Michelangelo
.jpg) (1544)  | |
| Biograf�a | |
|---|---|
| Nacemento | (it) Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni 6 de marzo de 1475 Caprese Michelangelo (Rep�blica de Florencia) |
| Morte | 18 de febreiro de 1564 (88 anos) Roma (Estados Pontificios) |
| Lugar de sepultura | Basílica da Santa Cruz Tomb of Michelangelo Buonarroti (en)  |
| Grupo étnico | Pobo italiano |
| Relixión | Catolicismo |
| Educación | Universidade de Florencia |
| Actividade | |
| Lugar de traballo | Roma (1534 (Gregoriano)–1564 (Gregoriano)) Florencia (1533 (Gregoriano)–1534 (Gregoriano)) Roma (1532 (Gregoriano)–1533 (Gregoriano)) Florencia (1529 (Gregoriano)–1532 (Gregoriano)) Florencia (1516 (Gregoriano)–1534 (Gregoriano)) Roma (1508 (Gregoriano)–1516 (Gregoriano)) Florencia (1506 (Gregoriano)–1508 (Gregoriano)) Roma (1505 (Gregoriano)–1506 (Gregoriano)) Florencia (1501 (Gregoriano)–1505 (Gregoriano)) Roma (1496 (Gregoriano)–1501 (Gregoriano)) Boloña (1494 (Gregoriano)–1496 (Gregoriano)) Florencia (1487 (Gregoriano)–1494 (Gregoriano)) Venecia Florencia Roma |
| Ocupación | escultor, enxeñeiro, Mestre de obras, escritor, poeta, pintor, arquitecto, debuxante arquitectónico, artista visual |
| Xénero artístico | Arte cristiá e Homoerotismo |
| Movemento | Alto Renacemento e Pintura do Renacemento |
| Catálogo crítico | Michelangelo: The Complete Paintings, Sculptures and Architecture (2019) Q130242714 (1966) |
| Profesores | Domenico Ghirlandaio, Bertoldo di Giovanni e Angelo Poliziano |
| Alumnos | Guglielmo della Porta e Giacomo Rocchetti (en) |
| Orde relixiosa | Ordes franciscanas e Orde dos Predicadores |
| Mecenas | Lourenzo de Medici |
| Obra | |
Obras destacables
| |
| Familia | |
| Familia | Familia Buonarroti |
| Cónxuxe | sen valor |
| Parella | Tommaso dei Cavalieri |
| Pais | Lodovico di Leonardo Buonarroti Simoni e Francesca di Neri del Miniato Siena |
| Parentes | Michelangelo Buonarroti o mozo, sobriño |
Sinatura  | |
.svg) | |
| Descrito pola fonte | Grande Enciclopedia Soviética 1969-1978, (sec:Микеланджело Буонарроти) Concise Literary Encyclopedia (en) , (vol:4, sec:Микеланджело Буонарроти)Het Gulden Cabinet (en) , (sec:Michiel Angelo de Bataili Italiaenschen Schilder, Het Tweede Deel, pag. 297) |
      | |
Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, co�ecido xeralmente como Michelangelo ou Miguel Anxo,[1][2] nado o 6 de marzo de 1475 en Caprese Michelangelo (a Toscana),[3] e finado o 18 de febreiro de 1564 en Roma, foi un escultor, arquitecto, pintor e poeta do Renacemento italiano, considerado un dos m�is grandes artistas da historia da arte de Occidente, tanto polas s�as esculturas coma polas s�as pinturas e a s�a obra arquitect�nica.[4]
Desenvolveu o seu labor art�stico ao longo de m�is de setenta anos entre Florencia e Roma, que era onde viv�an os seus grandes mecenas, a familia Medici de Florencia, e os diferentes papas romanos.
Foi o primeiro artista occidental do que se publicaron d�as biograf�as en vida: Le vite de' pi� eccellenti pittori, scultori e architettori,[5] de Giorgio Vasari, publicada en 1550, onde foi o �nico artista vivo inclu�do,[6] e a Vita de Michelangelo Buonarroti, escrita en 1553 por Ascanio Condivi, pintor e disc�pulo de Michelangelo, que recolle os datos facilitados polo mesmo Buonarroti.[7] Foi moi admirado polos seus contempor�neos, que o chamaban "o Divino".[8][9]
O historiador florentino Benedetto Varchi (1503-1565) envioulle unha carta o 12 de febreiro de 1560, no nome de todos os florentinos, dic�ndolle:
(...) toda esta cidade desexa submisamente podervos ver e honrarvos tanto de cerca coma de lonxe (...) A vosa Excelencia far�anos un gran favor se quixese honrar coa s�a presenza a s�a patria.[10]
Triunfou en todas as artes nas que traballou, caracteriz�ndose polo seu perfeccionismo.[11] A escultura, segundo declarara, era a s�a arte predilecta e a primeira � que se dedicou. Entre as s�as moitas esculturas c�ntanse a Piedade e o David, tam�n elas sublimes obras mestras, e maila Virxe, o Baco, o Mois�s, a Raquel, a Lea, e estatuas de membros da familia Medici.
A continuaci�n, a pintura, case como unha imposici�n por parte do papa Xulio II, e que se concretou nunha obra excepcional e magn�fica: os frescos da b�veda da capela Sistina, un dos traballos m�is extraordinarios de toda a arte occidental; e tam�n polo Xu�zo final, e o A crucifixi�n de San Pedro e a Conversi�n de San Paulo na capela Paulina do Vaticano.
Xa nos seus �ltimos anos dedicouse a diversos proxectos arquitect�nicos entre os que destaca a continuaci�n dos traballos da Bas�lica de San Pedro do Vaticano e foi el quen concibiu a s�a maxestosa c�pula.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]Familia
[editar | editar a fonte]
Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni naceu o 6 de marzo de 1475, en Caprese, hoxe Caprese Michelangelo, no estado de Toscana na Italia.[12] Foi o segundo de cinco fillos var�ns de Ludovico di Leonardo Buonarroti di Simone e de Francesca di Neri del Miniato di Siena.[13] A s�a nai finou en 1481 cando Michelangelo tan s� contaba con seis anos. A familia Buonarroti Simone viv�a en Florencia desde hab�a m�is de trescentos anos e pertencera ao partido dos g�elfos; moitos dos seus membros ocuparan cargos p�blicos. A decadencia econ�mica empezou co av� do artista, e seu pai, que fracasara no intento de manter a posici�n social da familia, viv�a de traballos gobernamentais ocasionais,[6] como o de corrixidor de Caprese na �poca en que naceu Michelangelo. A familia regresou a Florencia, onde viv�a dunhas pequenas rendas procedentes dunha canteira de m�rmore e unha pequena leira que ti�an en Settignano,[14] pobo onde Michelangelo vivira durante a longa enfermidade e morte da s�a nai, e al� quedou ao coidado da familia dun canteiro.[13]
O pai f�xolle estudar gram�tica en Florencia co mestre Francesco da Urbino. Mais Michelangelo quer�a ser artista, e cando lle comunicou ao seu pai que desexaba seguir o cami�o da arte, tiveron moitas discusi�ns, xa que naquela �poca era un oficio pouco reco�ecido. Ludovico di Leonardo consideraba que aquel traballo non era digno do prestixio da s�a li�axe. Grazas � s�a firme decisi�n, e malia a s�a mocidade, conseguiu convencelo para que lle deixase seguir a s�a grande inclinaci�n art�stica, que, segundo Michelangelo, v��alle xa da nutriz que tivera, a muller do canteiro. Dela comentaba: �Xuntamente co leite da mi�a nutriz, mamei tam�n as escarpas e os martelos cos que despois esculp�n as mi�as figuras�.[15]
Mantivo boas relaci�ns familiares ao longo de toda a s�a vida. Cando o seu irm�n m�is vello Leonardo se fixo monxe dominico en Pisa, asumiu a responsabilidade na direcci�n da familia. Tivo ao seu cargo o coidado do patrimonio dos Buonarroti e ampliouno coa compra de casas e terreos, as� como tam�n concertou o matrimonio dos seus sobri�os Francesca e Leonardo con boas familias de Florencia.[16]
Aprendizaxe
[editar | editar a fonte]
Desde moi novo manifestou as s�as dotes art�sticas para a escultura, a disciplina na que empezou a sobresa�r. Contra a vontade do seu pai, e grazas ao consello de Francesco Granacci, outro mozo que se dedicaba � pintura, Michelangelo escolleu ser aprendiz dos famosos Ghirlandaio (Domenico e Davide) por tres anos, comezando en abril de 1488 con tan só 12 anos de idade, e deste xeito a súa familia e os Ghirlandaio formalizaron un contrato de estudos durante tres anos:[17]
1488. Eu, Ludovico di Lionardo Buonarota, neste primeiro día de abril, inscribo ao meu fillo Michelangelo como aprendiz de Domenico e Davide di Tomaso di Currado, durante os próximos tres anos, baixo as condicións seguintes: que o devandito Michelangelo ha permanecer durante o tempo convido cos anteriormente citados para aprender e practicar a arte da pintura e que ha obedecer as súas instrucións, e que os nomeados Domenico e Davide haberán lle pagar nestes anos a suma de vinte e catro floríns de peso exacto: seis durante o primeiro ano, oito o segundo ano e dez o terceiro, en total unha suma de noventa e seis liras.[18]
Alí permaneceu como aprendiz durante un ano, pasado o cal, e xa baixo a tutela de Bertoldo di Giovanni, empezou a frecuentar o xardín de San Marcos, propiedade dos Medici, onde estudou as esculturas antigas que había alí reunidas. As súas primeiras obras artísticas espertaron a admiración de Lourenzo o Magnífico, que o acolleu no seu pazo da Vía Longa, onde Michelangelo había atopar a Angelo Poliziano e outros humanistas do círculo dos Medici, como Giovanni Pico della Mirandola e Marsilio Ficino.[19] Durante esta estadía Michelangelo sería influenciado por moitas persoas prominentes que modificarían e expandirían as súas ideas da arte, así coma os seus sentimentos sobre a sexualidade. Estas relacións puxérono en contacto coas teorías idealistas de Platón, ideas que acabaron converténdose nun dos alicerces fundamentais da súa vida e que plasmou tanto nas súas obras plásticas coma na súa produción poética.
Segundo Giorgio Vasari, un día, saíndo do xardín dos Medici –ou, segundo Benvenuto Cellini, da capela Brancacci, onde el e outros alumnos aprendían a debuxar diante dos frescos de Masaccio–, foi cando Pietro Torrigiano lle deu unha puñada e lle rompeu o nariz; como consecuencia, quedoulle o nariz chato toda a vida, tal como se aprecia claramente en todos os seus retratos.[20][21]
Durante este período Michelangelo creou dous relevos, A batalla dos centauros e a Madonna das pegadas.
Percorrido artístico
[editar | editar a fonte]
Despois da morte de Lourenzo en 1492, Piero de Medici, fillo máis vello de Lourenzo e novo xefe da familia Medici, rexeitou apoiar o traballo artístico de Michelangelo, e tamén nesa época as ideas de Savonarola, partidario da destrución da arte pagá ou non-sacra, tornáronse populares en Florencia. Baixo esas presións, Michelangelo decidiu saír da cidade e marchou para Boloña, pasando por Venecia onde ficaría uns tres anos. Alí esculpiu diversas obras baixo a influencia do labor de Jacopo della Quercia. Despois, en 1496, o cardeal San Giorgio comprou a obra de Michelangelo en mármore Cupido e decidiu chamalo a Roma, cidade que o había de ver triunfar. Alí iniciou unha década de grande intensidade artística, logo da cal, con trinta anos, foi acreditado como un artista de primeira liña. Influenciado pola antigüidade de Roma, esculpiu o Baco do Museo Nacional do Bargello (1496),[22] a Piedade do Vaticano aos vinte e tres anos, e posteriormente o Tondo Pitti. Da mesma época é o cartón da Batalla de Cascina, actualmente perdido, pintado para o Palazzo della Signoria, sede do goberno de Florencia, e o David, obra cume da escultura segundo a maioría dos historiadores,[23] dunha gran complexidade pola escasa anchura da peza de mármore, que foi colocado na Praza da Signoria de Florencia e converteuse na expresión dos supremos ideais cívicos do Renacemento.[24]
Michelangelo foi convocado novamente a Roma en 1503 polo recentemente designado papa Xulio II, quen lle encargou en 1505 a construción da súa tumba papal. Michelangelo proxectou un complexo arquitectónico e escultórico monumental no cal, máis que o prestixio do pontífice, lóubase o triunfo da Igrexa. O escultor, entusiasmado con esta obra, desprazouse a Carrara onde permaneceu durante oito meses para ocuparse persoalmente da elección e a dirección da extracción dos mármores necesarios para esculpir as figuras do mausoleo.[25] Desgraciadamente, cando regresou a Roma, o papa deixara a un lado o proxecto do mausoleo, absorbido como estaba pola reforma de Bramante na basílica de San Pedro. Michelangelo, contrariado, abandonou Roma e dirixiuse a Florencia, pero a finais de novembro de 1506, logo de numerosas chamadas do pontífice, que chegou a ameazalo coa excomuñón, reuniuse con el en Boloña.[26] En maio de 1508 aceptou dirixir a decoración da bóveda da capela Sistina, cuxos frescos concluíu catro anos máis tarde, logo dun traballo solitario e tenaz. Nesta obra ideou unha grandiosa estrutura arquitectónica pintada, inspirada na forma real da bóveda. No tema bíblico xeral da obra, Michelangelo introduciu unha interpretación neoplatónica do Xénese e deu forma a un tipo de interpretación das imaxes que conseguiría ser un símbolo da arte do Renacemento.
Logo da morte de Xulio II, en maio de 1513, o artista tentou seguir coa obra do mausoleo do pontífice, e con este propósito esculpiu as dúas figuras dos Escravos e o Moisés, que reflicten unha atormentada enerxía, a terribilitá de Michelangelo; pero este segundo intento tampouco prosperou.
Finalmente, logo da morte de Bramante (1514) e de Rafael Sanzio (1520), Michelangelo conseguiu a total confianza do papado.
O gran retardo con que Michelangelo obtén en Roma o recoñecemento oficial ha de ser atribuído á heterodoxia do seu estilo. Faltáballe o que Vitruvio chamaba decorum, é dicir, o respecto pola tradición.James S. Ackerman, (1968), p. 7
En 1516 o papa León X, sucesor de Xulio II, un Medici, comisionou a Michelangelo para reconstruír o interior da basílica de San Lourenzo, en Florencia, e adornala con esculturas, traballo que no ano 1520 debeu abandonar con grande amargura. (O exterior da igrexa aínda hoxe non está adornado). Do proxecto orixinal consérvanse numerosos debuxos e unha maqueta de madeira. A partir de 1520 e ata 1530, Michelangelo traballou en Florencia e construíu a Sancristía Nova da Basílica de San Lourenzo e a Biblioteca Laurenciana, en especial a súa escaleira.
Despois do saqueo de Roma (1527) e da expulsión dos Medici de Florencia, Michelangelo formou parte, como feito soamente anecdótico, do goberno da nova República Florentina, da cal foi nomeado «gobernador e procurador xeral da fabricación e fortificación das murallas», e participou na defensa da cidade asediada polas tropas papais. No ano 1530, logo da caída da República, o perdón do papa Clemente VII salvouno da vinganza dos partidarios dos Medici.[27] A partir dese ano retomou os traballos da Sancristía Nova e do sepulcro de Xulio II.
