eingeleitet von Hans Rothfels. Wiss. Buchgesellschaft, Darmstadt 1953 (1925).
- Die Ansprachen des Fürsten Bismarck 1848–1894. Hrsg. von Heinrich von Poschinger. Dt. Verlags-Anstalt, Stuttgart u.a. 1895.
- Fürst Bismarcks Briefe an seine Braut und Gattin. Hrsg. vom Fürsten Herbert von Bismarck. Cotta, Stuttgart 1900.
- Bismarcks Briefe an seine Gattin aus dem Kriege !870/71. Cotta, Stuttgart e Berlín 1903.
- Briefe Ottos von Bismarck an Schwester und Schwager Malwine von Arnim geb. v. Bismarck u. Oskar von Arnim-Kröchlendorff 1843–1897. Hrsg. von Horst Kohl. Dieterich, Leipzig 1915.
- Bismarck. Briefe, Berichte, Denkschriften, Erlasse, Gespräche, Reden, Verträge. Hrsg. von Karl Mielcke. Limbach, Braunschweig 1954.
- Bismarcks spanische ‚Diversion‘ 1870 und der preußisch-deutsche Reichsgründungskrieg. Quellen zur Vor- und Nachgeschichte der Hohenzollern-Kandidatur für den Thron in Madrid 1866–1932. 3 Bd. Hrsg. von Josef Becker unter Mitarbeit von Michael Schmid. Schöningh, Paderborn u.a. 2003–2007.
Mitos e lendas sobre Otto von Bismarck
[editar | editar a fonte]- Rudolf Augstein: Otto von Bismarck. Hain, Frankfurt 1990, ISBN 3-445-06012-6.
- Ernst Engelberg: Bismarck. Bd. 1: Urpreuße und Reichsgründer. 3., durchges. Aufl. Akademie-Verlag, Berlín 1987, ISBN 3-05-000070-8. Bd. 2: Das Reich in der Mitte Europas. Siedler, Berlín 1990, ISBN 3-88680-385-6.
- Erich Eyck: Bismarck. Leben und Werk. 3 Bde. Rentsch, Erlenbach-Zürich, 1941–1944.
- Lothar Gall: Bismarck. Der weiße Revolutionär. 2. Aufl. Ullstein, Berlín 2002, ISBN 3-548-26515-4.
- Robert Gerwarth: The Bismarck Myth. Weimar Germany and the Legacy of the Iron Chancellor. Clarendon Press, Oxford 2005, ISBN 0-19-928184-X. Dt. Ausgabe: Der Bismarck-Mythos. Die Deutschen und der Eiserne Kanzler. Aus dem Engl. von Klaus-Dieter Schmidt. Siedler, München 2007, ISBN 978-3-88680-871-7.
- Sebastian Haffner: Otto von Bismarck. In: Ders., Wolfgang Venohr: Preußische Profile. 2. Aufl. der Neuausgabe. Econ-Ullstein-List, Berlín 2001, ISBN 3-548-26586-3, S. 141-161.
- Hans-Walter Hedinger: Der Bismarckkult. Ein Umriß. In: Gunther Stephenson (Hrsg.): Der Religionswandel in unserer Zeit im Spiegel der Religionswissenschaft. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1976, ISBN 3-534-07473-4, S. 201-215.
- Bernd Heidenreich, Frank-Lothar Kroll (Hrsg.): Bismarck und die Deutschen. Berliner Wissenschaftsverlag, Berlín 2005, ISBN 3-8305-0939-1.
- Christian von Krockow: Bismarck. Eine Biographie. Deutsche Verlagsanstalt, Stuttgart 1997, ISBN 3-416-80662-X.
- Rolf Parr: „Zwei Seelen wohnen, ach! in meiner Brust“. Strukturen und Funktionen der Mythisierung Bismarcks (1860–1918). Fink, München 1992, ISBN 3-7705-2727-5.
- Rainer F. Schmidt: Bismarck. Realpolitik und Revolution. Hugendubel, München und Kreuzlingen 2006, ISBN 3-7205-2865-0 (=Focus-Edition).
- Fritz Stern: Gold und Eisen. Bismarck und sein Bankier Bleichröder. Aus dem Engl. von Otto Weith. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1988, ISBN 3-499-12379-7.
- Volker Ullrich: Otto von Bismarck. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1998, ISBN 3-499-50602-5.
- Johannes Willms: Bismarck – Dämon der Deutschen. Anmerkungen zu einer Legende. Kindler, München 1997, ISBN 3-463-40296-3.
Literatura da época de Bismarck
[editar | editar a fonte]- Christopher Clark: Preußen. Aufstieg und Niedergang 1600–1947. BpB, Bonn 2007, ISBN 978-3-89331-786-8 (=Schriftenreihe der Bundeszentrale für politische Bildung. Bd. 632).
- Sebastian Haffner: Von Bismarck zu Hitler: Ein Rückblick. Kindler Verlag, München 1987, ISBN 3-463-40003-0.
- Klaus Hildebrand: Das vergangene Reich. Deutsche Außenpolitik von Bismarck bis Hitler 1871–1945. DVA, Stuttgart 1995, ISBN 3-421-06691-4.
- Wilfried Loth: Das Kaiserreich. Obrigkeitsstaat und politische Mobilisierung. Dt. Taschenbuch-Verl., München 1996, ISBN 3-423-04505-1.
- Thomas Nipperdey: Deutsche Geschichte 1800–1866. Bürgerwelt und starker Staat. 6., durchges. Aufl. Beck, München 1993, ISBN 3-406-09354-X.
- Thomas Nipperdey: Deutsche Geschichte 1866–1918. Bd. 1: Arbeitswelt und Bürgerstaat. 3., durchges. Aufl. Beck, München 1993, ISBN 3-406-34453-4. Bd. 2: Machtstaat vor der Demokratie. 3., durchges. Aufl. Beck, München 1995, ISBN 3-406-34801-7.
- Hans-Ulrich Wehler: Deutsche Gesellschaftsgeschichte. Bd. 3: Von der 'Deutschen Doppelrevolution' bis zum Beginn des Ersten Weltkrieges. 1849–1914. Beck, München 1995, ISBN 3-406-32263-8.
- Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933. BpB, Bonn 2002, ISBN 3-89331-463-6 (=Schriftenreihe der Bundeszentrale für politische Bildung. Bd. 385).
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte] |
Commons ten m�is contidos multimedia sobre: Otto von Bismarck |
 |
A Galicitas pos�e citas sobre: Otto von Bismarck |
- "Fondation Otto von Bismarck, regroupant des documents et ouvrages sur l'homme et son �poque." (en alem�n). Consultado o 12 de marzo de 2012..
Outros artigos
[editar | editar a fonte]| Control de autoridades |
|
|---|