En 1534, atopándose a contragusto coa nova situación política instaurada en Florencia, abandonou a cidade e estableceuse en Roma, onde aceptou o encargo de Clemente VII para traballar no altar da capela Sistina e onde, xa por encargo do novo Papa Paulo III, entre 1536 e 1541 realizou o magnífico Xuízo final. Ata o ano 1550 realizou obras para a tumba de Xulio II, e os frescos da capela Paulina que representan a Conversión de San Paulo e a Crucifixión de San Pedro.
Vida amorosa
[editar | editar a fonte]
Michelangelo nunca casou e hoxe é practicamente un consenso que foi homosexual, a pesar da negación dos seus primeiros biógrafos.[28] Michelangelo pretendía interiorizar as teorías neoplatónicas do amor, facendo grandes esforzos para conseguir un equilibrio emotivo que poucas veces logrou. A súa inclinación natural pola materia, polas formas físicas –era por encima de calquera cousa, un escultor de corpos–, unida á súa fascinación por todo o novo e vigoroso, emblemas da beleza clásica,[29] levárono a decantarse pola beleza humana e o amor máis sensual ata moi avanzada a súa vida. Esta conflitividade enriquecedora coa que o artista viviu o seu desexo carnal, tamén aflorou no enfrontamento coa súa homosexualidade.[28]
O artista mantivo relacións con diversos mozos, como Cecchino dei Bracci, polo que sentía un grande afecto. Cando en 1543, Bracci faleceu, Michelangelo deseñoulle a tumba, na igrexa de Santa María in Aracoeli de Roma, e encargou que a realizase o seu discípulo Urbino.[30] Tamén Giovanni da Pistoia, xove e belo literato, foi durante un tempo íntimo amigo, e é posible que mantivese unha relación amorosa con Michelangelo na época na que empezou a pintar a bóveda da capela Sistina; esta relación quedou reflectida nuns sonetos moi apaixonados que Giovanni lle dedicou.[28]
Tommaso Cavalieri
[editar | editar a fonte]
Nunha viaxe realizada a Roma en 1532, coñeceu ao mozo Tommaso Cavalieri, un patricio de intelixencia pouco común e amante das artes que deixou no artista unha viva impresión. Pouco despois de coñecelo, envioulle unha carta na que lle confesaba: «O ceo fixo ben impedindo a plena comprensión da vosa beleza... Se á miña idade non me consumo aínda de todo, é porque o encontro con vos, señor, foi moi breve».[31]
Cómpre recordar que a Academia Platónica de Florencia quixo imitar a cidade grega de Pericles. Esta asociación cultural de carácter filosófico, promovía o diálogo intelectual e a amizade entre homes nun ton idealista, semellante á relación de Sócrates cos seus discípulos na antiga Grecia. Dentro deste contexto é onde se pode entender a psicoloxía, o gusto e a arte de Michelangelo. O artista cría que a beleza do home era superior á da muller e, polo tanto, o amor que sentía por Tommaso era unha forma que tiña de renderse ante a "beleza platónica".[32]
Tommaso Cavalieri era un raparigo de 22 anos, de boa familia e afeccionado á arte, xa que pintaba e esculpía. Varchi dicía del que tiña «un temperamento reservado e modesto e unha incomparable beleza»; era, pois, moi atractivo á vez que enxeñoso. No seu primeiro encontro, xa causou unha profunda impresión en Michelangelo, e co paso do tempo a relación transformouse nunha grande amizade.[33] Michelangelo, pola contra, era un home de 57 anos, que se atopaba no cénit da súa fama e contaba co apoio dos diversos papas, e Tommaso admirábao profundamente. Parece que a amizade tardou certo tempo en producirse, pero cando se consolidou chegou a ser moi profunda, ata o punto que Cavalieri, xa casado e con fillos, foi o seu discípulo e amigo mentres viviu Michelangelo e asistiuno na hora da súa morte.[34]
Vittoria Colonna
[editar | editar a fonte]
Vittoria Colonna era descendente dunha familia nobre, e unha das mulleres m�is notables da Italia renacentista. De moza casou con Fernando de �valos, marqu�s de Pescara, un home poderoso que morreu na batalla de Pavia cando loitaba no bando espa�ol ao servizo de Carlos I. Logo da morte do seu esposo retirouse da vida cortes� e dedicouse � pr�ctica relixiosa. Uniuse ao grupo de reformistas erasmistas de Juan de Vald�s, Reginald Pole e Ghiberti, que segu�an unha doutrina que apostaba pola contrarreforma.[35]
En Roma, no ano 1536 e no convento de San Silvestro a Montecavallo, o artista co�eceu a esta dama e desde o principio houbo unha empat�a mutua, quizais porque os dous ti�an as mesmas inquedanzas relixiosas e ambos eran grandes afeccionados � poes�a. Segundo Ascanio Condivi, Michelangelo �estaba namorado do seu esp�rito divino� e, como era un grande admirador de Dante, ela representaba o que a personaxe de Beatriz significaba para o poeta.[36] Isto despr�ndese da lectura dos poemas dedicados a Vittoria, as� como dos debuxos e os versos que lle regalou, todos de tem�tica relixiosa: unha Piedade, unha Crucifixi�n e unha Sagrada Familia.[37]
Vittoria morreu no ano 1547, feito que deixou a Michelangelo sumido na dor m�is profunda. Tal como el mesmo confesou a Ascanio Condivi, �Non hab�a ter dor m�is profunda neste mundo que deixala partir desta vida sen bicala na fronte, nin no rostro, como lle bicou a man cando foi vela no seu leito de morte�.[38]
�ltimos anos
[editar | editar a fonte]Durante os �ltimos vinte anos da s�a vida, Michelangelo dedicouse sobre todo a traballos de arquitectura: dirixiu as obras da Biblioteca Laurenciana de Florencia e, en Roma, a remodelaci�n da Praza do Capitolio, a capela Sforza de Santa Mar�a a Maior, a finalizaci�n do Palazzo Farnese e, sobre todo, a finalizaci�n da bas�lica de San Pedro do Vaticano. Desta �poca son as �ltimas esculturas, como a Piedade Palestrina ou a Piedade Rondanini, as� como numerosos debuxos e poes�as de inspiraci�n relixiosa.[39]
O proxecto da bas�lica vaticana, no que traballou durante os �ltimos anos da s�a vida, simplifica o proxecto que concibira Bramante, a�nda que mant�n a estrutura con planta de cruz grega e a gran c�pula. Michelangelo creaba espazos, funci�ns que engloban os elementos principais, sobre todo a c�pula, elemento director do conxunto.
Michelangelo morreu en Roma o 18 de febreiro de 1564, antes de ver acabada a s�a obra, � idade de oitenta e oito anos, acompa�ado polo seu secretario Daniele da Volterra e mailo seu fiel amigo Tommaso Cavalieri; deixara escrito que desexaba ser enterrado en Florencia. Fixo testamento en presenza do seu m�dico Federigo Donati, �deixando a s�a alma en mans de Deus, o seu corpo � terra e os seus bens aos familiares m�is pr�ximos�. O seu sobri�o Leonardo foi o encargado de cumprir coa �ltima vontade do grande artista, que o 10 de marzo de 1564 recibiu sepultura na sancrist�a da igrexa da Santa Croce; o monumento funerario foi dese�ado por Giorgio Vasari no ano 1570. O 14 de xullo celebrouse un funeral solemne; foi Vasari quen describiu estes funerais, onde participaron, ademais del mesmo, Benvenuto Cellini, Bartolomeo Ammannati e Agnolo Bronzino.[40]
Obra escult�rica
[editar | editar a fonte]- V�xase tam�n: Lista de obras de Michelangelo.
Primeiras obras
[editar | editar a fonte]
Entre os anos 1490 e 1492, Michelangelo fixo os seus primeiros debuxos, estudos sobre os frescos g�ticos de Masaccio e Giotto; entre as primeiras esculturas crese que fixo unha copia dunha Cabeza de fauno, na actualidade desaparecida.
Os seus primeiros relevos foron a Virxe da escaleira e A batalla dos centauros, conservados na Casa Buonarroti de Florencia, nos que xa hai unha clara definici�n do seu estilo. Michelangelo pres�ntase como o claro herdeiro da arte florentina dos s�culos XIV e XV, � vez que establece unha vinculaci�n m�is directa coa arte cl�sica. No relevo de m�rmore A batalla dos centauros, inspirado no libro XII das Metamorfoses de Ovidio, m�stranse os corpos espidos no furor do combate e entrelazados en plena tensi�n, cunha anticipaci�n dos ritmos serpeantes tan empregados por Michelangelo nos seus grupos escult�ricos.[41]
Ascanio Condivi, na s�a biograf�a sobre o artista, referiu que lle o�ra dicir:
...que cando volveu vela, decatouse de ata que punto se portou mal coa natureza por non seguir a s�a inclinaci�n � arte da escultura, e xulgou, por aquela obra, todo canto poder�a chegar a facer.[22]
Outra escultura da mesma �poca, contra 1490, � tam�n un relevo con tema mariano, a Virxe da escaleira, que presenta un certo esquema parecido �s de Donatello, pero nela m�strase toda a enerx�a da escultura de Michelangelo, tanto na forma do tratamento dos planos da figura coma no seu contorno tan vigoroso e a anatom�a do neno Xes�s coa insinuaci�n do contrapposto.
Logo da morte en 1492 de Lourenzo o Magn�fico, e por iniciativa propia, realizou a escultura dun H�rcules de m�rmore na s�a casa paterna; escolleu este tema porque H�rcules era, desde o s�culo XIII, un dos patr�ns de Florencia. A estatua foi comprada polos Strozzi, que lla venderon a Giovanni Battista Palla, e a quen lla adquiriu o rei de Francia Henrique III, e foi colocada nun xard�n de Fontainebleau, onde Rubens a debuxou antes da s�a desaparici�n en 1713; dela s� queda este debuxo e un esbozo conservado na casa Buonarroti.[10]
A continuaci�n permaneceu un tempo aloxado no convento do Santo Spirito, onde realizaba estudos de anatom�a cos cad�veres provenientes do hospital do convento. Para o prior Niccol� dei Giovanni dei Lapo Bichiellini executou o Crucifixo do Santo Spirito en madeira policromada, no que resolveu o corpo espido de Cristo coma o dun adolescente, sen resaltar a musculatura, malia que o rostro parece o dun adulto, cunha medida desproporcionada respecto ao corpo; a policrom�a est� pintada con cores tenues e unhas suav�simas li�as de sangue que conseguen unha uni�n perfecta coa talla da escultura. Foi dado por perdido durante a dominaci�n francesa, ata a s�a recuperaci�n no ano 1962, no mesmo convento, cuberto cunha grosa capa de pintura que o fac�a practicamente irreco�ec�bel.[42]
A Florencia gobernada por Piero de Medici, fillo de Lourenzo o Magn�fico, non satisfac�a a Michelangelo, que viaxou a Bolo�a en outubro de 1494. Al� descubriu os plaf�ns en relevo da porta de San Petronio de Jacopo della Quercia, un mestre escultor do g�tico tard�o, do cal integrou no seu estilo as amplas dobras das vestiduras e o patetismo dos personaxes. Recibiu o encargo de Francesco Aldovrandi de realizar tres esculturas para completar a sepultura do fundador do convento de San Domenico Maggiore, chamada Arca de Santo Domingo, para a que esculpiu un Anxo portando un candelabro, axeonllado que forma parella con outro realizado por Niccol� dell'Arca, ademais dun San Pr�culo e un San Petronio, que actualmente se conservan na bas�lica de San Domenico de Bolo�a. Acabadas estas obras, no termo de pouco m�is dun ano, volveu a Florencia.[43]
Por estas datas o dominico Girolamo Savonarola reclamaba a rep�blica teocr�tica, e coas s�as cr�ticas conseguiu a expulsi�n dos Medicis de Florencia en 1495. Savonarola reclamaba a volta da arte sacra e a destruci�n da arte pag�. Os seus serm�ns ocasionaron grandes d�bidas en Michelangelo, entre a fe e o co�ecemento, entre o corpo e o esp�rito, e fixeron que se lle suscitase a d�bida de se a beleza era pecado e se, tal coma dic�a o monxe, se deb�a eliminar da arte a presenza do corpo humano. Na s�a pr�dica contra o absolutismo papal, o 7 de febreiro de 1497, organizou na Praza da Signoria unha gran fogueira, a "fogueira das vaidades", onde ordenou queimar imaxes, xoias, instrumentos musicais e tam�n libros de Boccaccio e Petrarca; a causa deste feito recibiu a excomu��n por parte do papa Alexandre VI. O ano seguinte Savonarola repetiu a acci�n, polo que finalmente foi detido e queimado na fogueira o 23 de maio 1498.[44]
En Florencia, entre 1495 e 1496, Michelangelo tallou d�as obras hoxe perdidas: un San Xo�n Neno e un Cupido dormente. Do San Xo�n non se te�en m�is noticias que as atribuci�ns que se foron facendo en diversos lugares: especulouse con que poder�a ser unha escultura que se atopaba no Kaiser Friedrich Museum de Berl�n, ou ben outra, na capela do Salvador en �beda,[45] ou finalmente, outra que est� sobre a porta da sancrist�a de San Giovanni dei Fiorentini en Roma.[46] Do Cupido dormente, realizado segundo o modelo helen�stico m�is cl�sico, c�ntase que foi enterrado para conseguir darlle unha p�tina antiga e venderllo ao cardeal de San Giorgio, Raffaele Riario, como peza aut�ntica, sen sabelo Michelangelo. M�is tarde, foi comprado por C�sar Borgia e regalado finalmente a Isabel d'Este; m�is adiante, en 1632, foi enviado a Inglaterra como presente para o rei Carlos I, e a partir deste momento perd�uselle o rastro.[47]
Primeira estancia en Roma
[editar | editar a fonte]
Michelangelo sa�u cara � Roma o 20 de xu�o de 1496. A primeira obra que realizou al� foi un Baco de medida natural, con gran semellanza a unha estatua cl�sica, e encargada polo cardeal Riario, que logo de ser rexeitada, foi adquirida polo banqueiro Jacopo Galli. M�is adiante foi comprada por Francisco I de Medici e actualmente cons�rvase no Museo Nacional do Bargello, en Florencia.[48] Ascanio Condivi foi o primeiro que comparou esta escultura coas obras da Antig�idade cl�sica:
...esta obra, pola s�a forma e xeito, en cada unha das s�as partes, corresponde � descrici�n dos escritores antigos; o seu aspecto festivo: os ollos, de mirada furtiva e cheos de lascivia, como os daqueles que son dados excesivamente aos praceres do vi�o. Sost�n unha copa coa man dereita, como quen est� a piques de beber, e m�raa amorosamente, sentindo o pracer do licor que inventou; por este motivo repres�ntaselle coroado cun trenzado de follas de vide... Coa man esquerda sost�n un acio de uvas, que fai as delicias dun pequeno s�tiro alegre e vivo que hai aos seus p�s.
Esta � claramente a primeira grande obra mestra de Michelangelo, onde se mostra a caracter�stica constante da sexualidade na s�a escultura e onde se simboliza o esp�rito do hedonismo cl�sico que Savonarola e os seus seguidores estaban dispostos a suprimir de Florencia.[49]
Ao mesmo tempo que realizaba o Baco, por encargo de Jacopo Galli esculpiu un Cupido de p�, que pasou a pertencer, m�is tarde, � colecci�n dos Medici e que hoxe est� desaparecido.[47]
Por medio do coleccionista Galli, en 1497 recibiu do cardeal franc�s Jean Bilh�res de Lagraulas o encargo dunha Piedade como monumento para o seu mausoleo na capela de Santa Petronila da antiga bas�lica de San Pedro, e que m�is tarde foi instalada na nova construci�n de Bramante.
A orixinalidade coa que Michelangelo tratou esta peza n�tase na ruptura co dramatismo co que ata ent�n se trataba esta iconograf�a, que sempre amosaba a gran dor da nai co fillo morto nos seus brazos. Michelangelo, non obstante, realizou unha Virxe, serena, concentrada e extremadamente moza, e un Cristo que parece que estea durmido e sen mostras no seu corpo de padecer ning�n martirio: o artista desprazou toda clase de visi�n dolorosa con tal de conseguir que o espectador reflexionase diante do gran momento da morte.[50]
� a �nica obra de Michelangelo que asinou: f�xoo na cinta que atravesa o peito da Virxe:
MICHAEL. ANGELVS. BONAROTVS. FLORENT [INVS]. FACIEBAT
Un Crucifixo de marfil, datado contra os anos 1496-1497, foi atribu�do recentemente a Michelangelo. Esta imaxe at�pase no mosteiro de Montserrat e representa, segundo o historiador Anscari M. Mund�, a �ltima agon�a de Cristo, coa cabeza inclinada cara � dereita, a boca aberta e os ollos case pechados; est� coroado de espi�as, de corpo xove cos brazos abertos, espido e protexido cun pano de pureza pregado con dobras irregulares que suxeita un cord�n con d�as voltas. Presenta unha anatom�a moi realista e mostra a ferida � dereita das costelas. Mide 58,5 cm de altura. Crese que foi adquirido polo abade Antoni Maria Marcet no ano 1920 durante unha viaxe a Roma, crendo que era unha obra de Ghiberti. Desde o ano 1958 at�pase sobre o altar maior da bas�lica de Montserrat.[51]
Retorno a Toscana
[editar | editar a fonte]
Volveu a Florencia na primavera de 1501, logo de cinco anos ausente da Toscana. Con Savonarola morto, en Florencia declarouse unha nova rep�blica gobernada por un gonfaloniere, Piero Soderini, un admirador de Michelangelo que lle fixo un dos encargos m�is importantes da s�a vida, o David. Puxo � s�a disposici�n un gran bloque de m�rmore abandonado que fora empezado por Agostino di Duccio en 1464 e que se atopaba en Santa Mar�a dei Fiore. Vasari explica que cando lle fixo o encargo, o gobernante pensaba que o bloque era inservible e pediulle que fixese todo o posible por darlle forma. Michelangelo realizou un modelo en cera e p�xose a esculpir no mesmo lugar onde estaba situado o bloque sen deixar que ningu�n vise o seu traballo durante os m�is de dous anos e medio que tardou en rematalo.[52]
Na escultura representou a David na fase anterior � loita con Goliat, cunha mirada cargada de incerteza na que se personifica simbolicamente a defensa da cidade de Florencia contra os seus inimigos. Os florentinos viron o David como un s�mbolo vitorioso da democracia.[53] Esta obra mostra todos os co�ecementos e estudos do corpo humano acadados por Michelangelo ata esa data. A t�cnica empregada foi descrita as� por Benvenuto Cellini:
O mellor m�todo empregado xamais por Michelangelo; logo de debuxar a perspectiva principal no bloque, empezou a arrincar o m�rmore dun lado como se tivese a intenci�n de traballar un relevo e, deste xeito, paso a paso, sacou a figura completa.[54]
Axi�a que estivo terminada, por consello dunha comisi�n formada polos artistas Francesco Granacci, Filippo Lippi, Sandro Botticelli, Giuliano da Sangallo, Andrea Sansovino, Leonardo da Vinci e Pietro Perugino, entre outros, decidiuse colocala na Praza da Signoria en fronte do Palazzo Vecchio.[55] Desde al� foi trasladada en 1873 para unha mellor conservaci�n ao museo da Galer�a da Academia de Florencia, mentres que na praza se colocou unha copia, tam�n de m�rmore.[56]
Polas mesmas datas, Michelangelo traballou no Tondo Taddei, un relevo de m�rmore de 109 cm de di�metro que amosa a Virxe co Neno e san Xo�n Bautista tam�n neno, colocado � esquerda suxeitando un paxaro nas mans. A figura de Xes�s e a parte superior da Virxe est�n acabadas, pero o resto non. O relevo foi adquirido por Taddeo Taddei, protector do pintor Rafael Sanzio, e actualmente cons�rvase na Royal Academy of Arts de Londres. Outro altorrelevo, o Tondo Pitti, tam�n en m�rmore, empezado para Bartolomeo Pitti, mostra a Virxe sentada con Xes�s apoiado sobre un libro aberto nos xeonllos da s�a nai. At�pase no Museo Nacional do Bargello desde o ano 1873 e coma o anterior est� inacabado.[57]
No ano 1502, a "Signoria" de Florencia encargoulle un David de bronce para Pierre de Rohan, mariscal de Gi�, que pasara por Italia co s�quito de Carlos VIII de Francia e fixera unha solicitude dunha imaxe do David. Michelangelo empezou a dese�alo, pero por mor da s�a tardanza recorreuse a que o fundise o escultor Benedetto da Rovezzano para acabar a obra. Posteriormente perd�uselle o rastro.[55]
Contra 1503 realizou, por encargo duns mercadores flamengos, os Mouscron, unha Virxe co Neno para unha capela da igrexa da nosa Se�ora de Bruxas. A�nda que se pode apreciar o movemento da roupa coma na Piedade do Vaticano, o resultado � diferente, sobre todo pola verticalidade da escultura. A Virxe est� representada nun momento de abandono, e a s�a man dereita parece que s� ten forza para evitar que o libro caia, e a esquerda est� suxeitando suavemente o neno Xes�s, en contraposici�n coa vitalidade de movemento que amosa o Neno.[58]
O 24 de abril de 1503, o escultor asinou un contrato cos representantes do gremio da la, a "Arte della Lana", en virtude do cal compromet�ase a realizar doce imaxes dos ap�stolos para Santa Mar�a dei Fiore, a catedral de Florencia. S� empezou o San Mateu, unha obra de m�rmore de 261 cm de altura que deixou inconclusa e que se atopa na Galer�a da Academia de Florencia.[55]
Para a capela dos Piccolomini da catedral de Siena, realizou entre 1503 e 1504, catro imaxes, as de San Paulo, San Pedro, San P�o e San Gregorio (este �ltimo de autor�a incerta), cunha gran riqueza de dobreces nas vestiduras e un bo equilibrio entre as sombras e as luces. Na parte posterior est�n s� esbozadas, xa que se esculpiron para ser colocadas dentro duns nichos do altar realizado por Andrea Bregno entre 1483 e 1485.[55]
A "traxedia da sepultura" de Xulio II
[editar | editar a fonte]
No ano 1505 Michelangelo foi chamado a Roma polo papa Xulio II para lle propo�er a construci�n da sepultura papal, que se situar�a baixo a c�pula da bas�lica de San Pedro do Vaticano. Toda a sucesi�n de feitos durante os corenta anos que levou a realizaci�n da tumba foi chamada por Ascanio Condivi a "traxedia da sepultura", e as� ser� co�ecida desde ent�n toda a serie de infortunios relacionados con esta obra.
O artista considerou o sepulcro de Xulio II a grande obra da s�a vida. O primeiro proxecto presentado foi un monumento illado de planta rectangular e de forma piramidal graduada de tres pisos, cunha gran cantidade de figuras escult�ricas. Logo de que o papa lle deu o visto e prace, Michelangelo pasou preto de oito meses nas canteiras de Carrara escollendo os bloques de m�rmore para a obra. Por indicaci�n de Bramante, Xulio II, cambiou de idea e solicitou ao escultor que parase a execuci�n do mausoleo e emprendese a pintura da b�veda da capela Sistina.
O 17 de abril de 1506 Michelangelo, contrariado, abandonou Roma e dirixiuse a Florencia, pero a finais de novembro, tralas numerosas chamadas do Pont�fice que ameazou con excomungalo, reuniuse con el en Bolo�a. O papa asignoulle un traballo nesta cidade: unha colosal estatua de bronce do papa Xulio, que foi entregada en febreiro de 1508 e instalada na fachada da bas�lica de San Petronio. Esta escultura foi destru�da en decembro de 1511 por rebeldes bolo�eses.[59]
En 1513, cando terminou a pintura da b�veda da capela Sistina e Michelangelo cr�a que xa poder�a esculpir os m�rmores do sepulcro, faleceu o papa Xulio II e aprazouse a execuci�n durante d�as d�cadas m�is. Realiz�ronse seis proxectos diferentes e finalmente en 1542 o sepulcro foi constru�do como un retablo con s� sete estatuas, e instalouse na igrexa de San Pietro in Vincoli e non na bas�lica do Vaticano.[60] A grande escultura do sepulcro � a figura do Mois�s, a �nica das ideadas no primeiro proxecto que chegou ao final da obra. A colosal estatua, coa "terribilit�" da s�a mirada, amosa un dinamismo extremo. Est� colocada no centro da parte inferior, de maneira que se converte no centro de atenci�n do proxecto definitivo, coas estatuas de Raquel e Lea situadas unha a cada lado. O resto do monumento foi realizado polos seus axudantes.[61]
.jpg)
Para o primeiro proxecto, realizara durante os anos 1513-1516 o Escravo moribundo e o Escravo rebelde (ambos no Museo do Louvre), que simbolizaban aos pobos pag�ns no seu reco�ecemento da fe verdadeira.[62] O Escravo moribundo recorda �s imaxes de San Sebasti�n; o tronco do corpo fai unha torsi�n, cun movemento contido cara a atr�s, que se acent�a co brazo esquerdo sobre a cabeza e est� equilibrado polo dereito, que cruza o corpo sobre o peito. Presenta tam�n un acusado contrapposto.[50]
No Escravo rebelde, en comparaci�n cos debuxos iniciais de Michelangelo, conservados en Oxford, apr�ciase a transformaci�n que fixo, obrigado pola forma primitiva do bloque de m�rmore: a perna dereita, que no debuxo quedaba medio escondida, na escultura vese completamente apoiada no bloque; os brazos no debuxo estaban atados detr�s, nas costas, mentres que na estatua se mostran, o dereito, verticalmente subindo polo bordo do bloque, e o esquerdo en �ngulo recto cara a atr�s; finalmente, a cabeza est� virada cara a arriba, nun claro recordo da expresi�n da escultura do Laocoonte e os seus fillos, de cuxo descubrimento en Roma foi testemu�a Michelangelo.[50]
Desde o ano 1520, continuou esculpindo catro estatuas m�is de escravos, cunha medida maior c� parella anterior e menos acabadas na s�a realizaci�n, con aspecto de atlantes, co�ecidas como Mozo escravo, Escravo atlante, Escravo espertando e Escravo barbudo.[63] Permaneceron no taller do escultor ata o ano 1564, cando o seu sobri�o Leonardo llas doou a Cosme I de Medici e foron colocadas na gruta de Buontalenti do xard�n de B�boli ata o seu traslado definitivo, en 1908, � Galer�a da Academia de Florencia.[64]
Esculpiu tam�n o Xenio da Vitoria, que formaba parte do quinto proxecto para a tumba de Xulio II. Tr�tase dun grupo escult�rico situado hoxe no Sal�n do Cinquecento do Palazzo Vecchio. A�nda que Vasari relacion�bao co primeiro proxecto, onde as Vitorias dese�adas estaban todas vestidas, en cambio, s� desde o quinto proxecto aparecen espidas. Por unhas cartas intercambiadas entre Vasari e o sobri�o de Michelangelo, Leonardo, s�bese que estaba no taller do escultor no momento do seu falecemento en 1564. O sobri�o chegara a propo�er colocala na tumba de Michelangelo, pero ao final, foi doada ao duque Cosme I de Medici e colocada no Palazzo Vecchio. Segundo Charles de Tolnay esta escultura � a representaci�n do vitorioso vencido, a inevitable vitoria da mocidade sobre a vellez.
As tumbas dos Medici
[editar | editar a fonte]
Contra o ano 1520, o papa Clemente VII encargoulle o proxecto das tumbas dos seus familiares Lourenzo o Magn�fico, pai de Le�n X, e o seu irm�n Xuliano, pai de Clemente VII, e d�as tumbas m�is para outros membros da familia, Xuliano II e Lourenzo II, na sancrist�a da bas�lica de San Lourenzo de Florencia. O papa prop�xolle catro sepulcros, un en cada parede da planta cadrada da sancrist�a, unha Virxe co Neno e as imaxes dos santos Cosme e Dami�n, que ti�an que estar colocados no centro da estancia sobre un altar.[65]
Despois de aprobado, o proxecto non se empezou a realizar ata 1524, cando chegaron os bloques de m�rmore de Carrara. Michelangelo aplicou as esculturas xunta a arquitectura das paredes; todas as molduras e cornixas cumpren unha funci�n de sombra e luz, e sobre os sarc�fagos curvil�neos situou d�as estatuas simbolizando o tempo. No de Lourenzo II, a figura da esquerda representa o Crep�sculo, cos trazos dun home que envellece pero que a�nda ten plena posesi�n da s�a forza, e que ten unha actitude sim�trica � Aurora, que se atopa � dereita. E por enriba das d�as, dentro dun nicho, situou a estatua de Lourenzo, sobri�o de Le�n X, coa cabeza cuberta co casco dos xenerais romanos nunha actitude de meditaci�n que fixo que deseguida fose co�ecida como "o pensador".[66]
Enriba da tumba de Xuliano est�n as alegor�as da Noite, que malia simbolizar a morte anuncia a paz suprema, e do D�a que mostra a cabeza, inacabada, dun home nunha singular representaci�n dun anci�n que simboliza o cansazo de empezar o d�a sen desexalo. Sobre elas a estatua de Xuliano, irm�n de Le�n X, cun gran parecido � escultura do Mois�s da tumba de Xulio II; malia a coiraza coa que o vestiu, apr�ciase o corpo dun atleta mozo. En definitiva, os retratos destes personaxes da casa Medici son m�is espirituais que f�sicos, am�sase m�is o car�cter que a aparencia material. Cando se lle dixo ao escultor que se parec�an pouco �s persoas reais, contestou: �E quen se dar� conta de aqu� a dez s�culos?�.[67]
Realizou tam�n a Virxe e o Neno, s�mbolo de vida eterna. Est� flanqueada polas estatuas de San Cosme e San Dami�n, protectores dos Medici, que foron executadas sobre os modelos de Michelangelo, respectivamente por Giovanni Angelo Montorsoli e Raffaello da Montelupo. Aqu� est�n enterrados Lourenzo o Magn�fico, primeiro mecenas de Michelangelo, e mailo seu irm�n Xuliano.[68] Estes �ltimos sepulcros quedaron incompletos, as� como as esculturas que representan os r�os, que ti�an que ir na parte baixa das outras tumbas xa realizadas, pola marcha definitiva de Michelangelo a Roma, no ano 1534 por mor da situaci�n pol�tica de Florencia.[69]
Para estas tumbas esculpiu tam�n un Mozo en crequenas, en m�rmore, que representa un mozo espido, dobrado sobre si mesmo, coa que seguramente quer�a representar as almas dos non-nados. Foi unha das esculturas que quedaron na sancrist�a no ano 1534, cando Michelangelo marchou a Roma, e at�pase hoxe en d�a no Ermitage de San Petersburgo.[70]
Outras obras escult�ricas
[editar | editar a fonte]
Unha nova versi�n do Cristo da Minerva, realizado para Metello Vari, � consecuencia da que empezou durante o ano 1514, e que foi abandonada por mor dos defectos do m�rmore; no contrato da escultura prec�sase que ser�a �unha estatua de m�rmore dun Cristo, de medida natural, espido, cunha cruz entre os brazos e os s�mbolos da paix�n, na posici�n que Michelangelo xulgue m�is adecuada�. A obra foi enviada a Roma en 1521, e al� rematouna o seu axudante Pietro Urbano, que lle cambiou a li�a e lle deu unha terminaci�n moi diferente da que adoitaba facer Michelangelo, que inicialmente a tratara como un atleta adolescente, e que deixaba as s�as esculturas con planos voluntariamente inacabados. Foi colocada na igrexa de Santa Maria sopra Minerva en Roma.[71]
Contra 1530, Baccio Valori, comisario do papa Clemente VII e recente gobernador de Florencia, encargoulle unha estatua de Apolo ou de David. Crese que en principio Michelangelo inclin�rase � execuci�n dun David, xa que a forma redonda que se aprecia debaixo do p� dereito consid�rase un esbozo da cabeza de Goliat. A figura, non obstante, est� finalmente adicada a Apolo, coa imaxe do corpo que evoca a forma dunha muller, tratado como Narciso namorado del mesmo e mostrando un claro contrapposto. At�pase no Museo Nacional do Bargello de Florencia.
O busto de Brutus foi realizado contra 1539 en Roma e at�pase tam�n no Bargello. Foi un encargo do cardeal Niccol� Ridolfi, executado nun estilo antigo, parecido aos bustos romanos dos s�culos I e II d.C.; acabouno o seu disc�pulo Tiberio Calcagni, sobre todo na parte das vestiduras. Ten unha altura de 74 cm sen contar a pea�a. Giorgio Vasari foi o primeiro que relacionou a s�a iconograf�a coa Antig�idade cl�sica e Tolnay observou reminiscencias dun busto romano de Caracalla que se atopa no Museo Arqueol�xico Nacional de N�poles.[63]
A Piedade florentina, chamada as� porque se atopa na Catedral de Florencia, crese que foi empezada a partir do ano 1550. Segundo Vasari e Condivi, Michelangelo proxectou este grupo escult�rico coa idea de que o sepultasen aos seus p�s, dentro da bas�lica de Santa Mar�a a Maior en Roma. M�is tarde, abandonou este desexo, polo de ser enterrado en Florencia, e tam�n pola oportunidade da s�a venda, en 1561, a Francesco Bandini, que colocou a escultura nos xard�ns romanos de Montecavallo, onde permaneceu ata o seu traslado � bas�lica de San Lourenzo de Florencia por parte de Cosme III en 1674; finalmente no ano 1722 foi colocada en Santa Mar�a del Fiore e desde 1960 at�pase no museo da catedral.[72] O grupo escult�rico da Piedade florentina consta de catro personaxes: o Cristo morto que est� sostido pola Virxe, Mar�a Madalena e Nicodemo, os trazos do cal son un autorretrato de Michelangelo. A estrutura � piramidal, con Nicodemo como v�rtice, e o Cristo m�strase como unha figura "serpentinata" propia do manierismo.[50] No ano 1555, non se sabe exactamente se por accidente ou porque a obra non lle parec�a ben ao autor, rompeuna en diversos anacos. Explica Vasari:
Quizais porque a pedra era dura e estaba chea de esmeril e o cicel sacaba fa�scas, ou quizais pola s�a autocr�tica severa, non estaba nunca contento con nada do que fac�a... Tiberio Calcagni preguntoulle porque rompera a Piedade e se perderon as� todos os seus marabillosos esforzos. Michelangelo respondeulle que unha das raz�ns era que o seu criado lle estivo importunando cos seus serm�ns diarios para que a acabase, e tam�n porque se rompeu unha peza do brazo da Madonna. E todo isto dixo; as� como outras desgrazas, como que descubrira unha fisura no m�rmore, fac�ndolle odiar a obra, e perdera a paciencia e rompeuna.
Posteriormente, a Piedade florentina, foi restaurada por Tiberio Calcagni, malia iso a�nda se pode observar alg�n dano no brazo e na perna do Cristo.[73]
Outra obra sobre o mesmo tema e realizada durante a mesma �poca (1556) � a Piedade Palestrina, un grupo escult�rico co Cristo, a Virxe e Mar�a Magdalena, de dous metros e medio de altura. Michelangelo empregou para a s�a elaboraci�n un fragmento dunha construci�n romana; na parte posterior p�dese apreciar un anaco da decoraci�n antiga dun arquitrabe romano. At�pase inacabada e, logo de estar na capela do Palazzo Barberini de Palestrina, actualmente p�dese ver na Galer�a da Academia de Florencia.[74]
Michelangelo empezou tam�n a Piedade Rondanini, que ser�a a �ltima escultura na que traballar�a ata a v�spera da s�a morte. A relixiosidade que mostran estas �ltimas esculturas � o resultado dunha crise interna do autor. As imaxes da Piedade Rondanini son alongadas, e tanto o Cristo coma a Virxe at�panse completamente unidos coma se se tratase dun s� corpo; apr�ciase unha frontalidade dram�tica de orixe medieval. Deixouna, inacabada, como legado, en 1561, ao seu fiel servidor Antonio del Franzese. Estivo durante s�culos no patio do Palazzo Rondanini e en 1952 foi adquirida polo Concello de Mil�n e colocada para a s�a exposici�n no centro c�vico do Castelo dos Sforza.[75]
A Piedade Rondanini �, de todas as s�as esculturas, a m�is tr�xica e misteriosa. No inventario da s�a casa de Roma est� referida como �outra estatua iniciada dun Cristo con outra figura enriba, xuntas, esbozadas e sen acabar�.[76]
Obra pict�rica
[editar | editar a fonte]Tormento de Santo Antonio
[editar | editar a fonte]A primeira obra pict�rica atribu�da a Michelangelo � de cando contaba con 12 anos de idade, foi un Tormento de Santo Antonio. A pintura, citada polos primeiros bi�grafos do artista, era unha copia con variantes dun co�ecido gravado do alem�n Martin Schongauer. Unha pintura deste tema foi poxada como obra "do taller de Ghirlandaio", adquirida por un marchante norteamericano e sometida a diversas an�lises no Metropolitan Museum of Art de Nova York no ano 2009. Varios expertos na obra de Michelangelo identific�rona como unha pintura que o florentino realizou durante a s�a aprendizaxe con Ghirlandaio, a�nda que existen d�bidas respecto diso.[77] Finalmente, foi adquirida polo Kimbell Art Museum dos Estados Unidos.[78][79]
Santo Enterro
[editar | editar a fonte]
Ata o recente achado de As tentaci�ns de santo Antonio, eran o Santo Enterro e a Madonna de M�nchester as primeiras pinturas atribu�das a Michelangelo. O Santo Enterro � unha t�boa � t�mpera, inacabada, datada contra 1500-1501, que se atopa na National Gallery de Londres. Esta t�boa, que durante moitos anos dubidouse se pertenc�a a Michelangelo, finalmente foi reco�ecida como obra s�a.[80] As figuras de Cristo e san Xo�n son as que mostran m�is forza, e a s�a composici�n � soberbia; na figura de Xos� de Arimatea, situada detr�s de Xesucristo p�dese observar un curioso parecido coa do san Xos� do Tondo Doni.[81]
Tam�n, grazas a uns documentos publicados en 1980, s�bese que durante a s�a estancia en Roma Michelangelo recibiu o encargo de facer un retablo para a igrexa de Sant'Agostino desa cidade e que o artista devolveu o pago recibido a conta, xa que non o puidera acabar debido ao seu retorno a Florencia en 1501.
Tondo Doni
[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Tondo Doni.
O Tondo Doni, co�ecido tam�n como A Sagrada Familia (1504-1505), at�pase hoxe na Galer�a Uffizi de Florencia. Esta pintura � t�mpera, realizouna Michelangelo para Agnolo Doni, como agasallo de vodas � s�a esposa Maddalena Strozzi. En primeiro plano est� a Virxe co Neno e detr�s, san Xos�, de grandiosas proporci�ns e dinamicamente articulado; chaman a atenci�n as imaxes tratadas coma esculturas dentro dunha disposici�n circular de 120 cm de di�metro e cunha composici�n en forma piramidal das figuras principais. A base da li�a triangular � a marcada polas pernas da Virxe colocada de xeonllos, coa cabeza virada cara � dereita, onde se atopa o Neno sostido por san Xos�, co corpo inclinado cara � esquerda; esta parte superior da pintura, xunto coa li�a que marcan os brazos, denota un movemento en forma de espiral.[82]
Separados por unha balaustrada, at�panse Xo�n o Bautista e un grupo de "ignudi" (nus). Esta pintura pode verse como a sucesi�n das diversas �pocas na historia do home: os "ignudi" representar�an a civilizaci�n pag�, san Xo�n e san Xos� a era mosaica e a Virxe co Neno a era da Redenci�n, a trav�s da encarnaci�n de Xes�s. Esta interpretaci�n est� sostida tam�n polas cabezas esculpidas sobre a cornixa orixinal: d�as sibilas, representando a idade pag�, dous profetas, que representan a idade mosaica, e a cabeza de Cristo como a era da Redenci�n, con frisos intermedios de animais, m�scaras de s�tiros e o emblema dos Strozzi.
O artista demostrou que na pintura era capaz de expresarse coa mesma grandiosidade que na escultura; o Tondo Doni, de feito, consid�rase o punto de partida para o nacemento do manierismo.[83]
B�veda da capela Sistina
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: B�veda da Capela Sistina.
Entre marzo e abril de 1508 o artista recibiu de Xulio II o encargo de decorar a b�veda da capela Sistina, no Palacio Apost�lico da bas�lica de San Pedro, na Cidade do Vaticano. En maio aceptou e conclu�u os frescos catro anos m�is tarde, despois dun traballo tenaz e solitario. O proxecto do papa era a representaci�n dos doce ap�stolos, que Michelangelo cambiou por outro moito m�is amplo e complexo. Ideou unha grandiosa estrutura arquitect�nica pintada, inspirada na forma real da b�veda. Ao tema b�blico xeral da b�veda, Michelangelo interp�xolle unha interpretaci�n neoplat�nica coa representaci�n de nove escenas do X�nese, cada unha rodeada por catro novos nus (ignudi), xunto con doce profetas e as sibilas e un pouco m�is abaixo os antepasados de Cristo. Todas estas escenas est�n diferenciadas maxistralmente por medio da imitaci�n de arquitecturas simuladas. Estas imaxes convert�ronse no s�mbolo mesmo da arte do Renacemento.[48]
Empezou o traballo o d�a 10 de maio de 1508, rexeitando a colaboraci�n de pintores expertos en frescos; tam�n fixo quitar as estadas que colocara o arquitecto Bramante e puxo unhas novas dese�adas por el. Mentres traballaba no primeiro fresco, O Diluvio, tivo problemas coa pintura pois a humidade alterou as cores e o debuxo, e houbo de recorrer a Giuliano da Sangallo para a s�a soluci�n e volver empezar; Michelangelo aprendeu a forza de sufrimento a t�cnica do fresco, xa que segundo Vasari, fac�a falta:
(...) realizar nunha �nica xornada toda a escena (...) A obra exec�tase sobre o cal a�nda fresco, ata conclu�r a parte prevista (...) As cores aplicadas sobre o muro h�mido producen un efecto que se modifica cando se seca (...) O que se traballou ao fresco queda para sempre, pero o que foi retocado en seco p�dese quitar cunha esponxa h�mida (...)
A superficie pintada nun d�a ch�mase "xornada"; a escena da Creaci�n de Ad�n, unha das m�is espectaculares da b�veda, realizouse en dezaseis xornadas.[84]
O artista tam�n estivo baixo a tensi�n das continuas discusi�ns co papa, as pr�sas por acabar a pintura e os pagos que non recib�a. Finalmente, a grande obra da pintura da b�veda presentouse publicamente o 31 de outubro de 1512.[85]
Xu�zo final
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Xu�zo Final (Michelangelo).
Por encargo do papa Clemente VII, confirmado m�is tarde por Paulo III, Michelangelo aceptou pintar na parede do altar da capela Sistina o Xu�zo final, ou Xu�zo universal, iniciado en 1536 e finalizado en 1541.
O tema bas�ase na Apocalipse de San Xo�n. A parte central est� ocupada por un Cristo con xesto en�rxico, que separa aos xustos dos pecadores, e a car�n del ten � s�a nai Mar�a, medorenta polo xesto tan violento do seu fillo.[86] Ao redor seu est�n os santos, facilmente reco�ecibles, xa que a maior�a mostran os atributos do seu martirio. Entre eles at�pase o ap�stolo San Bertomeu, que no seu martirio foi esfolado; este santo leva colgada na man a s�a propia pel, onde se reco�ece o autorretrato de Michelangelo. Xusto debaixo hai un grupo de anxos con trompetas, anunciadores do Xu�zo. Todas as escenas est�n rodeadas por unha multitude de personaxes, uns � beira dereita de Cristo, os que ascenden ao ceo, e outros � esquerda, os condenados que baixan �s tebras, alg�ns dos cales at�panse enriba da barca de Caronte, presente na Divina Comedia de Dante. Nos semic�rculos da parte superior do mural aparecen uns anxos cos s�mbolos da Paix�n de Cristo, nun lado a cruz onde morreu e no outro a columna onde foi flaxelado.[87]
Malia a admiraci�n que espertou esta obra, tam�n foron importantes as protestas polos espidos e polas actitudes dos personaxes, xa que foron considerados inmorais. O mestre de cerimonias papal, Biagio da Cesena, dixo que a pintura era deshonesta, pero un dos que m�is cr�ticas contrarias lanzou contra os espidos, argumentando que se deber�a �facer unha fogueira coa obra�, foi Pietro Aretino. En 1559, conseguiuse que Daniele da Volterra, por orde do papa Paulo IV, cubrise as "vergo�as" das figuras espidas, polo que ser�a co�ecido co sobrenome de "il Braghettone"; o pintor morreu ao cabo de dous anos, sen poder completar o traballo.
Logo da restauraci�n empezada no ano 1980, as pinturas volven lucir tal e coma as realizou Michelangelo.[88]
Capela Paulina
[editar | editar a fonte]
.jpg)
Rematado o Xu�zo final, o papa Paulo III encargoulle para a capela Paulina (en italiano cappella Paolina), que fora constru�da por Antonio da Sangallo o Mozo, a pintura de dous grandes frescos nos que Michelangelo traballou dende 1542 a 1550: A conversi�n de San Paulo e O martirio de San Pedro. Foron diversos os motivos que alongaron a execuci�n destas obras, entre eles o incendio do ano 1544, unha enfermidade do artista que atrasou o segundo fresco ata 1546, as� como os falecementos dos seus amigos Luigi del Riccio en 1546 e m�is tarde o de Vittoria Colonna en 1549.[89]
Parece que o primeiro fresco que rematou foi A conversi�n de San Paulo, que � o que m�is se parece en estilo ao Xu�zo final sobre todo pola imaxe do San Paulo, cabeza abaixo cos brazos que apuntan un � terra e outro cara �s nubes, que recordan o remu��o dos escollidos e os condenados arredor de Xes�s no Xu�zo. Neste fresco tam�n se aprecia a partici�n entre o mundo celestial e o terreal, co contraste entre o obxecto principal da parte inferior, o cabalo que mira cara � dereita, e a parte superior, Xesucristo mirando cara ao lado contrario.[90]
Este gran dinamismo enc�ntrase moito m�is contido noutro fresco O martirio de San Pedro en fronte da desorde existente na Conversi�n de San Paulo. A li�a principal, en diagonal, repres�ntaa a cruz a�nda non ergueita, e as figuras que describen un grande arco de medio punto preto do centro. Grazas ao movemento da cabeza de San Pedro, Michelangelo consegue situar nel o punto de atenci�n principal da escena.[91]
Crucifixi�n
[editar | editar a fonte]
En 1540 Vittoria Colonna pediulle un pequeno cadro da Crucifixi�n que a axudase nas s�as oraci�ns privadas. Tras presentarlle varios bosquexos, que se conservan no Museo Brit�nico e no Louvre, o artista gustoso pintoulle un pequeno Calvario quedando Vittoria moi compracida pola espiritualidade das figuras. Nese momento s� aparec�an Cristo, a Virxe, San Xo�n e uns anxi�os. Vasari descr�beo as�:
(...) e Michelangelo debuxoulle unha Piedade, onde se ve � Virxe con dous anxi�os e un Cristo cravado na cruz que levanta a cabeza e encomenda o seu esp�rito ao Pai, que � cousa divina.
A�nda que fala dun debuxo, o artista acabou facendo unha pintura.[92]
Tense noticia desta pintura tam�n por unha carta de Vittoria a Michelangelo:
Confiaba eu moit�simo que Deus vos dar�a unha graza sobrenatural para facer este Cristo; despois de velo tan admirable que supera, en todos os aspectos, calquera expectativa; porque, animada polos vosos prodixios, desexaba o que agora vexo marabillosamente realizado e que � a suma da perfecci�n, ata o punto que non se poder�a desexar m�is, e nin tan sequera desexar tanto.
En 1547 faleceu Vittoria e tal era o afecto que Michelangelo lle profesaba que recuperou o cadro e a inclu�u a ela como Mar�a Magdalena abrazada � cruz de Cristo e cun pano sobre os ombros como s�mbolo da s�a viudez.[93]
A�nda que o cadro orixinal se perdeu, cons�rvanse moitos debuxos e copias feitas por disc�pulos de Michelangelo, entre elas a que se garda na Concatedral de Santa Mar�a de la Redonda de Logro�o.[94]
Obra arquitect�nica
[editar | editar a fonte]A fachada de San Lourenzo
[editar | editar a fonte]
A familia Medici financiara a construci�n da bas�lica de San Lourenzo de Florencia, segundo dese�o de Brunelleschi. Empezada en 1420, durante a visita en 1515 do papa Le�n X a fachada estaba a�nda sen realizar con tan s� un cerramento de obra vista de cantar�a, e para a ocasi�n, recubriuse a inacabada fachada da igrexa cunha construci�n ef�mera realizada por Jacopo Sansovino e Andrea del Sarto. O pont�fice decidiu ent�n realizar un concurso para a fachada, patrocinado sempre polos Medici. Michelangelo ga�ou o concurso fronte os dese�os de Raffaello Sanzio, Jacopo Sansovino e Giuliano da Sangallo. Proxectou realizar unha fachada na que se representase toda a arquitectura e toda a escultura de Italia, ideando unha fachada semellante a un retablo contrarreformista pero que en realidade estaba inspirado polos modelos da arquitectura profana, realzada con numerosas estatuas de m�rmore, bronce e relevos. Realizou unha maqueta en madeira feita por Baccio d'Agnolo; como non foi do seu gusto, realizouse unha segunda maqueta con vinte e catro figuras de cera, en base � cal asinouse o contrato para a s�a construci�n o 19 de xaneiro de 1518.[95]
Segundo escribiu Michelangelo, cheo de entusiasmo: �Prop�xenme facer desta fachada de San Lourenzo unha obra que sexa o espello da arquitectura e da escultura para toda Italia...� Entre os anos 1518 e 1519 Michelangelo revisou os m�rmores en Carrara, un traballo in�til, xa que o papa propuxo que o m�rmore fose do territorio florentino, das canteiras de Pietrasanta e Serravezza. Con data 10 de marzo de 1520, o papa deu por finalizado o contrato,[96] cando o artista non fac�a moito se queixara de que o m�rmore destinado para a fachada est�base utilizando noutras obras. A segunda maqueta de madeira presentada e realizada polo seu axudante Urbano, cons�rvase na Casa Buonarroti.[97]
Melloras do Palacio Medici Riccardi
[editar | editar a fonte]Cara ao ano 1517, efectuou unhas obras de mellora na planta baixa do Palacio Medici Riccardi, onde se pecharon os arcos da loggia (galer�a) que se constru�ron na esquina da Via Longa e a Via de'Gori, co que resultaba a arquitectura m�is pechada e m�is compacta do edificio. Coloc�ronse tam�n unhas fiestras que Vasari denominaba inginocchiate (arrodilladas). Na Casa Buonarroti cons�rvase un debuxo que debeu servir para a maqueta deste palacio.[98]
Sancrist�a Nova
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Sancrist�a Nova.
Empezada por encarga de Le�n X en 1520, foi baixo o mandato de Clemente VII cando se deu un novo impulso � construci�n da Sancrist�a Nova en 1523, situada na bas�lica de San Lourenzo de Florencia, destinada a acoller as tumbas dos capit�ns Xuliano, duque de Nemours e Lourenzo, duque de Urbino, mortos hab�a pouco, e a dos Magn�ficos, Lourenzo e o seu irm�n Xuliano de Medici, no lado contrario do cruceiro onde se encontraba a antiga sancrist�a constru�da por Brunelleschi e decorada por Donatello. A nova construci�n hab�ase de adecuar � planta da precedente, que consist�a en dous cadrados de diferente anchura comunicados a trav�s dun arco e cunha c�pula; os paramentos eran lisos, enmarcados por pilastras e molduras feitas en pietra serena a pedra gris da rexi�n. Michelangelo agrandou a parte central, para poder dar m�is espazo aos sepulcros e o altar.
No dese�o vertical cambiou a arquitectura do Quattrocento e colocou fiestras cegas sobre as portas; as fiestras xunto � c�pula f�xoas en forma de trapecio para conseguir unha �ptica de ascensi�n m�is grande. A c�pula est� realizada cun artesoado ou caset�ns radiais.[99] Estes caset�ns distrib�ense en cinco fileiras de medida decrecente, que imitan, mesmo no n�mero, as do Pante�n de Roma; rematan nunha coroa radiada, onde se inicia a lanterna, de delicada forma e perfecta beleza; � a contribuci�n m�is importante no exterior da capela. Vista dende o exterior, a reforma da sancrist�a de San Lourenzo realizada por Michelangelo presenta unha gran c�pula con cuberta de tellas, un conxunto de molduras e de grandes ventanais que favorecen os xogos de luz e sombra no interior. Descartado o primeiro proxecto, onde o artista destinaba o espazo central para os monumentos funerarios, estes remataron, nos seguintes dese�os, desprazados aos muros, onde quedaron completamente integrados na arquitectura.[100]
Biblioteca Laurenciana
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Biblioteca Laurenciana.
Tam�n de Clemente VII foi a idea de constru�r en Florencia unha biblioteca para conservar toda a colecci�n de c�dex da familia Medici, e contou para este proxecto con Buonarroti; o edificio acabar�a sendo co�ecido como a Biblioteca Laurenciana, xa que hab�a ter unha grande ampliaci�n do seu fondo bibliogr�fico por parte de Lourenzo o Magn�fico a fins do s�culo XV.[101] A partir de 1523, unha vez escollida a localizaci�n dentro do convento da bas�lica de San Lourenzo, no piso superior ao lado oriental do claustro, empezaron os proxectos que sufrir�an un gran n�mero de variaci�ns. Fac�a falta organizar espazos diferentes para separar os libros latinos dos gregos, e tam�n se quer�an repartir os libros raros en pequenas salas, pero ao final acabouse optando para organizalo todo nunha gran sala. Centr�ronse os esforzos en resolver o soporte da nova estrutura sobre os muros antigos: na biblioteca baixouse o nivel do teito e situ�ronse fiestras moi pr�ximas unhas das outras, co que se consegu�a ampliar a luminosidade; o vest�bulo dese�ouse como lugar de circulaci�n, cunha altura superior, e engad�ronse fiestras de iluminaci�n.[102] En 1533, o papa deu permiso a Michelangelo para que se trasladase a Roma, coa condici�n de que deixase solucionado a terminaci�n da decoraci�n e a escaleira de acceso do vest�bulo. O artesoado da biblioteca est� realizado con motivos el�pticos e romboidais; Buonarroti tam�n dese�ou os grandes pupitres de lectura. Da escaleira fixo numerosos dese�os, e por fin, en 1558, enviou desde Roma o proxecto, xunto cunha maqueta, a Bartolomeo Ammannati, que foi o encargado por Cosme I de Medici para constru�r definitivamente a escaleira. Cons�rvanse m�is de trinta follas de debuxos da Biblioteca Laurenciana, a�nda que pola correspondencia mantida durante a s�a elaboraci�n, s�bese que deberon de ser moitos m�is.[103]
-
Sala de lectura da Biblioteca Laurenciana. -
Detalle do artesoado da sala de lectura. -
Vest�bulo da Biblioteca Laurenciana. -
Escaleira da Biblioteca Laurenciana.
Praza do Campidoglio
[editar | editar a fonte]
Logo de Florencia, en Roma tam�n desenvolveu unha etapa arquitect�nica durante as s�as d�as �ltimas d�cadas de vida; as� en 1546 encarg�uselle a urbanizaci�n da praza do Campidoglio ou Campidoglio. Durante a visita do emperador Carlos I, o papa Paulo III, entre as diversas realizaci�ns para o ornamento da cidade con ocasi�n deste recibimento, fixera trasladar algunhas esculturas ao monte do Capitolio: en 1537 colocouse a estatua ecuestre de bronce de Marco Aurelio, s�mbolo da autoridade imperial e por extensi�n da continuidade entre a Roma imperial e a papal; esta escultura deb�a de ser o centro de partida de toda a urbanizaci�n. Michelangelo, para que houbese unha visi�n unitaria, dispuxo o Palacio dos Senadores (sede do concello) no fondo da praza, cunhas escalinatas tanxentes � fachada; e delimitada aos lados por dous palacios: o Palazzo dei Conservatorio e o chamado Palazzo Novo constru�do ex-novo, ambos converxentes cara � escaleira de acceso ao Capitolio. Os edificios, actualmente Museos Capitolinos, foron dotados dunha orde xigante con pilastras corintias na fachada, cornixas e arquitrabes, e proxectadas diverxentes, non paralelas, de maneira que a praza quedaba en forma de trapecio, para conseguir a ilusi�n �ptica de m�is profundidade.[104]
O motivo empregado no pavimento da praza, dese�ouse cunha ret�cula curvil�nea inscrita nunha elipse centrada no basamento da estatua de Marco Aurelio, e dividida en doce secci�ns, que recorda o s�mbolo usado na antig�idade para os doce signos do zod�aco, en alusi�n � c�pula celestial. Tam�n � unha referencia � arquitectura cristi�, co s�mbolo dos doce ap�stolos. O tratamento que fixo Michelangelo parec�ase ao tipo de schemata medieval para coordinar o ciclo lunar con outras interpretaci�ns como as horas e o zod�aco, tomando como exemplo para estas claves simb�licas as do manuscrito do s�culo X do De Rerum Natura de Santo Isidoro de Sevilla (que trata sobre astronom�a e xeograf�a).[105]
Michelangelo conferiu � praza unha pl�stica extraordinaria, encargada de fusionar todo o ambiente arquitect�nico. Resulta un espazo aberto, sobre todo entre os dous palacios sim�tricos, coma se fora un sal�n ao cal ch�gase mediante a gran rampla central de subida, a Cordonata Capitolina, cunhas balaustradas tam�n diverxentes para provocar o efecto visual unitario coa praza. A unidade total non se conseguiu ata bastante m�is tarde coa construci�n do Palazzo Novo, proxectado por Michelangelo para separar a praza da igrexa de Aracoeli. As fachadas foron constru�das, na s�a maior parte, unha vez morto o artista, e a�nda que non son unha fiel realizaci�n dos seus proxectos si que constit�en unha magn�fica composici�n.[106]
Palacio Farnese
[editar | editar a fonte]
Na construci�n do Palacio Farnesio, Michelangelo substitu�u a Antonio da Sangallo o Mozo, que era o que dirix�a as obras no momento que se produciu o seu falecemento en 1546. O edificio atop�base en construci�n ao nivel da segunda planta. Buonarroti acabou a fachada antes de realizar os corpos laterais e o posterior, e fixo elevar a altura do segundo piso para unificalos coa mesma medida que os inferiores. A cornixa do edificio, que Sangallo previra m�is estreita, substitu�una por outra m�is grande e con elementos ornamentais, onde se mesturan as ordes d�rica, x�nica, e corintia. Cambiou tam�n o ritmo da fachada coa revisi�n da fiestra central, que dotou dun lintel m�is grande coa prolongaci�n do entaboamento, encima do cal colocou un escudo xigante de m�is de tres metros de altura.
A parte posterior da obra foi acabada anos m�is tarde por Giacomo della Porta.[107]
Bas�lica de San Pedro
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Bas�lica de San Pedro.
Michelangelo foi nomeado arquitecto da bas�lica de San Pedro en 1546 aos 72 anos de idade, � morte de Antonio da Sangallo o Mozo. A construci�n da bas�lica fora empezada a contruirse sobre a antiga bas�lica de San Pedro, por mandato do papa Xulio II e baixo a direcci�n do arquitecto Bramante; a partir do falecemento deste �ltimo, f�xose cargo Rafael Sanzio, que modificou a planta e transformouna nunha cruz latina. Cando Michelangelo recibiu o encargo das obras en 1547, por parte do papa Paulo III, modificou de novo a planta e volveu, con lixeiras variaci�ns, � idea orixinal de Bramante de cruz grega,[108] pero reduciu as catro esquinas do cadrado para que as �reas m�is pequenas puidesen ter luz directa. Corresp�ndelle en particular a modificaci�n da c�pula central respecto ao proxecto de Bramante: suprimiu o anel con columnas e deulle un perfil m�is elevado. Ao suprimir as torres, a c�pula converteuse no elemento predominante. Obtivo permiso do papa, ante a vista das s�as maquetas, para demoler parte da construci�n de Sangallo e, sen alterar de forma substancial o interior, conseguiu impo�er o seu estilo persoal e achegar unha grande unidade ao conxunto. A maior parte das obras realiz�ronse entre os anos 1549 e 1558.[109]
-
Proxecto de Bramante para a planta de San Pedro do Vaticano. -
A c�pula de San Pedro do Vaticano, dese�ada por Michelangelo. -
Proxecto de Michelangelo para a planta de San Pedro do Vaticano.
Con lixeiros retoques no proxecto ideado por Michelangelo, que deixou unha maqueta para a c�pula central realizada entre os anos 1558 e 1561, realizouse a terminaci�n das obras, 24 anos logo da s�a morte, polos arquitectos Giacomo della Porta e Domenico Fontana, cunha altura de 132 metros e un di�metro de 42,5 metros.[110]
Santa Maria degli Angeli e dei Martiri
[editar | editar a fonte]
Por concesi�n mediante unha bula do 27 de xullo de 1561, P�o IV decidiu instalar aos cartuxos nas Termas de Diocleciano, previa a s�a transformaci�n en igrexa.[111] Xa no ano 1541 un sacerdote siciliano, Antonio del Duca, solicitara ao papa a creaci�n dunha igrexa consagrada ao culto dos anxos, e en 1550 conseguiu a autorizaci�n de edificar catorce altares provisionais, sete dedicados aos anxos e outros sete aos m�rtires.[112] O 5 de agosto de 1561 colocouse a primeira pedra da igrexa e encargouse do proxecto Michelangelo, que, segundo Vasari, propuxo:
...dese�ala en forma de cruz, limitar a medida e eliminar as capelas inferiores, cuxas b�vedas devianse de derribar, de maneira que as partes altas ser�an as que conformar�an a parte principal da igrexa. A s�a b�veda estar�a soportada por oito columnas, nas que se gravar�an os nomes de m�rtires e anxos; debuxou tres portas, unha ao suroeste, outra ao noroeste e a terceira ao sueste, tal como hoxe se poden ver; o altar maior, situouno cara ao nordeste.[113]
As obras empezaron inmediatamente, pero tiveron que deterse no ano 1563 por falta de fondos econ�micos. Cando en 1565 se converteu en igrexa titular (parroquial) co nome de Santa Maria degli Angeli e dei Martiri, encargouse a realizaci�n dun baldaquino de bronce para o altar maior, segundo dese�o de Michelangelo, que se atopa hoxe en d�a no museo de N�poles. Durante os s�culos posteriores foise transformando, fac�ndose case imperceptible o dese�o orixinal.[114]
Porta P�a
[editar | editar a fonte]
O papa P�o IV encargoulle un proxecto para a Porta Pia, o artista presentoulle tres; o papa escolleu o de menor custo e empezouse a construci�n en 1561.
A porta edificouse durante o proceso de remodelaci�n urban�stica realizada polo papa P�o IV. A nova r�a que vi�a desde o monte Quirinal, nomeouse Via Pia en honor do papa; a partir de ent�n proseguiu en li�a recta a trav�s da Porta Pia, que atravesa as murallas da cidade; Michelangelo realizouna naquel tramo en substituci�n doutra que hab�a moi pr�xima ao lugar chamada Nomentana. Realizouse como unha grande escenograf�a, no punto topogr�fico m�is elevado da muralla, coa fachada cara ao interior da cidade, co que se apartaba da antiga tradici�n de orientar as portas cara ao campo, como presentaci�n da cidade ao visitante. As medallas que se acu�aron con motivo da construci�n da Porta, obra de Giovanni Federico Bonzagni, mostran como foi dese�ada orixinariamente. O proxecto para a parte externa non se puido levar a termo polo falecemento de Michelangelo en 1564 e a elecci�n dun novo papa, P�o V (1566), co que as obras quedaron paralizadas e a parte exterior solucionouse cun sinxelo muro e unha porta.[115]
En 1853 Virginio Vespignani restaurou o �tico e, durante os anos 1861-1868, constru�use a porta exterior.[116]
Debuxos
[editar | editar a fonte]
Os debuxos de Michelangelo forman un conxunto dabondo numeroso e importante, malia as fogueiras que se sabe que fixo algunhas veces para queimar, segundo Vasari, �dese�os, apuntamentos e cart�ns feitos da s�a man, co fin de que ningu�n vise as coitas que tivera e as diversas probas polas que pasara o seu enxe�o ata aparecer perfecto�. Os primeiros debuxos atribu�dos ao artista son as copias realizadas na bas�lica florentina da Santa Croce do Tributo e a Consagraci�n de Masaccio e mailo debuxo do Alquimista, de invenci�n propia, hoxe no Museo Brit�nico, as� como unha copia de Giotto conservada no Louvre, todos eles do tempo dos seus estudos no pazo de Lourenzo o Magn�fico, contra o ano 1490.[117]
A batalla de Cascina
[editar | editar a fonte]
A t�cnica de Michelangelo m�strase en toda a s�a "terribilit�" na encarga para a decoraci�n da sala do Gran Consello do Palazzo Vecchio. No ano 1503, o novo goberno republicano logo de escoller como "gonfaloniere" a Piero Soderini, decidiu pintar ao fresco esta sala, e con tal motivo encargoulle a Leonardo da Vinci a representaci�n d'A batalla d'Anghiari e, na parede de en fronte, a Michelangelo A batalla de Cascina, contrapo�endo as� os dous artistas m�is grandes da �poca. Michelangelo comezou a elaboraci�n do cart�n co debuxo, e consta que en 1504 recibira por el dous pagamentos. O tema est� inspirado na cr�nica de Filippo Villani, segundo a cal en 1364 as tropas de Florencia atacaron �s de Pisa preto de Cascina e, a causa da forte calor, os soldados esp�ronse para tomar un ba�o no r�o Arno e, a�nda que os pisanos aproveitaron o momento para atacar, a vitoria foi para os florentinos. Aqu� Michelangelo amosa o seu gran dominio do nu, xunto co movemento din�mico e de creaci�n, ata esgotar todas as posibilidades expresivas, cunha gran variedade de t�cnicas: algunhas figuras est�n contornadas con carb�n, outras, con trazos fortes, est�n esfumadas e iluminadas con xeso; por exemplo, no Nu de costas da Casa Buonarroti de Florencia, m�rcanse os perf�s con trazos grosos e os trazos das sombras en ret�cula.[118]
Como houbo de partir cara a Roma chamado polo papa Xulio II, o artista non pasou da execuci�n do cart�n. O fresco realizado por Leonardo na sala do Gran Consello, A batalla d'Anghiari, foi destru�do pouco despois e s� � co�ecido por unha copia da parte central realizada por Rubens. Curiosamente, existe tam�n unha copia da parte central d'A batalla de Cascina feita por Bastiano da Sangallo.
No ano 1515, durante unha visita do papa Le�n X a Florencia, realiz�ronse decoraci�ns por toda a cidade baseadas n'A Batalla de Cascina segundo o proxecto de Michelangelo; � probable que o cart�n fose partido e entregado a diferentes artistas para que o copiasen e as� adornar a cidade para o recibimento do papa. No Museo Brit�nico e na colecci�n da Galer�a Uffizi cons�rvanse estudos sobre figuras individuais deste bosquexo de Michelangelo. Vasari describiu o bosquexo completo:
Michelangelo encheuno de homes nus, ba��ndose no Arno a causa da calor, no mesmo intre en que no campamento daban a alarma dun ataque. E mentres os soldados sa�an apresuradamente da auga para se vestiren, a man inspirada de Michelangelo representounos, alg�ns correndo a armarse co fin de axudar aos seus camaradas, outros atando as coirazas ou axustando as pezas da armadura, e unha multitude lanz�ndose � batalla enriba dos seus cabalos (...) Cando viron este bosquexo, os outros artistas quedaron rendidos de admiraci�n e at�nitos, porque era unha revelaci�n do cume que pod�a acadar a arte do debuxo. Aqueles que viron estas inspiradas figuras declaran que non foron nunca superadas por artista ning�n, nin sequera polo mesmo Michelangelo, e que ningu�n, endexamais, conseguir� acadar esta perfecci�n.Vasari, 1550[119]
As fortificaci�ns de Florencia
[editar | editar a fonte]
Despois da expulsi�n dos Medici no 1527 e do establecemento da nova rep�blica en Florencia, o 6 de abril de 1529, Michelangelo foi nomeado �gobernador e procurador xeral da fabricaci�n e fortificaci�n das murallas� e, ag�s unha pequena estad�a en Venecia, dedicoulle todos os seus esforzos � mellora das fortificaci�s florentinas. Todos os debuxos conservados na Casa Buonarroti son estudos para os basti�ns das portas e os �ngulos da muralla medieval. C�mpre resaltar, pola s�a elaboraci�n, o debuxo correspondente ao �ngulo da Porta al Prato di Ognissanti, na zona occidental de Florencia.[120]
Michelangelo centrou a s�a preocupaci�n na acci�n defensiva e amosou a s�a meirande orixinalidade neste tipo de debuxos, que son os �nicos dese�os militares, xunto con alg�n outro debuxo de Leonardo, nos que se establecen as traxectorias de tiro dos can�ns e o seu raio de acci�n. A gran cantidade de elementos sa�ntes agudos dos seus debuxos proporciona un m�ximo alcance, xa que os basti�ns eran m�is defensivos ca ofensivos. As ideas do autor estaban destinadas a non ser aceptadas, e nalg�ns dos seus debuxos da �ltima �poca xa se aprecia a eliminaci�n de puntos cegos, que non se pod�an protexer, seguramente por algunha cr�tica recibida por parte de expertos militares; estes �ltimos dese�os, os m�is pr�ximos aos que se utilizar�an posteriormente na �poca do barroco, son moi similares aos propostos polo enxe�eiro militar o Marqu�s de Vauban na s�a obra Mani�re de fortifier, do ano 1689.[121]
Outros debuxos
[editar | editar a fonte].jpg)
Para a b�veda da capela Sistina o artista realizou unha serie de debuxos a xeito de esbozos onde se advirten os trazos dun premanierismo que xa era patente na obra de Michelangelo. Neste conxunto incl�ense os estudos sobre os nus conservados no Museo Brit�nico de Londres, os estudos para a Sibila L�bica, con diferentes variantes, do Metropolitan de Nova York, diversos estudos de figuras, unha sanguina do Cristo no limbo e uns poucos debuxos m�is sobre o tema da Resurrecci�n.[122]
A comezos do s�culo XV xurdiu en Italia un tipo de debuxos perfectamente acabados, para seren dados como agasallo. Leonardo da Vinci, no 1500, fixo unha serie para llos ofrecer a un mecenas. Michelangelo tam�n realizou algunhas series, que regalou a mozos polos que sent�a alg�n afecto especial, pero a gran maior�a foron para llos regalar ao seu amado Tommaso Cavalieri,[123] que Vasari xustifica como exercicios de aprendizaxe:
(...) para que aprendese a debuxar f�xolle moitas l�minas, trazadas con lapis negro e vermello, de cabezas divinas; e despois un debuxo dun Gan�medes arrebatado ao ceo pola a ave de X�piter, un Ticio a quen a aguia lle devora o f�gado, a Ca�da do carro do Sol con Faet�n e unha Bacanal de nenos, todas elas unhas obras singulares, uns debuxos nunca vistos de tan excelentes.[124]
No debuxo d'A Piedade que lle regalara a Vittoria Colonna arredor de 1540, a transformaci�n de Michelangelo faise patente tam�n no estilo. Nesta obra, a figura do Cristo no chan est� tratada con moita delicadeza, buscando a simetr�a org�nica coa s�a nai Mar�a mirando ao ceo; ela estende os brazos case en cruz cara a arriba, mentres que o fillo d�ixaos caer cara a abaixo, e todo isto nunha composici�n sim�trica reforzada polas d�as figuras laterais duns nenos e a cruz do fondo, que parte en d�as metades iguais o cart�n e que leva unha inscrici�n extra�da do Para�so do Dante: �Non vi si pensa quanto sangue costa� (Non se pensa canto sangue custa).[125] Cons�rvanse numerosos debuxos, sobre todo ao xiz vermello:
- Estudo de santa Ana, ca. 1505. Museo do Louvre, Par�s.
- Cabeza ideal, debuxo a xiz vermello, ca. 1533. Museo Ashmolean, Oxford.
- Dous homes nus combatendo, ca. 1545-1550. Museo do Louvre, Par�s.
- Crucifixi�n, ca. 1550-55. Museo do Louvre, Par�s.
- Epifan�a. Museo Brit�nico, Londres.
- Descendemento, debuxo a xiz vermello, ca. 1555. Museo Ashmolean, Oxford.
- Estudo dun home nu, debuxo a pluma. Museo do Louvre, Par�s.
- Estudos de rostros de perfil cara � esquerda, sanguina. Museo do Prado, Madrid.[126]
- Estudo de ombro dereito, peito e parte superior de brazo de home, preparatorio para a capela Sistina. Museo do Prado, Madrid.
- Estudo dun brazo dereito de home, preparatorio para a capela Sistina. Museo do Prado, Madrid.[127]
Obra po�tica
[editar | editar a fonte]
Na opini�n da investigadora Alma B. Altizer, Michelangelo foi un poeta extraordinario e nos seus mellores poemas foi capaz de expresar unha poderosa unidade de visi�n que os fai a un tempo r�sticos e sofisticados, arcaicos e contempor�neos, escuros e cristalinamente claros. Buscaba con eles poder expresar �os movementos internos da s�a alma�. Segundo Altizer a s�a forza deriva da s�a capacidade de condensar nos poucos versos das s�as formas favoritas, o soneto e mailo madrigal, unha ampla gama de significados e unha rica pl�tora de imaxes po�ticas, penetrando fondamente na dial�ctica inherente � vida humana.[128] Para Sigmund M�ndez as Rime de Michelangelo Buonarroti, reco�ecidas tanto pola s�a forza verbal coma polo seu valor testemu�al, revelan o seu m�is �ntimo pensamento e as s�as reflexi�ns supo�en unha expresi�n peculiar e quizais a m�is suxestiva do idealismo est�tico de inspiraci�n neoplat�nica na literatura art�stica da Renacenza italiana.[129]
Edici�ns
[editar | editar a fonte]Malia a s�a alta calidade, a meirande parte da obra po�tica de Michelangelo foi escrita s� para el mesmo ou para un reducido c�rculo de amigos. Varios poemas rexistrounos en fragmentos de papel, ou no medio doutros escritos, coma se fosen pensamentos paralelos captados de paso. Nunha ocasi�n estivo a piques de publicar preto dun centenar de poemas, mais o seu editor faleceu antes de rematar o traballo e el xa non tornou ao proxecto, a�nda que alg�ns dos poemas apareceron publicados sen o seu consentimento e foron considerados obras moi valiosas.[130] O poeta e historiador florentino Benedetto Varchi, nas honras f�nebres de Michelangelo, igualou a s�a obra po�tica coas s�as realizaci�ns nos outros campos da arte, mais esta apreciaci�n non era xeneralizada. Ata 1623 non apareceu unha primeira edici�n, compilada polo seu sobri�o-neto Michelangelo o Mozo, moi amplamente corrixida, actualizando a linguaxe, cambiando o x�nero dos pronomes masculinos a feminino, e expurg�ndoa de alusi�ns homoer�ticas e declaraci�ns consideradas inacept�beis para a moral e a relixi�n. Esta edici�n foi a �nica dispo��bel ata o s�culo XIX, cando as adulteraci�ns do editor foron en gran parte eliminadas e os poemas restaurados a unha forma moi pr�xima � orixinal. Nese momento xa exist�a un interese significativo pola poes�a de Michelangelo, pero a s�a traduci�n a outras linguas era considerada moi dif�cil. A primeira edici�n completa foi a de Cesare Guasti en 1863 que, partindo dos textos orixinais e a�nda que padec�a serios problemas editoriais, aclarou definitivamente o sentido da poes�a dirixida a Tommaso Cavalieri.[131]
En 1897 Carl Frey presentou o primeiro traballo de edici�n realmente erudito que levou a produci�n po�tica de Michelangelo a un nivel moito m�is elevado de atenci�n do p�blico, convert�ndose na edici�n can�nica por uns sesenta anos, malia que a�nda presentase algunhas deficiencias. En 1960 Enzo Girardi publicou outra edici�n completa,[132] moi superior, ofrecendo unha versi�n en italiano moderno canda unha versi�n restaurada dos orixinais que se fixo referencial, e provendo unha ordenaci�n cronol�xica baseada na evoluci�n da caligraf�a do autor, o que posibilitou estudar a s�a poes�a en relaci�n � s�a evoluci�n art�stica como un todo e en relaci�n cos acontecementos da s�a vida persoal.
Despois da de Girardi as edici�ns e traduci�ns multiplic�ronse e ata o final do s�culo XX apareceron s� en ingl�s cinco edici�ns completas. Malia todo, na propia Italia non hai unanimidade entre os cr�ticos e nomes importantes como Benedetto Croce e Giuseppe Toffanin consideraron a s�a poes�a pobre, pouco orixinal e seriamente defectuosa,[133] a�nda que a cr�tica foi modificando este concepto e hoxe � a cada vez maior o espazo dedicado a Michelangelo nas compilaci�ns de poes�a italiana.[134] Curiosamente o propio autor escribiu comentarios � beira de varios poemas rebaixando o seu m�rito, mais non estend�a esa opini�n a todo o conxunto da s�a obra po�tica e escribiu a Jacob Arcadelt agradec�ndolle que musicase un dos seus poemas, e a Varchi por unha disertaci�n altamente laudatoria que pronunciara en Florencia sobre esta faceta da s�a carreira.[135] Os seus poemas foron musicados varias veces ao longo da historia, por compositores como os seus contempor�neos Costanzo Festa, Jean de Conseil (compositor da corte papal), Bartolomeo Tromboncino, o mesmo Jacob Arcadelt,[136] e nos s�culos dezanove e vinte por Hugo Wolf, Richard Strauss, Dmitrii Shostakovich, Luigi Dallapiccola ou Benjamin Britten.[137][138]
Estilo
[editar | editar a fonte]Segundo Condivi, contra 1503 Michelangelo dedicouse � lectura: �(...) estivo alg�n tempo sen facer cousa ningunha na arte da escultura, para se entregar � lectura dos poetas e oradores en lingua vulgar e facer sonetos para o seu deleite�.[139] En total cons�rvanse 302 poemas, contando fragmentos e pezas inacabadas, na meirande parte sonetos e madrigais, a�nda que hai tam�n tercetos, oitavas e sextinas, amais de corenta e oito epitafios dedicados ao seu pupilo Cecchino Bracci, finado con dezaseis anos.[140] A primeira peza que se conserva � un soneto inconcluso do ano 1503 e a �ltima, outro soneto tam�n sen rematar de 1560.
O cadro formado a partir do estudo cronol�xico de Girardi revela que Michelangelo s� comezou a escribir poes�a despois de 1503, producindo catorce poemas ata 1520. Dende esta data ata 1531, trinta ou corenta máis, e entre 1532 e 1547, preto de douscentos, que se poden dividir en tres grupos: o primeiro cos poemas dirixidos a Tommaso dei Cavalieri, expresando unha intensidade de amor que facía ao seu destinatario o epítome de todo o que de bo podería haber no mundo, unindo de forma sen igual a beleza do corpo e a do espírito; o segundo, cos dirixidos a Vittoria Colonna, igualmente intensos afectivamente pero máis inclinados á relixiosidade; e un grupo para unha destinataria descoñecida, a “dama fermosa e cruel”, posibelmente unha figura simbólica e non unha persoa real, tratando de temas variados non relacionados co amor. A última fase é a máis ecléctica e só se pode agrupar por cronoloxía, pero un tema común é a relixión, expresando o desexo de paz e perdón polos seus pecados.
Na poesía de Michelangelo é recorrente a explotación de antíteses: imaxinación e realidade, creación e destrución, suxeito o obxecto, espírito e materia, amante e amado, dor e pracer, vida interior e exterior, beleza e fealdade, ou vida e morte. As súas primeiras obras están moitas veces inacabadas e son convencionais e derivativas de Dante e Petrarca, e tamén da filosofía escolástica no seu xeito de manexar os paradoxos morais e relixiosos, pero co paso dos anos Michelangelo desenvolveu unha técnica de síntese orixinal que lle posibilitou manexar as antíteses en varios plans simultáneos. Girardi apuntou como outras características da súa poesía a tendencia a abstraer e interiorizar as imaxes e expresións formais que herdou dos seus modelos, o rexeitamento a utilizar conceptos de maneira simplemente ornamental como un fin en si mesmos, e a capacidade de evitar circunloquios e ir directamente ao punto desexado, o que lle presta unha gran forza persuasiva e a anima como imaxe dunha experiencia verdadeira .[128]
A súa formación, recibida no pazo de Lourenzo o Magnífico en Florencia e baseada no pensamento neoplatónico dos humanistas Pico della Mirandola e Ficino, deixa entender mellor a poesía de Michelangelo,[141] pola grande insatisfacción que sempre tivo con el mesmo e con todo o do seu ámbito, pola idea da «presenza da espiritualidade no feito material», polo seu entusiasmo coa estética e a beleza. Coa poesía, o artista conseguiu expresar todos os seus afectos amorosos e as súas dúbidas relixiosas. Os primeiros poemas eran sobre temas relacionados cos seus traballos artísticos, como o dedicado á escultura a Noite das tumbas dos Medici, que di: «Grato éme o sono, e máis ser de pedra, / mentres o mal e a vergoña dura; / non ver, non sentir, éme gran ventura, / mais non me espertes, non: fala quedo».[142]
Pola contra, utiliza un ton humorístico e burlesco nos sonetos escritos cando traballaba na bóveda da capela Sistina, contra 1510, como un dirixido ao seu amigo Giovanni da Pistoia, en cuxo manuscrito aparece un debuxo do autor caéndolle pintura sobre o rostro; neste soneto, considerado sempre como un testemuño dos seus enormes esforzos riba da estada da capela, compara o seu rostro cun "rico pavimento": «E o pincel sobre o rostro aínda / faime, pingando, un rico pavimento. / Os riles chegáronme ata o bandullo / e do cu fago por contrapeso anca / e pasos sen ollos dou en balde.» E describe a súa obra como "pintura morta" e prégalle ao seu amigo que o redima: «A miña pintura morta / deféndea ti agora, Giovanni, e maila miña honra, / pois non está en bo lugar, nin son eu pintor».[143][144]
A poesía dedicada a Tommaso Cavalieri e Vittoria Colonna
[editar | editar a fonte]
Posteriores e máis numerosos son os escritos para Tommaso Cavalieri, inspirados en Petrarca, o primeiro deles datado en 1532, onde trata abertamente do amor e onde se entende ata que punto consumía a Michelangelo a paixón por Tommaso: «Detéñase neste intre o tempo e a hora, / o día e o sol na súa antiga senda, / para que eu te teña, e non polo meu mérito, / desexado e doce señor meu, / por sempre nos indignos e prontos brazos».[145] As loanzas desmesuradas ao mozo aprécianse tamén nas cartas que lle dirixía: «O voso nome aliméntame o corazón e a alma e enche o un e a outra de tanta dozura, que non sinto nin a tristura nin o temor da morte des que o teño na memoria».[146]
Os poemas que lle dedicou a Vittoria Colonna foron principalmente de tema relixioso, posto que os dous tiñan este tipo de inquedanzas, e concentrábanse principalmente no pecado e a salvación eterna, xa nun ton de angustia e amargura. Nun madrigal describe a amiga como «unha verdadeira mediadora entre o ceo e el, unha muller divina á que implora benevolencia e condescendencia co fin de elevar a súa miseria á altura do camiño tortuoso da benaventuranza».[147] O máis interesante dos poemas desta época é a síntese que fai Michelangelo das teorías neoplatónicas e a práctica dun cristianismo envorcado cara ao espírito.
Logo de morta Vittoria, Buonarroti atopábase nun estado, segundo Condivi, «que durante bastante tempo parece tolo», entrou nunha especie de deriva e viuse arrastrado polas súas obsesións relixiosas. Todo isto levouno a compoñer unha serie de poemas pesimistas onde xa dun xeito radical expón a súa absoluta decepción polo valor da arte,[148] e nun dos seus derradeiros sonetos afirma que nin a pintura nin a escultura han lle dar xa acougo á súa alma, “volta ao amor divino”:[149] «Chegado é xa o curso da miña vida, / por mar tempestuoso en fráxil barca, / ao peirao común, onde a render vénse / xusta razón de cada obra torta ou pía: / Aquela apaixonada fantasía / que da arte fixo o seu ídolo e monarca, / ben sei canto de erros estaba chea, / e o que ao pesar seu cada home desexa. / Os amorosos pensamentos, xa vans e ledos, / que fan, cando a dúas mortes me achego? / Unha éme certa, e a outra ameázame. / Nin pintar nin esculpir tráenlle acougo / a alma, volta a ese amor divino / que abriu, para nos levar, en cruz os brazos.»[150]
Valoración
[editar | editar a fonte]A obra de Michelangelo, celebrada polos seus contemporáneos coma o punto culminante da arte renacentista, foi tamén a súa dramática conclusión. As súas esculturas, as súas pinturas e a súa arquitectura, foron admiradas máis alá de todo límite, consideradas como creacións superiores ás dos antigos e por enriba da natureza mesma. Pero Michelangelo estaba aínda vivo cando se iniciou a polémica, entre os apaixonados exaltadores da súa arte e os seus detractores, que condenaban a falta de medida e de naturalidade, contrapoñendo a súa forza á graza e a elegancia da arte de Rafael. Lodovico Dolce no ano 1557, acusaba de monótonos os nus de Michelangelo en comparación coa beleza das obras de Rafael. Foi criticado tamén pola igrexa italiana, durante a segunda metade do seiscentos, xa que as súas obras non eran afíns ás novas normas do Concilio de Trento. Dende a metade do século XVIII, foron cambiando as críticas até chegar á total adoración pola súa arte.[151]
O carácter profundamente relixioso de Michelangelo, a súa xenial cabeza leváronlle a ser considerado coma un mito o que lle carrexou, como antes se apuntou, algunhas críticas xa que o seu dominio das técnicas clásicas levaron a que, en certa medida, xogase con elas e as superase. O seu modo de ser impulsivo levoulle a dedicarse na súa mocidadee a manifestacións artísticas principalmente escultóricas onde o artista ten unha maior proximidade coa súa obra, lévaa a cabo el mesmo, cousa que se perde coa arquitectura que por encarga papal acepta en moitas ocasións principalmente no segundo tramo da súa vida. A súa concepción anuncia a próxima arquitectura barroca.[152]
Os frescos da bóveda da capela Sistina representan a visión máis perfecta da súa crenza neoplatónica, que afirmaba que a beleza da figura humana ten un carácter divino; tamén nesta mesma crenza se atopa o significado das tumbas dos Medici, onde a zona inferior simboliza o mundo material en contraposición da arquitectura iluminada pola cúpula da sancristía Nova, que representa o mundo espiritual.[48]
Coma pintor, tivo fonda influencia na xeración posterior manierista. Tintoretto vese influído polo seu debuxo, as formas anatómicas dos corpos e as súas torsións, escorzos e posturas forzadas.
O seu proxecto da basílica vaticana na que traballou durante case vinte anos da súa vida simplifica o proxecto que ideou para esta Bramante, se ben mantén a estrutura en cruz grega e a gran cúpula. Michelangelo creaba espazos, funcións envolventes dos elementos principais sobre todo a cúpula, elemento director do conxunto.
Polo que se refire á escultura, o seu David representou non xa unha volta a modelos da Antigüidade grecolatina senón que, por primeira vez, se realizaba unha obra que os superaba. Moitas das súas obras están inacabadas (non finito, en italiano), pero debe diferenciarse entre aquelas nas que o autor, intencionadamente, deixaba partes sen facer, coma os tondi Taddei e Pitti, daquelas outras que non chegou a rematar a causa de factores externos.
Noutras artes
[editar | editar a fonte]A figura de Michelangelo foi levada ao cine en varias ocasións, sendo o máis famoso, o filme The Agony and the Ecstasy (O tormento e a éxtase, 1965), dirixido por Carol Reed sobre unha novela de Irving Stone e protagonizado por Charlton Heston coma Michelangelo e Rex Harrison coma o papa Xulio II.
En 1982 deuse o nome de 3001 Michelangelo a un asteroide descuberto por Edward Bowell.[153] Tamén hai un cráter no planeta Mercurio co nome de Michelangelo.[154]
A RAI (Radiotelevisione italiana), realizou en 1990, unha serie-documental sobre a vida de Michelangelo co título d'A Primavera de Michelangelo, inspirado no libro Unha estación de xigantes de Vicenzo Labella. Este autor, xunto con Julian Bond, encargáronse do guion do documental que foi dirixido por Jerry Londo e protagonizado por Mark Frankel.[155]
Moitos dos seus poemas foron musicados en forma de lied, sendo os máis coñecidos os de Dmitrii Shostakovich, gravados por Dietrich Fischer-Dieskau.[156]
Galería de imaxes
[editar | editar a fonte]-
Xenio da Vitoria. -
Leda e o cisne. -
Madonna da Scala. -
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "Miguel Anxo". Diciopedia do século 21 II. Edicións do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 1371.
- ↑ "Definición da palabra: escultura". Portal das Palabras. Consultado o 2024-03-13.
- ↑ Semenzato, Camillo (1996). Historia del Arte (en castelán) 2. (La Edad Media. El Renacimiento italiano). Barcelona: Grijalbo. p. 256. ISBN 84-253-1617-0.
- ↑ Emil Kron, Daniel Marx. Web Gallery of Art, image collection, virtual museum, searchable database of European fine arts (1100–1850), ed. "Michelangelo Buonarroti". www.wga.hu. Consultado o 16 de xuño do 2015.
- ↑ Giorgio Vasari (1550). "Le vite de più eccellenti architetti, pittori et scultori italiani" (en italiano). Consultado o 16 de xuño do 2015.
- ↑ 6,0 6,1 Michelangelo (2008). Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite.
- ↑ Rubiés (2001), p. 6.
- ↑ Jacobs, Fredrika. "(Dis)assembling: Marsyas, Michelangelo, and the Accademia del Disegno". The Art Bulletin: 22. Consultado o 21/01/2013.
- ↑ Emison, Patricia. A (2004). Brill, ed. Creating the "Divine Artist": from Dante to Michelangelo (en inglés). ISBN 978-90-04-13709-7. Consultado o 16 de xuño do 2015.
- ↑ 10,0 10,1 Tolnay (1978), p. 14.
- ↑ Se atopaba o máis pequeno defecto nalgunha das súas obras, consideraba que era un desastre; cf. Dr. Stanley, B.M.; Dr. Shek, R. (2006). California Social Studies - World History: Medieval to Early Modern Estafes. Holt, Rinehart & Winston.
- ↑ Tolnay (1978), p. 11.
- ↑ 13,0 13,1 Clément (1892), p. 5.
- ↑ Tolnay (1978), p. 7.
- ↑ Baldini (1978), p. 73.
- ↑ Tolnay (1978), pp. 7-8.
- ↑ Giorgio Vasari, a Le Vite de' più eccellenti pittori, scultori, ed architettori italiani, da Cimabue insino a' tempi nostri: descritte in lingua Toscana, da Giorgio Vasari pittore aretino, Firenze 1550, afírmao contradicindo a Condivi en Vita di Michelangelo Buonarroti raccolta per Ascanio Condivi da La Ripa Transone, Roma 1553. A permanencia de Michelangelo no taller dos Ghirlandaio estivo bastante debatida malia a súa pouca transcendencia artística, aínda que non biográfica.
- ↑ Hodson (2000), p. 14.
- ↑ Tolnay (1978), pp. 18–19.
- ↑ Esta agresión fixo que desterraran a Torrigiano, que percorreu diversos lugares ata chegar a España, onde morreu en Sevilla no ano 1528.
- ↑ Hernández Perera (1988), p. 84.
- ↑ 22,0 22,1 Pijoan (1966), p. 206.
- ↑ Franca Falletti, Ilaria Ferraris (2004). Giunti, ed. "Michelangelo's David: A Masterpiece Restored" (en inglés). Consultado o 17 de febreiro de 2009.
- ↑ Pijoan (1966), p. 207.
- ↑ Álvarez Gonzáles (2007), p. 22.
- ↑ Pijoan (1966), p. 211.
- ↑ Rubiés (2001), p. 5.
- ↑ 28,0 28,1 28,2 Francisco L. González–Camaño, Fedro: Revista de estética y teoría de las artes, núm. 6, decembro de 2007. ISSN 1697–8072
- ↑ Como, por exemplo, o David ou os Ignudi da Capela Sistina.
- ↑ De Feo (1978), p. 594.
- ↑ González Prieto (2008), p. 20.
- ↑ Arbour (1966), p. 177.
- ↑ Arbour (1966), p. 175.
- ↑ Girardi (1978), p. 590.
- ↑ Arbour (1966), pp. 199-200.
- ↑ Néret (2000), p. 70.
- ↑ Girardi (1978), p. 592.
- ↑ Pijoan (1966), p. 214.
- ↑ Rubiés (2001), p. 7.
- ↑ González Prieto (2008), p. 23.
- ↑ González Prieto (2008), p. 9.
- ↑ Baldini (1978), pp. 78-81.
- ↑ Baldini (1978), pp. 85-86.
- ↑ Arbour (1966), pp. 38-39.
- ↑ M. Gómez-Moreno (1931), La escultura del Renacimiento en España, Barcelona
- ↑ R. Longhi (1958) Parangoni, núm. 101, p. 59
- ↑ 47,0 47,1 Baldini (1978), p. 87.
- ↑ 48,0 48,1 48,2 DDAA (1984). Sarpe, ed. Historia Universal del Arte: Vol. XI (en castelán). Madrid. ISBN 84-7291-588-3.
- ↑ Hodson (2000), p. 32.
- ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 Bozal, Valeriano (1983). Carroggio, ed. Historia del Arte: La escultura. Barcelona. ISBN 84-7254-313-7.
- ↑ Mundó, Anscari M. (2006), Un Santcrist d’ivori de Miquel Àngel Buonarroti? Barcelona: Publicacions de l’Abadia de Montserrat. ISBN 84-8415-784-9 (catalán)
- ↑ Arbour (1966), pp. 42-43.
- ↑ Hernández Perera (1988), p. 90.
- ↑ Hodson (2000), p. 42.
- ↑ 55,0 55,1 55,2 55,3 Baldini (1978), p. 104.
- ↑ Pijoan (1966), p. 210.
- ↑ Baldini (1978), p. 97.
- ↑ Baldini (1978), p. 94.
- ↑ Baldini (1978), pp. 106-107.
- ↑ Baldini (1978), p. 118.
- ↑ Hernández Perera (1988), p. 94.
- ↑ Néret (2000), p. 54.
- ↑ 63,0 63,1 Hodson (2000), p. 89.
- ↑ Baldini (1978), p. 132.
- ↑ Pijoan (1966), pp. 212-213.
- ↑ Arbour (1966), p. 166.
- ↑ Arbour (1966), p. 167.
- ↑ Baldini (1978), p. 128.
- ↑ Berti, Luciano (1965). Albaicín / Sadea Editores, ed. Miguel Ángel: Las Tumbas Mediceas (en castelán). Granada.
- ↑ Baldini (1978), p. 129.
- ↑ Arbour (1966), p. 146.
- ↑ Baldini (1978), p. 136.
- ↑ Hodson (2000), p. 110.
- ↑ Baldini (1978), p. 140.
- ↑ Arbour (1966), p. 224.
- ↑ Pijoan (1966), pp. 214-215.
- ↑ El Pais, ed. (14 de maio 2009). "Si es un 'miguel ángel', es un chollo" (en castelán). Consultado o 25/12/2013.
- ↑ Kimbell Art Museum. "The Torment Of Saint Anthony" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 27/12/2013. Consultado o 25/12/2013.
Descrición e imaxe da obra
- ↑ Europapress (14/05/2009). "«El primer Miguel Ángel viaja a Texas»" (en castelán). Os Anxeles. Consultado o 25/12/2013.
- ↑ Rubiés (2001), p. 28.
- ↑ Salvini (1978), p. 159.
- ↑ González Prieto & Tello (2008), pp. 26-27.
- ↑ Hernández Perera (1988), p. 173.
- ↑ Rubiés (2001), p. 23.
- ↑ Néret (2000), pp. 37-38.
- ↑ González Prieto & Tello (2008), pp. 58-59.
- ↑ Rubiés (2001), p. 34.
- ↑ González Prieto & Tello (2008), p. 21.
- ↑ Salvini (1978), p. 254.
- ↑ Salvini (1978), pp. 155-159.
- ↑ Salvini (1978), pp. 260-264.
- ↑ Salvini (1978), p. 266.
- ↑ Salvini (1978), p. 267.
- ↑ Biblioteca de La Rioja (ed.). "Paseo por la ciudad de Logroño" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 14/06/2013. Consultado o 7/11/2014.
- ↑ Néret (2000), p. 55.
- ↑ A finalización do contrato levouse a cabo por parte papal, debido ao alto custo e a tardanza que se produciu ao ter que cambiar de canteiras. Arbour, (1966) p. 142.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 294-298.
- ↑ De Angelis (1978), p. 291.
- ↑ Hernández Perera (1988), pp. 35-38.
- ↑ De Angelis (1978), pp. 296-297.
- ↑ Enciclopèdia Catalana. "Biblioteca Medicea Laurenziana" (en catalán). Consultado o 16/12/2014.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 88-106.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 308-314.
- ↑ Hernández Perera (1988), p. 40.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 165-167.
- ↑ De Angelis (1978), pp. 328-345.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 176-186-298.
- ↑ Estado da Cidade do Vaticano. "Basílica de San Pedro:Historia" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 28/05/2019. Consultado o 24/12/2014.
- ↑ De Angelis (1978), pp. 346-349.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 193-221.
- ↑ De Angelis (1978), p. 371.
- ↑ De Angelis (1978), p. 372.
- ↑ Ackerman (1977), p. 355.
- ↑ Ackerman (1977), p. 357.
- ↑ De Angelis (1978), pp. 376-378.
- ↑ Ackerman (1977), p. 351.
- ↑ Berti (1978), pp. 391-400.
- ↑ Berti (1978), p. 417.
- ↑ Hodson (2000), pp. 48-53.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 315-317.
- ↑ Ackerman (1977), pp. 126-129.
- ↑ Berti (1978), pp. 458-460.
- ↑ Rubiés (2001), p. 19.
- ↑ De Feo (1978), p. 589.
- ↑ Girardi (1978), pp. 488-495.
- ↑ Museo Nacional del Prado (ed.). "Museo do Prado: Estudios de rostros de perfil hacia la izquierda" (en castelán). Consultado o 9-12-2014.
- ↑ Europa Press. (8-3-2004.). Elmundo.es, ed. "Descubren dos dibujos de Miguel Ángel para la Capilla Sixtina en el Museo del Prado". Consultado o 9-12-2014.
- ↑ 128,0 128,1 Altizer, Alma B. (1973). Self and symbolism in the poetry of Michelangelo, John Donne, and Agrippa d'Aubigné (en inglés). Springer. pp. 1–5.
- ↑ Méndez, Sigmund 2013, Tópicos neoplatónicos en la poesía de Michelangelo Buonarroti (en castelán)
- ↑ Ryan, Christopher. The poetry of Michelangelo: an introduction. Fairleigh Dickinson University Press, 1998. pp. 3-4 (en inglés)
- ↑ Néret (2000), p. 65.
- ↑ Rime di Michelangelo Buonarroti Ed. Liber Liber 1998, segundo o texto crítico de Enzo Girardi (en italiano)
- ↑ Ryan, pp. 3-13
- ↑ Villena, Luis Antonio de, 1987, Miguel Ángel Buonarroti. Sonetos completos, páx. 10. Madrid, Cátedra. ISBN 978-84-376-0639-2.
- ↑ Ryan, pp. 231-235
- ↑ Sunday, C.M. 2010, The Love Poetry of Michelangelo Buonarroti Arquivado 16 de decembro de 2014 en Wayback Machine.. (en inglés)
- ↑ Ryan, p. 12
- ↑ Obras de Michelangelo musicadas (en inglés)
- ↑ Condivi, Ascanio (1964). Vita di Michelangelo Buonarroti. Milán. p. 38.
- ↑ Sunday, 2010 Arquivado 16 de decembro de 2014 en Wayback Machine. (en inglés)
- ↑ Garin (1978), p. 539.
- ↑ Pijoan (1966), p. 213.
- ↑ González-Camaño, Francisco L. Algunas notas a la poesía de Miguel Ángel (en castelán)
- ↑ Liber Liber 1998, Rime, 005 (en italiano)
- ↑ Liber Liber 1998, Rime, 072 (en italiano)
- ↑ Néret (2000), p. 64.
- ↑ Néret (2000), p. 71.
- ↑ Villena, Luis Antonio de (2007), Sonetos completos de Miguel Ángel Buonarroti. Madrid: Cátedra. ISBN 978-84-376-0639-2.
- ↑ Méndez, 2013 pp. 206-207 (en castelán)
- ↑ Liber Liber 1998, Rime, 285 (en italiano)
- ↑ Tolnay (1978), pp. 49-50.
- ↑ Arbour (1966), pp. 244-245.
- ↑ "3001 Michelangelo (1982 BC1)" (en inglés). Nasa Jet Propulsion Laboratory. Consultado o 12 de febreiro de 2009.
- ↑ Gallant, R. (1986). National Geographic Atlas de imágenes de nuestro universo. National Geographic Society, 2 ª edición. ISBN 0-87044-644-4.
- ↑ "Hemeroteca del "El Mundo"". www.elmundo.es. Arquivado dende o orixinal o 06 de xuño de 2009. Consultado o 8 de febreiro de 2009.
- ↑ "Texts set to music as art song or choral works [warning - not necessarily comprehensive]" (en inglés). REC Music Foundation. Consultado o 15 de agosto do 2015.
Lista de textos de Buonarroti musicados
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Michelangelo |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]En castelán
[editar | editar a fonte]- Ackerman, James S. (1997). La arquitectura de Miguel Ángel (en castelán). Madrid: Celeste. ISBN 84-8211-094-2.
- Arbour, Renée (1966). Miguel Ángel (en castelán). Barcelona: Daimon.
- Baldini, Umberto (1978). Miguel Ángel: La escultura (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
- Berti, Luciano (1978). Miguel Ángel: Los dibujos (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
- Bozal, Valeriano (1983). Historia del Arte: La escultura (en castelán). Barcelona: Carroggio. ISBN 84-7254-313-7.
- De Angelis d'Ossat,, Guglielmo (1978). Miguel Ángel: La arquitectura (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
- De Feo, Francesco (1978). Miguel Ángel: Nota biográfica (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
- Garin, Eugenio (1978). Miguel Ángel: El pensamiento (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
- Girardi, Enzo Noè (1978). Miguel Ángel: Las cartas y las rimas (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
- González Prieto, Antonio; Tello, Antonio (2008). Grandes Maestros de la Pintura: Miguel Ángel (en castelán). Barcelona: Sol 90. ISBN 978-84-9820-751-4.
- Hernández Perera, Jesús (1988). Historia Universal del Arte: El Cinquecento italiano (en castelán). Barcelona: Planeta. ISBN 84-320-8906-0.
- Néret, Gilles (2000). Miguel Ángel (1475-1564) (en castelán). Colonia: Taschen. ISBN 3-8228-5825-0.
- Pijoan, Josep (1966). Historia del Arte (en castelán) 3. Barcelona: Salvat.
- Rubiés, Pere (2001). Los Grandes Maestros de la Pintura: Miguel Ángel (en castelán). Barcelona: Altaya. ISBN 84-487-0586-6.
- Salvini, harv (1978). Miguel Ángel: La pintura (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
- Tolnay, Charles de (1978). Miguel Ángel: Personalidad histórica y artística de Miguel Ángel (en castelán). Barcelona: Teide. ISBN 84-307-8163-3.
En italiano
[editar | editar a fonte]- Álvarez Gonzáles, Marta (2007). Michelangelo (en italiano). Milán: Mondadori Arte. ISBN 978-88-370-6434-1.
- Hodson, Rupert (2000). Miguel Ángel, escultor (en italiano). Florencia: Faenza. ISBN 88-8138-044-7.
En inglés
[editar | editar a fonte]- Clément, Charles (1892). Michelangelo (en inglés). Londres: S. Low, Marston, Searle, & Rivington, ltd.
- Tolnay, Charles de (1943). The youth of Michelangelo (en inglés). Princeton: Princeton University Press. OCLC 2135135.
Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- Obras dixitalizadas de Michelangelo na Biblioteca Digital Hispánica da Biblioteca Nacional de España
- Capela Sistina visita virtual en Vatican.va
- Miguel Ángel en Artehistoria.com
- Miguel Ángel en Iespana.es
- Miguel Ángel en scultura-italiana.com (en italiano)
- Biografía de las vidas de Vasari edición Torrentina 1560
- Descubierto un nuevo autorretrato de Miguel Ángel en el Vaticano. Se encuentra en la recién restaurada Capilla Paulina. Muestra al pintor tocado con un turbante. El País, 02/07/2009.
